Alfred Jahn
Data i miejsce urodzenia |
22 kwietnia 1915 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
1 kwietnia 1999 |
Profesor | |
Specjalność: nauki przyrodnicze | |
Alma Mater |
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie |
Doktorat |
1939 |
Profesura |
1950 |
Doktor honoris causa Uniwersytet Wrocławski – 1985 UMCS Lublin – 1985 UAM Poznań – 1990 | |
Nauczyciel akademicki | |
Uczelnia |
Alfred Jahn (ur. 22 kwietnia 1915 w Kleparowie, zm. 1 kwietnia 1999 we Wrocławiu) – polski geograf, geomorfolog i polarnik, autor ponad 350 prac naukowych. W latach 1962–1968 rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ukończył szkołę powszechną i V Państwowe Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie. W 1933 zdał maturę z pierwszą lokatą i podjął studia geograficzne na Uniwersytecie Jana Kazimierza, specjalizując się pod kierunkiem prof. Augusta Zierhoffera w geomorfologii. Skończył je w 1937 pracą dyplomową o rzeźbie północnej krawędzi Podola, po czym został asystentem Instytucie Geograficznym na tejże uczelni. Brał udział w wyprawie na Grenlandię, zorganizowanej przez Aleksandra Kosibę. Materiały naukowe z tej wyprawy posłużyły mu do napisania pracy doktorskiej Badania nad strukturą i temperaturą gleb w Zachodniej Grenlandii. Tytuł doktora filozofii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie otrzymał w 1939.
Wojnę spędził w rodzinnym Lwowie, podczas okupacji niemieckiej (1941–1944) Lwowa karmiąc wszy w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla. Dzięki tej pracy przez dwa lata utrzymywała się cała rodzina. Po ponownym zajęciu Lwowa przez Sowietów (lipiec 1944) i po odmowie zatrudnienia na uniwersytecie, znalazł pracę w Urzędzie Geologicznym miasta Lwowa. W maju 1945 wraz z wieloma innymi Polakami został zmuszony do opuszczenia Lwowa.
W latach 1945–1949 był pracownikiem Uniwersytetu Lubelskiego (UMCS). W roku 1950 uzyskał tytuł profesora[1] i objął funkcję kierownika zakładu geografii fizycznej, a później geomorfologii na Uniwersytecie we Wrocławiu. W latach 1962–1968 był rektorem tejże uczelni. Podczas demonstracji w marcu 1968 stanął po stronie strajkujących studentów, narażając się na represje ze strony komunistycznych władz.
Od 1971 był członkiem korespondentem, od 1983 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[2], w latach 1981–1986 członkiem jej prezydium, a także członkiem Komitetu Nauk Geograficznych, Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich, Komitetu Badań Polarnych (w latach 1981–1984 jego przewodniczącym) i Komitetu Badań Czwartorzędu PAN[3]. W latach 1971–1975 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Geograficznego[4]. Uzyskał doktoraty honoris causa uniwersytetów: Wrocławskiego (1985), Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (1985)[5], Adama Mickiewicza w Poznaniu (1990) i Iwana Franki we Lwowie (1999). Inicjator akcji sprowadzenia do Wrocławia i wyeksponowania Panoramy Racławickiej.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jego nazwiskiem nazwano jeden ze szczytów na Spitsbergenie[6]. W 1993 nadano mu, jako pierwszemu po II wojnie światowej, tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia[7]. 30 grudnia 2004 na budynku Panoramy Racławickiej odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą profesorowi. W 2005 Gimnazjum nr 20 we Wrocławiu przyjęło Alfreda Jahna za patrona szkoły, a w 2006 jego marmurowe popiersie autorstwa Tomasza Rodzińskiego ustawiono w galerii "Wielcy Wrocławianie" we wrocławskim ratuszu. W 2022 roku na Uniwersytecie Wrocławskim powstało Centrum Badań Regionów Zimnych im. Alfreda Jahna, którego misją jest rozwój badań nad zmianami środowiskowymi zachodzącymi w regionach zimnych, ze szczególnym uwzględnieniem środowisk zmarzlinowych, peryglacjalnych i paraglacjalnych. Jednym z głównych celów instytucji jest również promowanie i dbanie o zachowanie dziedzictwa naukowego prof. Jahna[8]. Siedziba Centrum została otwarta w budynku Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego we wrześniu 2023 roku.
Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]
Książkowe publikacje naukowe[edytuj | edytuj kod]
- A. Jahn, 1956: Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Prace Geograficzne IG PAN, 7, Warszawa.
- A. Jahn, 1966: Alaska. PWN.
- A. Jahn, 1970: Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN.
- A. Jahn, 1971: Lód i zlodowacenia. PWN.
- A. Jahn, 1975: Problems of the periglacial zone. PWN.
- A. Jahn, 1992: Z morfologii Karpat Wschodnich. Wyd. Uniw. Wrocławskiego.
Artykuły naukowe[edytuj | edytuj kod]
- A. Jahn, 1980: Główne cechy i wiek rzeźby Sudetów. Czasopismo Geograficzne, t. LI, z. 2, s. 129–154.
Publikacje inne[edytuj | edytuj kod]
- A. Jahn, 1991: Z Kleparowa w świat szeroki. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław (autobiografia).
- A. Jahn, 1969: Grenlandia. Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa.
Redaktor monografii[edytuj | edytuj kod]
- A. Jahn (red.), 1985: Karkonosze polskie. Zakład Narodowy im. Ossolińskich (nie był autorem żadnego z rozdziałów)
- A. Jahn, S. Kozłowski, T. Wiszniowska (red.), 1989: Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Zakład Narodowy im. Ossolińskich (nie był autorem żadnego z rozdziałów)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prof. zw. dr hab. czł. rzecz. PAN Alfred Jahn, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-05-12] .
- ↑ JAHN, Alfred [online], Polska Akademia Nauk – Członkowie PAN [dostęp 2023-02-02] (pol.).
- ↑ Alfred Jahn (1915–1999) [zarchiwizowane 2009-06-05] .
- ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3–4, Kraków 1971
- ↑ Doktorzy honoris causa UMCS. umcs.lublin.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Polskie nazwy na Spitsbergenie. hornsund.igf.edu.pl. [dostęp 2022-06-20].
- ↑ Jahn Alfred, [w:] Andrzej Paczos , Słownik Biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej, Książnica Karkonoska, 2010 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
- ↑ Zarządzenie Nr 43/2022 Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 28 lutego 2022 r. w sprawie utworzenia Centrum Badań Regionów Zimnych im. Alfreda Jahna w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego na Wydziale Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska Uniwersytetu Wrocławskiego oraz wprowadzenia zasad funkcjonowania Stacji Polarnej im. Stanisława Baranowskiego na Spitsbergenie [online], Uniwersytet Wrocławski, 28 lutego 2022 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Łoboda, 2006. Popiersie profesora Alfreda Jahna (1915–1999) w galerii „Wielcy Wrocławianie. Przegląd Uniwersytecki, nr 5.
- Józef Wojtanowicz: Alfred Jahn (1915–1999). Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie [1].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Prof. zw. dr hab. cz Alfred Jahn, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-08-25] .
- Alfred Jahn. Słownik Biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej. [dostęp 2019-03-24].
- Absolwenci Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Członkowie Komitetu Badań Czwartorzędu PAN
- Członkowie Komitetu Nauk Geograficznych PAN
- Członkowie Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich PAN
- Członkowie Komitetu Badań Polarnych PAN
- Członkowie Polskiego Towarzystwa Geologicznego
- Honorowi obywatele Wrocławia
- Zatrudnieni w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego
- Polacy upamiętnieni nazwami obiektów fizjograficznych na Ziemi
- Polacy wysiedleni z Kresów Wschodnich 1944–1946
- Polscy geomorfolodzy
- Rektorzy Uniwersytetu Wrocławskiego
- Wykładowcy Uniwersytetu Lwowskiego
- Wykładowcy Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Pochowani na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu
- Urodzeni w 1915
- Zmarli w 1999
- Polscy badacze rejonów polarnych
- Członkowie Polskiego Towarzystwa Geograficznego