Domatków
50°12′09″N 21°44′35″E/50,202500 21,743056| wieś | |
 Kościół Miłosierdzia Bożego (2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
1048[2] |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy |
36-100[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RKL |
| SIMC |
0652168[4] |
Położenie na mapie gminy Kolbuszowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego  | |
| 50°12′09″N 21°44′35″E/50,202500 21,743056[1]
| |
Domatków – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Kolbuszowa[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
Miejscowość jest siedzibą parafii Miłosierdzia Bożego, należącej do dekanatu Kolbuszowa Zachód, diecezji rzeszowskiej.
Przez wieś Domatków przepływa potok Brzezówka (dawniej potok Brzozowski), który stanowi prawobrzeżny dopływ rzeki Nil[5].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0652174 | Brzezówka | obecnie miejscowość (przysiółek) do 1967 wieś Brzezówka |
| 0652180 | Wola Domatkowska | przysiółek |
| 0652197 | Zagranica | przysiółek |
| 0652205 | Zarzecze | przysiółek |
Brzezówka[edytuj | edytuj kod]
Brzezówka – do 1967 roku odrębna administracyjnie od Domatkowa wieś[7]. Miejscowość wielokroć starsza od Domatkowa, oddalona od niego o ok 2,5 km[8], położona w dolinie rzeki Nil[9], w części znajdująca się w parafii Wszystkich Świętych w Kolbuszowej[10].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o tejże miejscowości padają w XVI wieku, kiedy to Brzezówka była wsią / osadą na skraju Puszczy Sandomierskiej[11]. Określano ją wówczas jako Wola Smarkulowska, co w późniejszym czasie skrócono i nazwano Smarkulów[11].
W XVIII wieku była jedną z niewielu wsi o charakterze wsi dworskiej w rejonie Kolbuszowej. Należała wówczas do Rodu Potockich, którzy wznieśli w niej dwór, forwark oraz dwa spichlerze, które w tamtym czasie sprawnie funkcjonowały w powiecie kolbuszowskim[12]. Brzozówka z uwagi, iż była częścią majątku Potockich, którzy wówczas najbliżej urzędowali na ziemiach Ropczyckich, decyzją krzeszowskiego hrabiego Artura Potockiego uzyskała dopisek do nazwy wsi "Ropczycka" i zaczęto określać ją jako Brzozówka Ropczycka[13].
Od 1857 roku siedziba gminy jednostkowej (jednowioskowej) Brzezówka[14], posiadająca wójta i radę gminy wsi Brzezówka, zwierzchność oraz sołtysa[8].
O istnieniu gminy jednostkowej świadczy zapis wyjęty z publikacji z 1892 roku w Krakowie – pt.”Sprawozdanie z czynności Rady Powiatowej Kolbuszowej za okres czasu od 22 Września 1867 roku do 22 Września 1892 roku w Krakowie, Nakładem Rady Powiatowej Kolbuszowej”, gdzie delegatem reprezentującym wieś Brzezówkę i gminę jednostkową Brzezówka był Białek Kazimierz[8].
21 lipca 1934 roku w związku z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych zmieniono obowiązujący wówczas podział administracyjny w powiecie kolbuszowskim. Zniesiono gminy jednostkowe celem utworzenia gromad. Reforma w swym celu zakładała poprawę i uporządkowanie mapy administracyjnej kraju i jej ujednolicenie, lecz w niektórych przypadkach pogorszyła sytuację samorządową. Tak też się stało w przypadku Brzezówki[15]. Omyłki wynikły głównie z niedopracowania konkretnych tematów przez ówczesnych urzędników i osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie tych zmian, co w skali kraju przyniosło wiele nieprawidłowości i omyłek, które przez wzgląd na szybki czas realizacji zostały zaakceptowane przez sejm i nieuregulowane po dzień dzisiejszy[16], wskutek tego istnieje wiele wsi, odgórnie przemianowanych wówczas na przysiółki, osady i części wsi, które przez lokalna mentalność, samorząd są traktowane oddzielnie, oznakowane odrębnymi znakami, niejednokrotnie posiadając własne sołectwa. Przykłady z rejonu[10]:
- Spie – część wsi Wilcza Wola, w gminie Dzikowiec, posiadające własne sołectwo Spie, oznakowana jako miejscowość Spie
- Poręby Wolskie – przysiółek wsi Wola Raniżowska w gminie Raniżów posiadające własne sołectwo Poręby Wolskie
- Osia Góra – przysiółek wsi Lipnica / Nowy Dzikowiec, posiadający oznakowanie miejscowości Osia Góra
- Kłodziny – przysiółek wsi Trzęsówka w gminie Cmolas, posiadający własne sołectwo Kłodziny, posiadający oznakowanie miejscowości Kłodzin[10]
1 stycznia 1935 roku rozpoczęto proces znoszenia wsi i gminy jednostkowej, jaką do tej pory tworzyła – Brzezówka, zaś zakończono go w roku 1967. Obszar tejże gminy i wsi przemianowano jedynie w przysiółek i wcielono do sąsiedniej wsi Domatków, w której utworzono gromadę Domatków [8], która podzielono administracyjnie na trzy jednostki pomocnicze (sołectwa): Brzezówka, Bukowiec i Domatków[11].
Od 1967 roku do dziś Brzezówka stanowi największy przysiółek niesołecki we wsi Domatków pod względem liczby ludności, jak i terytorialnym[10].
Sama Brzezówka obecnie ludnościowo jest większym obrębem miejscowości od niektórych samorządnych wsi w gminie Kolbuszowa takich jak np. Poręby Kupieńskie, Kłapówka czy Huta Przedborska, a terytorialnie stanowi obszar niemalże równoznaczny ze wsią Bukowiec[16]. Całość klasyfikuje Brzezówkę jako średni obszar miejscowości w gminie Kolbuszowa[16], który posiada szansę na wyodrębnienie i utworzenie własnej jednostki pomocniczej gminy (sołectwa) i wsi – Brzezówka, które będzie tworzyć jeden jednolity i spójny organizm wiejski lub sołecki jak np. wyżej wymienione przysiółki, które są mniejsze od Brzezówki[17].
W Brzezówce zlokalizowane są m.in.:
- Muzeum Kultury Ludowej.
- Kościół pw. św. Marka Ewangelisty[18].
- Kaplica pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy[19].
- Kompleks Turystyczny Brzezóvka[20].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 25824
- ↑ Gmina w liczbach (stan w dn. 31.12.2020). kolbuszowa.pl. [dostęp 2021-03-13].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 231 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Szlakiem Historii. Kolbuszowa 2015
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Skorowodzie miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorialnie ich właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, wyd. Księżnicy Naukowej w Przemyślu 1933 r., 1933.
- ↑ a b c d Marian Piórek, „Korso Kolbuszowskie”, 2 (485), 11 stycznia 2017, s. 12, ISSN 1897-9416 (pol.).
- ↑ M.P. Korso Kolb. "Historia dawniej i dziś" 2017 r.
- ↑ a b c d P.M., Dziej Kolbuszowskie, 2009.
- ↑ a b c Józef Półćwiartek, Mieszkańcy miasta Kolbuszowa w czasach nowożytnych. Stan i perspektywy badań, „Rocznik Kolbuszowski” (7), Kolbuszewa: Regionalne Towarzystwo Kultury im. J. M. Goslara w Kolbuszowej, 2003, s. 51-73, ISSN 0860-4584 (pol.).
- ↑ Fryderyk Nowakowski, Historia niezwykła, 11 marca 2010.
- ↑ Brzozówka 2(2) B. Ropczycka w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880
- ↑ Leszek Zugaj, HISTORIA ADMINISTRACJI W GMINIE WIŚNIOWA PO ROKU 1867 – str. 2, 2013.
- ↑ http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Rocznik_Kolbuszowski/Rocznik_Kolbuszowski-r2010-t10/Rocznik_Kolbuszowski-r2010-t10-s101-121/Rocznik_Kolbuszowski-r2010-t10-s101-121.pdf
- ↑ a b c Z dziejów historii Kolbuszowej 2019
- ↑ L.M., Nowiny, marzec 2018.
- ↑ Kolbuszowa – Wszystkich Świętych
- ↑ Z życia diecezji rzeszowskiej, „niedziela.pl”, 2003.
- ↑ www.brzezovka.pl/o-nas/
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Domatków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 115.
- Siedziba gminy: Kolbuszowa
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Dawne wsie | |
| Integralne części wsi |
|
