Cmentarz przy ul. Morskiej w Braniewie
 Brama cmentarza przy ul. Morskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ cmentarza |
komunalny |
| Data otwarcia |
koniec XIX w. |
Położenie na mapie Braniewa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |
 54°23′12,2″N 19°48′57,8″E/54,386722 19,816056
| |
Cmentarz przy ul. Morskiej w Braniewie (cmentarz św. Magdaleny, niem. Magdalenenfriedhof[1]) – cmentarz komunalny w Braniewie o powierzchni 1,5739 ha, posiadający zabytkową bramą oraz ogrodzenie[2].
Powstanie i historia cmentarza[edytuj | edytuj kod]
Położony jest pomiędzy ulicą Morską w Braniewie a rzeką Pasłęką. Powstał pod koniec XIX wieku[3] jako kolejny cmentarz w mieście, gdyż brakowało już miejsca na pochówki na cmentarzu św. Jana, zaś pochówki na cmentarzu św. Katarzyny utrudniały po opadach zalegające wody gruntowe[4] (naniesiony jest na mapie z 1913 roku, zdjęcie obok[5]). Do 1945 roku nazywany był także „nowym cmentarzem” (neuer Friedhof) w przeciwieństwie do cmentarza św. Katarzyny określanego jako stary (alter Friedhof)[6].
Ogrodzenie cmentarza od strony ulicy Morskiej tworzy mur z kamienia z kratą metalową oraz zachowana przedwojenna brama wjazdowa o cechach zabytkowych[2]. Drogi wewnętrzne na cmentarzu są to alejki wyłożone kostką brukową. Zachowany został układ zieleni wysokiej. Cmentarz posiada jedno ujęcie wody z sieci wodociągowej. Na cmentarzu jest urządzonych 3219 miejsc grzebalnych. Cmentarz jest niemal w całości wypełniony grobami, a pochówki odbywają się do grobów istniejących lub likwidowanych[7].
Do II wojny światowej na cmentarzu znajdował się pomnik (Kriegerdenkmal) pamięci poległych żołnierzy w I wojnie światowej w latach 1914/1915 i tu pochowanych[8]. Była to mała kapliczka wykonana z piaskowca z miedzianym dachem hełmowym, w niej rzeźba Matki Boskiej Bolesnej (łac. Mater Dolorosa). Kapliczka była autorstwa znanego elbląskiego rzeźbiarza Heinricha Splietha (1877–1929)[9]. Po wojnie niezachowana.
Po II wojnie światowej rozplantowano na nowo teren cmentarza, likwidując wszystkie przedwojenne nagrobki.
10 września 1994 na cmentarzu przy ul. Morskiej został odsłonięty pomnik upamiętniający tych, „którzy zginęli w Tajgach Sybiru i nie było im dane powrócić do ojczyzny” (na zdjęciu poniżej). Uroczystość tę rozpoczęła msza św. w bazylice św. Katarzyny. Po mszy procesja niosąc urnę, zawierającą listę rodaków, którym nie dane było powrócić z Syberii do ojczyzny, przeszła na cmentarz. Następnie urnę umieszczono wewnątrz pomnika, w czynności wmurowywania brali kolejno udział wszyscy, którzy przyczynili się do jego powstania. Inicjatorem postawienia tego pomnika był braniewski oddział Związku Sybiraków, z prezesem Eugeniuszem Kuncem na czele[10][11].
Na cmentarzu tym znajduje się również działka klasztoru oo. redemptorystów oznakowana dużym metalowym krzyżem, na niej chowani są zmarli zakonnicy (ojcowie i bracia) z pobliskiego klasztoru przy ul. Świętokrzyskiej. W 2023 roku znajdowało się tu 8 nagrobków ojców i braci zakonnych oraz 2 groby księży z parafii św. Katarzyny w Braniewie[12].
Pochowani na cmentarzu przy ul. Morskiej w Braniewie[edytuj | edytuj kod]
- Eugen Brachvogel (1882–1942) – ksiądz katolicki, historyk Warmii, pisarz, wychowawca i duszpasterz i społecznik działający na Warmii w pierwszej połowie XX wieku, rektor seminarium duchownego w Braniewie (grób niezachowany)
- Tadeusz Brandys (1936–2010) – prałat, wieloletni proboszcz bazyliki św. Katarzyny w Braniewie
- Wojciech Iwulski (1915–1990) – fotograf, uczestnik kampanii wrześniowej 1939, członek wywiadu Armii Krajowej, działacz społeczny
- Leon Jarmałkowicz (1941–2001) – nauczyciel, harcmistrz Związku Harcerstwa Polskiego, działacz społeczny
- Henryk Mroziński (1957–2015) – samorządowiec, w latach 1996–2002 wójt gminy Braniewo, w latach 2002–2014 burmistrz Braniewa
- Stanisław Solarz CSsR (1894–1974) – redemptorysta, proboszcz parafii św. Krzyża w Braniewie, propagator kultu Matki Bożej Nieustającej Pomocy, nauczyciel, działacz społeczny na rzecz ubogich i opuszczonych, organizator tajnego nauczania w czasie wojny, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi przez prezydenta Ignacego Mościckiego
- Apolinary Skrodzki (1913–1986) – nauczyciel, społecznik, uczestnik kampanii wrześniowej, członek Armii Krajowej, pierwszy przewodniczący Towarzystwa Miłośników Braniewa
- Helena Tyszkiewicz (1928–2023) – bibliotekarka, poetka, pisarka, publicystka, animatorka życia kulturalnego i artystycznego ziemi braniewskiej
Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]
-
Brama i mur cmentarza,
ulica Morska -
Kamień poświęcony pamięci ofiar 1939–1956 -
Działka oo. redemptorystów, mieszcząca groby osób duchownych -
Zasłużeni dla Braniewa – Apolinary i Józefa Skrodzcy
Patronka cmentarza[edytuj | edytuj kod]
Święta Magdalena, patronka cmentarza, była pierwszą patronką Braniewa, lokowanego 27 grudnia 1254 przez biskupa Anzelma. Nie chodziło tu jednak o ową grzeszną Marię Magdalenę, która podczas uczty u Szymona obmywała łzami nogi Chrystusa, lecz o Marię Magdalenę z Magdalii, „apostołkę apostołów”, która następnie towarzyszyła Jezusowi i apostołom. Św. Magdalena też była drugą patronką wzniesionego w XIII w. kościoła św. Katarzyny w Braniewie. Jeszcze w 1828 przyszły biskup warmiński Ambroży Józef Geritz, wówczas kanonik warmiński, pisał, że św. Maria Magdalena jest patronką miasta, a nie kościoła. Od 2000 roku patronką miasta pozostaje błogosławiona Regina Protmann[13][14].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Cmentarz przy ul. Olsztyńskiej w Braniewie
- Cmentarz św. Jana w Braniewie
- Cmentarz św. Katarzyny w Braniewie
- Cmentarz zgromadzenia zakonnego sióstr św. Katarzyny w Braniewie
- Cmentarz żydowski w Braniewie
- Cmentarz ewangelicki w Braniewie
- Cmentarz przy ul. Elbląskiej w Braniewie
- Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Heimatseite der Kreisgemeinschaft Braunsberg/Ostpreussen e.V., Braunsberg (Ermland) – geistige Hauptstadt des Ermlands, z opisu na mapie miasta
- ↑ a b Wpis o zabytkowym charakterze bramy oraz ogrodzenia cmentarza znajduje się w opracowaniu Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo elbląskie, 4/8 (7), Ośrodek Ochrony Zabytków Krajobrazu Narodowa Instytucja Kultury, Warszawa 1996 (źródło nie podaje jednak numeru wpisu do rejestru zabytków)
- ↑ Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo elbląskie, 4/8 (7), Warszawa 1996
- ↑ Dr. Georg Mielcarczyk Vom Hafen zur Kreuzkirche, 26 stycznia 1963, Das Ostpreußenblatt, s. 11
- ↑ Cmentarz jest naniesiony na mapie Karte des Deutschen Reiches z 1913 roku 1:100 000 (mapka w sekcji Powstanie i historia cmentarza – zaznaczenie czerwoną strzałką), wykonanej na podstawie zdjęć lotniczych z lat 1909 i 1910, źródło: Polona
- ↑ Stadt Braunsberg im Ermland: ein Familienbuch, von Walter Merten, 1976, s. 36.
- ↑ Cmentarz ul. Morska - Administracja Budynków Komunalnych - Braniewo [online], www.abkbraniewo.pl [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-15] (pol.).
- ↑ Max Dehnen Die Kriegsgräber in Ostpreussen von 1914/15. Die Zuordnung der auf ostpreussischem Boden befindlichen Kriegsgräber aus den Jahren 1914/15 zu den Gefechtshandlungen Würzburg, Holzner-Verlag, 1966
- ↑ Manfred Höhne, Der Bildhauer Heinrich Splieth (1877 - 1929) Ostpreussen [online], www.ostpreussen.net [dostęp 2018-11-05] (niem.).
- ↑ Pomnik braniewskich Sybiraków [w:] IKAT. Ilustrowany kurier terenowy 13–19 września 1994, s. 1
- ↑ Pomnik Sybiraków [w:] IKAT. Ilustrowany kurier terenowy 27 września–3 października 1994, s. 10
- ↑ Historia jakiej nie znacie - Historia Redemptorystów w Braniewie [online], tvbraniewo24.pl [dostęp 2021-10-02] (pol.).
- ↑ Jan Chłosta Patroni warmińskich miast Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 425-431 2005
- ↑ Bł. Regina Protmann – blask Świętej Warmii [online], Opinie Olsztyn, 24 września 2022 [dostęp 2023-01-07] (pol.).
