Dom mansjonarski w Sanoku
49°33′40″N 22°12′18″E/49,561111 22,205000 nr rej. A-66 z 27.11.1952[1]
| |
 Dom mansjonarski (stan w 2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Rozpoczęcie budowy |
ok. lat 30. XVIII wieku |
| Ważniejsze przebudowy |
1966-1989 |
| Właściciel | |
Położenie na mapie Sanoka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
| 49°33′40″N 22°12′18″E/49,561111 22,205000
| |
Dom mansjonarski w Sanoku, zwany też Dom Mansjonarzy – XVIII-wieczny budynek mansjonarski położony na Placu św. Michała w Sanoku.
Budynek pierwotnie pochodzi z początku XVIII wieku[2][3]. Jego historia sięga powołania w 1723 przy kościele parafialnym św. Michała Archanioła kolegium księży mansjonarzy, stworzonego przez proboszcza sanockiego i kanonika przemyskiego, ks. Franciszka Goźlińskiego[4] i zatwierdzony rok później przez bp. Jana K. Sołtyka[5]. Następnie ks. Franciszek Goźliński ufundował dom dla mansjonarzy, a w tym samym roku budowę zatwierdził biskup przemyski Krzysztof Jan Szembek. Budowa domu była prowadzona od ok. lat 30[6][7]. Według innych źródeł został wzniesiony w latach 1750-1775[8][9]. W XIX wieku budynek został przebudowany i rozbudowany[2]. W XIX wieku budynek był pod numerem 102 w mieście[10].
Kolegium Mansjonarzy zamieszkiwało Bractwo Kapłańskie pw. Wniebowzięcia NMP. Było to zgromadzenie zrzeszające duchowieństwo oraz wpływowe i zamożne osoby świeckie z całej Ziemi Sanockiej. Zadaniem mansjonarzy miały być troska o przydzielone im ołtarze, nauka prawd katechizmowych, codziennie wspólnie odmawianie brewiarza, celebrowanie Mszy świętych, głoszenie kazań i zachowywanie rezydencji.
Wzniesiony z kamienia łamanego. Ma charakter murowany, długi, parterowy. Jest w części podpiwniczony, ma kształt wydłużonego prostokąta i nakryty jest czterospadowym dachem o lekko wklęsłych połaciach. W środku znajduje się korytarz wiodący na całej długości oraz pomieszczenia wzdłuż niego. Wewnątrz zachowane są także oryginalne sklepienia kolebkowe, kolebkowe z lunetami i kolebkowo-krzyżowe[11].
W latach 1966-1989 prowadzono pieczołowite prace konserwacyjne i remontowe budynku[12]. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1952)[1] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[13]. W 1972 obiekt pod ówczesnym adresem Placu Pokoju 5, został włączony do uaktualnionego wówczas spisu rejestru zabytków Sanoka[2]. Wynikiem działań Komisji Opieki nad Zabytkami, powstałej przy oddziale PTTK w Sanoku, w 1978 umieszczono na fasadzie budynku tablicę informującą o zabytkowym charakterze obiektu[14].
Od 1957 w jego pomieszczeniach otrzymało siedzibę Dom Dziecka i Młodzieży – placówka powołana przez Miejską Radę Narodową celem rozwoju zainteresowań kulturalnych dzieci i młodzieży sanockich szkół oraz dojeżdżających do nich z okolicznych miejscowości uczniów. W latach 60. w budynku działał Dom Kultury Dzieci i Młodzieży (względnie Młodzieżowy Dom Kultury[15]) oraz Powiatowa Komenda Związku Harcerstwa Polskiego[16]. W 1980 roku w związku ze złym stanem budynku w wyniku zaniedbań postanowiono o jego zamknięciu i podjęciu generalnego remontu. Po jego zakończeniu stworzono nową placówkę – Ognisko Pracy Pozaszkolnej. W 1996 instytucja przyjęła aktualną nazwę Młodzieżowy Dom Kultury (MDK), zaś w 1999 zwierzchnictwo nad nią objął powiat sanocki (tym samym rozszerzył się obręb jej działalności). MDK pełni funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kulturalne nad młodzieżą szkolną. W jego ramach działają koła zainteresowań obejmujące także działalność artystyczną.
W pomieszczeniach budynku swoje mecze rozgrywali zawodnicy sekcji szachowej klubu sportowego Sanoczanka Sanok.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 143 [dostęp 2016-10-19].
- ↑ a b c Artur Bata. Działalność Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w 1972 r.. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 17-18, s. 92, 1973. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Wojciech Sołtys wskazał datę budowy w 1714 roku. Por. Wojciech Sołtys. Z dziejów Sanoka pod zaborami. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 27, s. 94, 1981. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Zarys historyczny parafii. fara.sanok.pl. [dostęp 2014-05-17].
- ↑ Feliks Kiryk, Kościół i klasztor franciszkański, W okresie staropolskim, s. 237, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
- ↑ Feliks Kiryk, Kościół i klasztor franciszkański, W okresie staropolskim, s. 238, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
- ↑ Agata Skowrońska-Wydrzyńska, Maciej Skowroński: Sanok. Zabytkowa architektura miasta. Sanok: San, 2004, s. 1. ISBN 83-919725-2-6.
- ↑ Zabytki w Sanoku. interia.pl. [dostęp 2014-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 grudnia 2013)].
- ↑ Zabytki, muzea i ciekawostki miasta. sanok.pl. [dostęp 2014-05-17].
- ↑ Wojciech Sołtys. Z dziejów Sanoka pod zaborami. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 27, s. 94, 98, 1981. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Sanok. region.halicz.pl. [dostęp 2014-05-17].
- ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 44.
- ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 2. [dostęp 2016-10-19].
- ↑ Krzysztof Prajzner. Pamiątkowa tablica znów na fasadzie budynku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 12 (1315), s. 4, 24 marca 2017.
- ↑ Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1969, s. 341.
- ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Sanok 1963, s. 28.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mecenas pilnie poszukiwany. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 7, Nr 9 (174) z 20-31 marca 1980. Sanocka Fabryka Autobusów.
- Historia budynku na stronie MDK Sanok