Carpathobyrrhulus
| Carpathobyrrhulus | |
| Ganglbauer, 1902 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj |
Carpathobyrrhulus |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Byrrhus transsylvanicus Suffrian, 1848 | |
Carpathobyrrhulus – rodzaj chrząszczy z rodziny otrupkowatych i podrodziny Byrrhinae. Obejmuje 2 gatunki endemiczne dla Karpat.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj ten wprowadzony został w 1902 roku przez Ludwiga Ganglbauera jako monotypowy, dla gatunku umieszczanego wcześniej w rodzaju Pedilophorus[1]. Drugi gatunek z tego rodzaju opisał w 1957 roku Maciej Mroczkowski. W sumie należą doń[2]:
- Carpathobyrrhulus transsylvanicus (Suffrian, 1848)
- Carpathobyrrhulus tatricus Mroczkowski, 1957 – goroń tatrzański
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze o owalnym, mocno wysklepionym, porośniętym włoskami i pozbawionym maczugowatych szczecin ciele długości od 3,8 do 6,3 mm. Ubarwienie wierzchu ciała charakteryzuje się metalicznym połyskiem, zwykle zielonym, rzadziej niebieskim, czarnym, fioletowo-zielonym lub złocistym. Spód ciała jest czarny, rzadziej ciemnobrązowy. Kolor odnóży jest czarny. Głowa pozbawiona jest szwu czołowo-nadustkowego oraz listewki na przednim brzegu. Niewielka tarczka ma obrys trójkątny. Punkty na pokrywach są wyraźne, duże i głębokie, rzadziej rozmieszczone niż na przedpleczu. Odnóża są krótkie i spłaszczone, a stopy wszystkich ich par chować się mogą w rowkach na wewnętrznych stronach goleni. Szerokości ud i goleni są prawie takie same. Pazurki u g. tatrzańskiego są delikatne, zaś u C. transsylvanicus dłuższe i silniej zbudowane. Oba gatunki różnią się przede wszystkim genitaliami. Płytka genitalna samicy jest u C. transsylvanicus trójkątnawa, a u g. tatrzańskiego łopatowata. Samiec g. tatrzańskiego ma paramery bardzo gwałtownie, a samiec C. transsylvanicus delikatniej zwężone ku szczytowi[2][3].
Występowanie i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj górski[4][3], endemiczny dla Karpat[2][3], występujący na rzędnych od 1100 do 2300 m n.p.m[5][2]. Znany jest z Rumunii, Ukrainy, Słowacji i Polski, przy czym oba gatunki występują tylko na Słowacji[6][5]. Goroń tatrzański jest endemitem Tatr[5], a C. transsylvanicus należy do subendemitów wschodniokarpackich o południowych tendencjach migracyjnych[7].
Owady dorosłe spotyka się głównie latem pod kamieniami, wśród mchów i korzeni traw, na powierzchni gleby i roślin[2][5]. Najprawdopodobniej żerują na mszakach i glonach, podobnie jak inni przedstawiciele rodziny[5].
Goroń tatrzański umieszczony został w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako narażony na wyginięcie (VU)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ludwig Ganglbauer. Die generische Zerlegung der Byrrhiden Gattung Pedilophorus. „Verb. Zool.-Bot. Ges. Wien”. 52, s. 92-94, 1902.
- ↑ a b c d e Maciej Mroczkowski. Carpathobyrrhulus transsylvanicus sp. n. from the Tatry (Coleoptera, Byrrhidae). „Annales Zoologici”. 16, s. 215-221, 1957. Polska Akademia Nauk. Instytut Zoologiczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- ↑ a b c Maciej Mroczkowski: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 50–51. Otrupkowate - Byrrhidae, Byrrhidae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1958, s. 16-17.
- ↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. „Katalog Fauny Polski,”. XXIII (9), 1983.
- ↑ a b c d e f Paweł Sienkiewicz: Carpathobyrrhulus tatricus Mroczkowski, 1957. Goroń tatrzański. [w:] Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce [on-line]. IOP PAN, 2004-2009. [dostęp 2020-02-21].
- ↑ Carpathobyrrhulus transsylvanicus (Suffrian, 1848). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-02-21].
- ↑ Jerzy Pawłowski. Endemiczne Bezkręgowce Karpat. „Roczniki Bieszczadzkie”. 17, s. 89-128, 2009.