Cmentarz żydowski w Kole
52°11′49″N 18°38′28″E/52,197000 18,641000 Pomnik na terenie cmentarza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Słowackiego |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Data otwarcia |
ok. 1550 |
| Data ostatniego pochówku |
1939 |
| Data likwidacji |
1940 |
Położenie na mapie Koła  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolskiego  | |
| 52°11′49″N 18°38′28″E/52,197000 18,641000
| |
Cmentarz żydowski w Kole – niezachowany do dzisiaj cmentarz żydowski w Kole. Znajdował się między ulicą 3 Maja a rzeką Wartą, na terenie osiedla Płaszczyzna. Teraz to teren ogrodzony – z tyłu Miejskiego Domu Kultury, aż do ulicy Słowackiego i Placu Narutowicza.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz został założony około 1550 roku[1]. Ostatni pochówek miał miejsce w 1939 roku, po zajęciu miasta okupanci zakazali chować na nim zmarłych[2].
Zniszczenia cmentarza dokonali niemieccy okupanci w czasie II wojny światowej. Następnie kirkut stał się zaniedbaną ruiną, ponieważ nikt się nim nie zajmował. W 1970 roku administrację nad cmentarzem przejęły władze powiatowe.
W latach 70. XX wieku na terenie cmentarza próbowano otworzyć odkryty basen[3]. Wskutek działań Eliasza Zajde wykopane przez budowlańców kości zebrano i przewieziono na cmentarz żydowski w Szczecinie[4]. Z powodu protestów środowisk żydowskich oraz braku funduszy budowy basenu nie ukończono[3].
Tablica pamiątkowa została później zniszczona przez wandali. Przeprowadzono jednak jej rekonstrukcję i znajduje się ona w MDK-u.
Cmentarz dziś[edytuj | edytuj kod]
Od strony parku im. Juliusza Słowackiego znajduje się tablica informacyjna z gwiazdą Dawida i napisem: ,,Cmentarz żydowski. Teren prawnie chroniony. Uszanuj miejsce spoczynku zmarłych”.
Od strony MDK-u usytuowany jest pomnik – mur z cegieł z gwiazdą Dawida. Jest tam także napis: ,,Cmentarz zlikwidowali hitlerowcy w 1940-1943 oraz władze miasta w 1945-1970. Zarząd Miasta Koła. Ziomkostwo Żydów z Izraela.’’ Pomnik ten projektowała Marianna Grabowska (magister sztuki z Koła). Napis został wykonany w języku polskim i hebrajskim. Odsłonięcie pomnika miało miejsce 26 czerwca 1993 roku. Brało w tym udział zarówno duchowieństwo katolickie jak i ówczesne władze miasta[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cmentarz żydowski w Kole [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-01-18].
- ↑ Z dziejów Żydów kolskich – w 70. rocznicę Zagłady w obozie zagłady Kulmhof, s. 55.
- ↑ a b Krzysztof Witkowski, Jak to z kolskim basenem było... [online], e-kolo.pl, 30 lipca 2018 [dostęp 2022-12-06] (pol.).
- ↑ Z dziejów Żydów kolskich – w 70. rocznicę Zagłady w obozie zagłady Kulmhof, s. 30.
- ↑ Wspomnienia o Eliaszu Zajde, [w:] Z dziejów Żydów kolskich – w 70. rocznicę Zagłady w obozie zagłady Kulmhof, Koło 1912, s. 29-34.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józef Burszta, 600 lat miasta Koła, Poznań 1963
- Józef Stanisław Mujta: 635 lat miasta Koła. Koło: Muzeum Technik Ceramicznych : Kolskie Towarzystwo Kulturalne, 1997. ISBN 83-86139-34-X.
- Krzysztof Witkowski (red.), Z dziejów Żydów kolskich – w 70. rocznicę Zagłady w obozie zagłady Kulmhof, Koło: Urząd Miejski w Kole, 2012, ISBN 978-83-62485-66-6.
- Kazimierz Kasperkiewicz: Miejsca i obiekty walki i pamięci z lat wojny i okupacji 1939-1945 w Kole i powiecie kolskim. Koło: Towarzystwo Przyjaciół Miasta Koła, 2004. ISBN 83-909030-9-1.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Cmentarz żydowski w Kole na portalu Wirtualny Sztetl
