Betty Katz
_Betty_Katz.jpg) Stolperstein w Berlinie upamiętniający Betty Katz | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
pedagog |
Betty Katz (ur. 21 sierpnia 1872 w Poznaniu, zm. 6 czerwca 1944 w Terezinie) – żydowska działaczka społeczna, pedagog. Pracowała w sierocińcu dla dzieci żydowskich w Rybniku, kierowała placówką dla ociemniałych w Berlinie. Ofiara holocaustu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Betty Katz urodziła się 21 sierpnia 1872 r. w Poznaniu. Jej rodzicami byli Felix i Agnes Falk. Otrzymała gruntowną edukację i ukończyła seminarium nauczycielskie. Prawdopodobnie w Lesznie poznała starszego o 8 lat Leopolda Katza, który pracował jako nauczyciel. Tam też prawdopodobnie pobrali się. Przez jakiś czas Leopold pracował w Raciborzu skąd wiosną 1894 r. przeprowadził się z żoną do Rybnika, gdzie otrzymał posadę dyrektora sierocińca dla żydowskich dzieci. Para zamieszkała na terenie placówki. Betty pomagała mężowi w pracach wychowawczych i administracyjnych[1][2]. W 1896 urodził się ich pierwszy syn Lothar, a dwa lata później Gunther. Obaj wychowywali się wraz z innymi dziećmi przebywającymi w sierocińcu. Młodszy syn zginął w czasie I wojny światowej 23 sierpnia 1918 r. w Macedonii[1][2]. Lothar studiował medycynę[3].
Po 28 latach spędzonych w Rybniku przeprowadzili się do Bytomia. Tam urodził się ich wnuk, syn Lothara i Gertrud. Dzięki znajomościom nawiązanym w Rybniku, Betty wyjechała wraz z mężem do Berlina, gdzie otrzymała pracę w ośrodku dla ociemniałych. Krótko po przeprowadzce, w wieku 62 lat zmarł Leopold. Został pochowany 18 października 1926 r. na cmentarzu żydowskim w Weissensee[1][2].
W ośrodku dla ociemniałych przy Wrangelstraße, gdzie została dyrektorem. Początkowo przebywało w nim 30 podopiecznych a po rozbudowie placówki zwiększono liczbę miejsc do 50[4]. Betty zarządzała również personelem medycznym i administracyjnym. W tym czasie w Niemczech zmieniła się sytuacja polityczna i do władzy doszli naziści. Przez 1940 r. użyła swoich koneksji, aby uzyskać wizy amerykańskie dla Lothara i jego rodziny. Jesienią 1941 r. ośrodek przejął Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy. 19 listopada podopieczni oraz personel musieli opuścić go opuścić. Zostali przeniesieni do punktu zbiorczego w Weissensee. Betty znalazła się na liście do wywózki z numerem 621, w grupie 1013 osób. 14 września 1942 r. została wywieziona z transportem do obozu koncentracyjnego Terezina, gdzie przeżyła ponad półtora roku. Zginęła 6 czerwca 1944 r. w wieku 72 lat. Spoczywa na cmentarzu w Terezinie[2][3][5].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- 4 maja 1945 r. Lothar Katz mieszkający we Freeport na Long Island zamieścił ogłoszenie dotyczące matki Betty Katz w niemiecko-żydowskiej gazecie Aufbau ukazującej się w Nowym Jorku.
- W 1991 r. syn Lothara Peter przekazał United States Holocaust Memorial Museum Archives pamiątki po Betty, w tym listy i dwie fotografie[6].
- W 2006 r. powstał The Nashville Holocaust Memorial, na jednej z tablic pamięci, z inicjatywy wnuka Betty Petera Kataz, który mieszkał z żoną Marion w Nashville w stanie Tennessee, umieszczono nazwisko jego babki[7].
- 2 grudnia 2017 r. przed dawnym żydowskim domem dla niewidomych, Wrangelstraße 6-7 w Berlinie wmurowano w chodnik Stolperstein (kamień pamięci) upamiętniający Betty Katz[3][4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c O żydowskiej ochronce w Rybniku i związanej z nią rodzinie Katzów cz.2 [online], Szuflada Małgosi, 25 marca 2018 [dostęp 2024-03-29] (pol.).
- ↑ a b c d Małgorzata Płoszaj, Niezwykła żona dyrektora żydowskiej ochronki [online], eNowiny.pl [dostęp 2024-05-19] (pol.).
- ↑ a b c Stolpersteinverlegungen im Dezember 2017 [online] [dostęp 2024-05-19] (niem.).
- ↑ a b Petra T. Fritsche, Betty Katz geb. Falk [online], Koordinierungsstelle Stolpersteine Berlin [dostęp 2024-05-19] (niem.).
- ↑ 2. großer Alterstransport [online], Statistik und Deportation der jüdischen Bevölkerung aus dem Deutschen Reich [dostęp 2024-05-19] (niem.).
- ↑ Letters concerning Betty Katz and the home for the blind in Terezin [online], United States Holocaust Memorial Museum [dostęp 2024-05-19] (ang.).
- ↑ Betty Katz [online], The Nashville Holocaust Memorial [dostęp 2024-05-19] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Małgorzata Płoszaj: Piękni i młodzi. Opowieści o rybnickich Żydach. Wydawnictwo Rudy, 2022. ISBN 978-83-966454-0-1.