Bodonczar Munchag
 Bodonczar i bracia słuchający swojej matki. Perski obraz z 1430 r. | |
| Zawód, zajęcie |
Wódz mongolski |
|---|---|
| Rodzice |
Ojciec: Nieznany |
| Dzieci | |
| Krewni i powinowaci |
Belgunudej (brat) |
Bodonczar Munchag (mong. Бодончар Мунхаг; trl. Bodonchar Munkhag) – słynny wódz mongolski i bezpośredni przodek Czyngis-chana, a także wielu plemion mongolskich, w tym Barłasów, z których wywodził się Timur Chromy.
Według Tajnej Historii Mongołów był on niebiologicznym potomkiem Szarego Wilka, Börte Czono, i synem Alan Gua. Bodonczar należał do dwunastego pokolenia rodu, lecz nie posiadał więzów krwi z Szarym Wilkiem, gdyż był jednym z trójki synów Alan Gua, którzy urodzili się po śmierci jej męża, Dobuna Mergena. Jest założycielem klanu Bordżygin. Członkowie tej rodziny stanowili elitę w społeczeństwie mongolskim, a starsi Bordżyginowie zapewniali rządzących książąt Mongolii i Mongolii Wewnętrznej do XX wieku[1].
Znaczenie imienia[edytuj | edytuj kod]
Nazewnictwo Bodonczara zdecydowanie kontrastuje z jego wojowniczym nastawieniem i dokonaniami. Tytuł Munchag (mong. Мунхаг) dosłownie znaczy „ignorancki” lub „głupi”[2]. Tytuł ten był przezwiskiem, który wiązał się z niewielkim zasobem słownictwa, jakim wódz wykazywał się w czasie swojego dzieciństwa. Samo imię Bodonczar jest zdrobnieniem od słowa oznaczającego „nieślubne dziecko”.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W czasach Czyngis-chana genealogia była bardzo ważna; według perskiego historyka Raszidoddina, genealogia mongolska była w tym czasie jedynie gorsza od arabskiej. Rodzina Wielkiego Kagana była również przedmiotem wielu badań i domysłów. Tajna Historia Mongołów zawiera w sobie zapiski opisujące rzeczywistość, jak i zdarzenia fikcyjne. Znawcy zgadzają się jednak, że to jedno z wiarygodniejszych źródeł dotyczące początków rodu Czyngis-chana[3].
Tajna historia Mongołów[edytuj | edytuj kod]
W pierwszym rozdziale Tajnej historii Mongołów jest zawarty wycinek z historii życia Bodonczara.
Alan Gua urodziła swemu mężowi, Dobunowi Mergenowi dwóch synów – Belgunudeja i Bugunudeja. Po owdowieniu miała jednak jeszcze trzech synów, ojciec ich pozostał nieznany, choć pierwsze jej dzieci podejrzewały o to Maaliga Bajagudaja i mówili o tym między sobą. Ci, którzy zostali zrodzeni z innego ojca, zwali się kolejno: Buchu Chatagi, Buchatu Saldżi oraz Bodonczar Munchag.
Nieufność starszych synów wobec matki oraz ich młodszych braci została zauważona przez Alan Gua i pewnego wiosennego dnia zebrała ona wszystkie swoje dzieci przy gotowanej baraninie. Dała każdemu z nich po jednej strzale i rozkazała im je połamać, co nie stanowiło dla nich żadnego problemu. Następnie podała synom wiązkę pięciu strzał i nakazała im je przełamać ponownie. Każdy z nich próbował, jednakże żadnemu nie udało się im jej przełamać. Wówczas Alan Gua wyznała podejrzliwym synom, że mają słuszność w swej nieufności i opowiedziała im historię o niebiańskiej istocie, która odwiedzała ją każdej nocy w celu zapłodnienia. Rzekła im również, że, zrodzeni z jednej kobiety, jeśli rozdzielą się, będą tak łatwo złamani jak te pojedyncze strzały, lecz jeśli będą trzymali się razem, będą tak niezniszczalni jak ten pęk strzał.
Po śmierci Alan Gua[4] synowie rozdzielili między sobą majątek. Otrzymali coś wszyscy prócz Bodonczara, który został wygnany z klanu przez swoją głupotę.
Rozumiejąc, że nie jest traktowany równo przez swych braci, Bodonczar opuścił rodzinne strony i pogalopował na swym koniu w dół rzeki Onon, dopóki nie dotarł do wyspy Baldżun. Tam zbudował dla siebie namiot z trawy i osiedlił się. Udomowił jastrzębia, którego wykorzystywał do łowów. Z czasem w okolicy pojawili się ludzie. Odwiedzał ich często i pił z nimi sfermentowane mleko klaczy w ciągu dnia, na noc natomiast powracał do swojego namiotu.
Jego brat, Buchu Chatagi, pewnego dnia wyruszył żeby odszukać swego brata. Natknąwszy się na ludzi obozujących nieopodal strumienia Tuncheling, tych samych, u których Bodonczar spędzał dnie, zapytał ich o niego. Nakazali mu czekać, a młodszy brat wkrótce pojawił się. Kłusowali razem, a Bodonczar ciągle tylko powtarzał te same słowa: „Starszy bracie! Starszy bracie! Dobrym dla ciała jest, by mieć głowę, a dla płaszcza, by mieć kołnierz“. Buchu po pewnym czasie zapytał się o znaczenie tych słów, a młodszy brat odparł mu, że ci ludzie przy strumieniu Tuncheling nie mają nic wielkiego, ani małego, że wszyscy oni są równi między sobą. Uznał prostotę tych ludzi i zaproponował bratu najechanie ich.
Wrócili do domu i wszyscy bracia spotkali się na zebraniu. Zgodzili się na najazd. Bodonczar został wysłany pierwszy w celu zwiadu. Podczas rekonesansu natknął się na kobietę w ciąży, którą pojmał. Bracia podbili tę proste plemię i żyli długo w dobrobycie.
Kobieta, którą pojmał i poślubił Bodonczar, urodziła syna, który stanowił przodka plemienia Dżaradan. Urodziła później dziecko swemu porywaczowi, z niego powstało później plemię Baarin. Z drugą żoną Bodonczar miał syna imieniem Chabu Baatar, z którego rodu narodził się później Czyngis-Chan. Trzecia żona poczęła mu kolejnego syna, Dżegudereja.
Inne informacje[edytuj | edytuj kod]
Istnieje kilka teorii na temat tego, kiedy żył. Obecnie stosowaną konwencją jest stwierdzenie mongolskiego historyka imieniem Hödöögiji Perlee, że żył w połowie X wieku. Istnieją jednak interpretacje Ujgurskie, które wiążą go z postacią króla Bajanczura, co ma związek ze zbliżonym nazewnictwem. Mówi się także, że mógł żyć w dynastii Han, co również ma związek z jego imieniem.
Podczas rządów dynastii Yuan w Chinach, Bodonczar otrzymał imię świątynne Shizu (chiń. 始祖)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Caroline Humphrey, David Andrews Sneath, The End of Nomadism?, Duke University Press, luty 1999 (ang.).
- ↑ Bolor Dictionary. [dostęp 2022-07-19]. (mong. • ang.).
- ↑ Mark Cartwright: The Secret History of the Mongols. 27-09-2019. [dostęp 2022-07-23]. (ang.).
- ↑ Erich Haenisch: Die Geheime Geschichte der Mongolen. Leipzig: 1948. (niem.).
- ↑ Christoper P. Atwood: Six Pre-Chinggisid Genealogies in the Mongol Empire. [dostęp 2022-07-23]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tajna historia Mongołów. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku. Przełożył z mongolskiego wstępem i komentarzami opatrzył Stanisław Kałużyński, wyd. I 1970, PIW ISBN 83-06-02965-8
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- The Secret History of the Mongols: A Mongolian Epic Chronicle of the Thirteenth Century Igor de Rachewiltz, Canberra 2015