Cmentarz żydowski w Bolszewie
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ cmentarza | |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
0,34 ha |
| Data otwarcia | |
| Data ostatniego pochówku |
maj 1939 |
| Data likwidacji |
1953 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wejherowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wejherowskiego  | |
 54°36′19,998″N 18°11′01,000″E/54,605555 18,183611
| |
Cmentarz żydowski w Bolszewie[a] – powstały w XVIII wieku cmentarz żydowski, znajdujący się w Wejherowie w miejscu zwanym Żydowską Górką. Zniszczony w czasie II wojny światowej, obecnie nieczynny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o cmentarzu pojawiła się w 1776, w pismach wizytatorów królewskich[1]. Służył on wtedy do chowania zmarłych z gminy żydowskiej w Bolszewie i z okolicznych miejscowości[2]. Po pierwszym rozbiorze Polski jego właściciel, Żyd Jacobi, sprzedał go Waleniuszowi, który z nieznanych przyczyn utracił zakupiony majątek[1]. W 1827 ludność żydowska Wejherowa, nie mogąca uzyskać zgody na budowę kirkutu, postanowiła odkupić to miejsce pochówków[3]. Jego formalnym właścicielem aż do 1892 była rodzina Fuftenbergów, kiedy to został on przekazany wejherowskiej gminie żydowskiej[1]. XIX wiek był wiekiem świetności cmentarza, miał on kształt nieregularnego czworokąta, powierzchnię 3414 metrów kwadratowych, z czego przestrzeń grzebalna zajmowała obszar 2409 metrów kwadratowych. Do wejścia prowadziła aleja świerkowa, zaś same groby znajdowały się w układzie rzędowym, w osi północ–południe[3]. W tym okresie chowano tam zmarłych również z Sopotu[4] i Gdyni[1]. Po 1892 powstała również kaplica. W latach 1916–1920 pochowano na nim siedmiu jeńców rosyjskich wyznania mojżeszowego i zmarłych w mieście[2]. W 1937 przeprowadzono jego kapitalny remont, w ramach którego wybudowano otaczający go niewielki ceglany murek. W maju 1939 odbył się najprawdopodobniej ostatni pochówek[1]. W czasie II wojny światowej doszczętnie zniszczony (we wrześniu 1939 był on punktem obronnym[2]), po wojnie jego elementy były wykorzystywane przez okoliczną ludność[3]. W 1953 miejscowe władze wydały oficjalną decyzję o zamknięciu cmentarza[2].
Stan obecny[edytuj | edytuj kod]
Do dzisiejszych czasów zachowały się jedynie pojedyncze fragmenty nagrobków. W 2011 część płyt z cmentarza odkryto w ogrodzeniu Szkoły Podstawowej nr 29 w Gdyni[5], natomiast w 2020 w jego okolicy znaleziono destrukt piaskowcowej steli[2]. Od 2005 jego pozostałościami zajmują się uczniowie szkoły podstawowej (do 2019 również gimnazjum) w Bolszewie (m.in. zebrali oni dokumentację cmentarza oraz oznaczyli lokalizacje grobów[3]), a od 2011 również więźniowie miejscowego Zakładu Karnego[6].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Kurpiewski 2004 ↓, s. 4-5.
- ↑ a b c d e Cmentarz żydowski w Bolszewie Jewish cemetery in Bolszewo Judischer Friedhof Bohlschau [online], cmentarze-zydowskie.pl [dostęp 2021-05-20].
- ↑ a b c d Cmentarz żydowski w Bolszewie - Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2021-05-20].
- ↑ Mistycyzm i ślad dawnych tradycji. Co wyróżnia cmentarz żydowski w Sopocie? [online], esopot.pl [dostęp 2021-05-20] (pol.).
- ↑ Redakcja, Gdynia: Stare, żydowskie nagrobki w ogrodzeniu szkoły [online], Dziennik Bałtycki, 20 września 2011 [dostęp 2021-05-20] (pol.).
- ↑ Projekt "Tikkun- Naprawa" w Bolszewie - Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2021-05-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 43.
- Maciej Kurpiewski: Tajemnicze miejsce. Żydowska Góra (w:) "Nasza Gmina", nr 100. Wejherowo: 2004, s. 4-5. ISSN 1426-1472.