Ewa Pachucka

Ewa Pachucka

Ewa Pachucka, 24 stycznia 2020, fot. R. Pachucki
Imię i nazwisko	Ewa Pachucka z domu Jaroszyńska
Data i miejsce urodzenia	17 lutego 1936 Lublin
Data i miejsce śmierci	28 lipca 2020 Castres (Tarn), Francja
Dziedzina sztuki	rzeźba, grafika
Ważne dzieła
„Arkadia: pejzaż i ciała, '77", „Pejzaż i ciała, '72"

Ewa Pachucka przy pracy nad rzeźbą Pasterz, 2010 r.

Ewa Pachucka przy pracy „Ślad węża”, 2015 (praca nie została ukończona)

Ewa Pachucka z domu Jaroszyńska (ur. 17 lutego 1936 w Lublinie, zm. 28 lipca 2020 w Castres w regionie Oksytania we Francji) – polska artystka rzeźbiarka należąca do pierwszego pokolenia przedstawicielek i przedstawicieli Polskiej Szkoły Tkaniny.

Życiorys

Ewa Teresa Jaroszyńska urodziła się w rodzinie prawniczej. Jej ojciec Stanisław Jaroszyński oraz matka Lidia Marynowska skończyli studia prawnicze w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Niedługo przed wojną rodzina Jaroszyńskich przeniosła się do Gdyni, gdzie ojciec kupił dom. Stanisław Jaroszyński był radcą prawnym w ambasadzie w Brukseli, członkiem Ligi Morskiej i Kolonialnej. Gdy wybuchła wojna, został powołany do wojska i pojechał na front. Zginął w bitwie pod Iłżą. Matka z trzema córkami wróciła na Zamojszczyznę i zamieszkała w majątku w Iłowcu. Około 1943 przeniosły się do Zamościa, gdzie Ewa chodziła do szkoły. W 1946 razem z siostrą Marią zostały przyjęte do klasztornej szkoły sióstr Sacré Coeur w Zbylitowskiej Górze, koło Tarnowa. Ukończyła tam piątą i szóstą klasę. W 1950 przebywała u babci „Buni” w Oruni, w majątku, który miał stanowić rekompensatę za stracone włości na Wschodzie. W 1951 Ewa wróciła do Warszawy, gdzie skończyła szkołę podstawową (1951), a następnie zapisała się do liceum plastycznego (w 1952). Matka Ewy Lidia (w tym czasie Florkiewicz, po drugim mężu Zygmuncie Florkiewiczu) pracowała jako urzędniczka w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego w Warszawie. Po dwóch latach nauki w liceum plastycznym w Warszawie Ewa przeniosła się do liceum plastycznego w Lublinie, gdzie w 1957 zrobiła maturę. Mieszkała u rodziny od strony ojca.

W Lublinie poznała środowisko artystyczne malarzy i poetów. Występowała w klubie “Piwnica”, gdzie czytała utwory Gombrowicza. Stała się najmłodszą członkinią Grupy Zamek. W 1957 wzięła udział w trzeciej wystawie grupy w CBWA w Lublinie (w katalogu jako Jarewa), oraz w 1958 w wystawie w Pałacu Sztuki w Krakowie, gdzie pokazała monotypie. Była jedyną kobietą biorącą udział w wystawach grupy.

W latach 1957–1958 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi (wydział wzornictwa, druk na tkaninie). W liście z lipca 1957 do władz uczelni tłumaczyła powody, dla których chciała studiować w PWSSP w Łodzi, wspominając o pracowni artystki Zofii Tchorkowej, gdzie miała okazję zobaczyć warsztat pracy tkaczki, który ją zainteresował i zainspirował. Zrezygnowała z wcześniej rozpatrywanej decyzji studiowania malarstwa w akademii krakowskiej. Niestety kłopoty zdrowotne nie pozwoliły jej na studiowanie. Od 1 lutego 1958 do 30 września 1958 przebywała na urlopie dziekańskim, a potem zrezygnowała ze studiów.

Po powrocie do domu rodzinnego w Warszawie, poznała swojego pierwszego męża Mariusza Tchorka, syna rzeźbiarza Karola Tchorka oraz artystki pracującej w tkaninie Zofii Tchorek (z domu Kochanowicz). W późniejszych latach Mariusz stał się współzałożycielem Galerii Foksal wraz z Hanką Ptaszkowską i Włodzimierzem Borowskim. W tym czasie Ewa poznała wielu ludzi ze środowiska artystycznego (m.in. Bogusława Choińskiego, Mirona Białoszewskiego, Henryka Stażewskiego, Jana Lenice, Jerzego Tchórzewskiego, Andrzeja Partuma, Jerzego Prokopiuka).

W 1958 odbyła się jej indywidualna wystawa w Klubie Literatów w Warszawie, gdzie pokazała cykl grafik o organicznej formie. Wystawę zorganizował Mariusz Tchorek, a także jako krytyk napisał swój debiutancki tekst o pracach Ewy pt. O wykorzystaniu nowych możliwości materii. Jej ulubioną techniką graficzną była monotypia. W 1959 po nawiązaniu kontaktu z artystami z Lublina (Grupą Zamek) Tchorek napisał esej do magazynu Struktury W poszukiwaniu trzeciego wymiaru.

W 1965 przyjaciółka zwróciła się do niej z prośbą o wykonanie wizerunku oposa szydełkiem, wtedy to odkryła, jak wiele możliwości różnorodnego wyrazu daje ta technika, którą zaczęła stosować w pracach artystycznych. I tak powstawały rzeźby ze sznurka konopnego, sizalu, juty. W początkowych pracach zainspirowana kokonami owadów tworzyła prace o wprost barokowej dekoracyjnej obfitości. Dalej jednak kokony ustąpiły miejsca kraterkom, które w późniejszych pracach zanikły, ustępując miejsca równym, niezakłóconym powierzchniom w figurach ludzkich, występując jednak, na skromniejszą skalą, w formach pejzażowych. Wypracowała swój własny sposób budowania formy rozrastającej się w dowolnym kierunku i oryginalny sposób prowadzenia ściegu. Wklęsłe i wypukłe kształty przypominały naturalnie formy organiczne.

W 1962 rozwiodła się z Mariuszem Tchorkiem i w tym samym roku, nieco później poznała Romualda (Romka) Pachuckiego (wtedy studenta Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie). Pobrali się w 1969.

Emigracja

W 1970 w lipcu Ewa wraz z mężem Romualdem Pachuckim wyjechali do Danii na zaproszenie młodych tkaczek zaprzyjaźnionych w Warszawie. Po dziewięciomiesięcznym pobycie w Danii (gdzie Ewa miała dwie wystawy w 1970 w galerii Ved Äaen w Aarhus, i w 1971 w galerii Omme w Silkeborg), w marcu 1971 razem z mężem wyemigrowała do Australii, gdzie małżonkowie zamieszkali w domku na przedmieściach Sydney w McMahons Point. Ceramiczka Marea Gazzard wprowadziła Ewę w tamtejsze środowisko artystyczne. W 1975 przeniosła się do Hobart, gdzie jej mąż otrzymał stanowisko Konserwatora Sztuki w Tasmanian Museum and Art Gallery. Z potrzeby zamieszkania w „naturze” razem z mężem zbudowała dom i budynki gospodarcze w Sandfly na Tasmanii z ręcznie robionych cegieł, suszonych na słońcu.

W 1974 roku została wybrana przez krytyków sztuki do reprezentowania Australii na 3. Triennale Sztuki Współczesnej w New Delhi w Indiach i otrzymała grant od Visual Arts Board, który umożliwił jej udział w wystawie w lutym 1975.

Jedną z największych i najbardziej spektakularnych jej prac jest Arkadia: pejzaż i ciała, którą tworzyła za pomocą szydełka przez ok. cztery lata. Praca po raz pierwszy została pokazana na wystawie w Sydney w 1977. Była to wieloelementowa scena, w której znalazły się sylwetki pięciu kobiet naturalnej wielkości, świnia, pies, a także elementy architektoniczne – kamienne łuki i schody.

W marcu 1985 wyjechała do Banff w Kanadzie do tamtejszej szkoły sztuk pięknych, żeby zaprezentować swoje prace i spotkać się ze studentami.

Jej prace zyskały duże uznanie w Polsce i zagranicą.

W roku 2000 wróciła razem z mężem do Europy, zamieszkali w Mazamet (Oksytania) we Francji.

W 2010 wystawiała na III Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Struktury powiązań w Krakowie, gdzie otrzymała nagrodę za wieloletni dorobek twórczy, wszechstronną działalność we współczesnych tkaninach unikatowych oraz bezkompromisową odwagę w tworzeniu nowych zjawisk i wartości w sztuce. Jej postawa i talent pobudziły inwencję wśród młodych pokoleń artystów. Zaprezentowała rzeźbę Pasterz, która następnie trafiła do zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.

Zmarła 28 lipca 2020 w Castres w regionie Oksytania we Francji.

Była jedną z artystek wystawy Poznaj moje imię: Australijskie artystki od 1900 do teraz (Know My Name: Australian Women Artists 1900 to Now) organizowanej przez National Gallery of Australia w 2021 roku.

Wystawy indywidualne

• 1958 – Klub Literatów, Warszawa (grafiki – monotypie)

• 1970 – Grabowski Gallery, Londyn, Wielka Brytania
• 1970 – Galleria Ved Aaen, Aarhus, Dania
• 1971 – Galleria Omme, Silkeborg, Dania
• 1972 – Pejzaż i ciała ‘72 – Galeria Rudy Komona, Sydney, Australia
• 1972 – Pejzaż i ciała ‘72 – Tasmańskie Muzeum i Galeria Sztuki, Hobart, Australia
• 1973 – Odciski w farbie – Galeria Rudy Komona, Sydney, Australia
• 1977 – Arcadia: pejzaż i ciała ’77 – Galeria Rudy Komona, Sydney, Australia (po zakupieniu wystawiona w 1978 w Galerii Sztuki Nowej Południowej Walii)
• 1978 – Survey 5 – Ewa Pachucka, Prace wybrane ze zbiorów – Galeria Narodowa Wiktorii, Melbourne, Australia
• 2002 – Cytaty z Pamięci – Galeria Michalaka, Kazimierz nad Wisłą

Wystawy zbiorowe

• 1957 – Młodzi Plastycy – Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Lublin (z grupą Zamek)
• 1957 – Ewa Jaroszyńska. Grafika, Mirosław Komendecki. Malarstwo – Klub Pracowników Książki, Prasy i Radia (Klub „Nora”), Lublin (w ramach dzielności Grupy Zamek)
• 1958 – Grupa „Zamek” z Lublina. Malarstwo i grafika – Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Pałac Sztuki, Kraków (z grupą Zamek)
• 1968 – II Festiwal Sztuk Pięknych – Dom Artysty Plastyka, Warszawa (Tkanina przestrzenna 1968)
• 1969 – Wall Hangings – Museum of Modern Art, Nowy Jork, USA
• 1969 – Wystawa Polskiego Tkactwa – Norrkoping, Szwecja
• 1970 – Wystawa Polskiego Tkactwa – Muzeum Narodowe, Sztokholm, Szwecja
• 1973 – Rzeźba w pejzażu (Sculpturcape) – Triennale Rzeźby, Mildura, Australia
• 1973 – Recent Australian Art – Art Gallery of New South Wales, Sydney, New South Wales
• 1974 – Współczesne Australijskie Malarstwo i Rzeźba – Galeria Miasta Auckland, Nowa Zelandia
• 1975 – Reprezentowała Australię na Triennale Sztuki Współczesnej, New Delhi, Indie
• 1976 – Dwudziesta Wystawa Tasmańskiej Galerii Sztuki, Hobart, Australia
• 1980 – Recent Tasmanian Sculpture And Three-Dimensional Art – The Tasmanian School of Art Gallery and the Fine Arts Gallery, University of Tasmania, Hobart (pierwsza odsłona wystawy), Queen Victoria Museum and Art Gallery, Launceston, Australia (druga odsłona)
• 1981 – The Art Fabric, Mainstream – Museum of Modern Art (MOMA), Nowy Jork, USA
• 1995 – Krajowa Wystawa Sztuki Kobiet – Art Gallery of New South Wales, Sydney (8 III – 08 VI)
• 2009 – Soft Sculpture (Miękka Rzeźba) – National Gallery of Australia, Canberra, Australia (24 IV – 12 VI)
• 2010 – Struktury powiązań – 3. Międzynarodowy Festiwal Sztuki, Kraków
• 2013 – Splendor tkaniny – Zachęta, Warszawa
• 2018 – Arcadia, Art Gallery of New South Wales, Sydney, Australia (wystawa w związku z 40-leciem powstania pracy Arcadia)
• 2021–2022 Know My Name: Australijskie artystki od 1900 do teraz – National Gallery of Australia, Canberra, Australia
• 2022 – Niech szyją! Współczesna polska rzeźba uszyta, Studio Cannaregio, Biennale Wenecja, Włochy, organizator Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
• 2023 – Antigone: Women in Fibre Art, Richard Saltoun Gallery, London

Zamówienia publiczne

• 1987 – Rzeźba z piaskowca Skamieniały krajobraz architektoniczny (12,5 m długości) dla Ogrodu Rzeźb na dziedzińcu Izby Reprezentantów w Nowym Parlamencie w Canberze (New Parliament House in Canberra). Makieta robocza (model) jest w kolekcji TMAG, Hobart, Tasmania, Australia.
• 1982 – Rzeźba Roman Wall dla budynku Australian Archives w Hobart (w tej chwili w Klasycznej Galerii Tasmańskiego Uniwersytetu, Hobart, Australia).

Prace w zbiorach

• Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Museum of Modern Art MoMA), Nowy Jork, USA
• Muzeum Narodowe w Warszawie (Kokon 1967, Kokon 1969, Stupa 1969, Ręka 1969, Otwarty człowiek 1970)
• Muzeum Narodowe, Sztokholm, Szwecja (Wieża/Torn)
• Galeria Narodowa Wiktorii, Melbourne, Australia (Dialog 1973–78)
• National Gallery of Australia, Canberra, Australia (Krajobraz i ciała '72)
• Galeria Sztuki Nowej Południowej Walii (Art Gallery of New South Wales), Sydney, Australia (Arkadia: pejzaż i ciała '77)
• Power House Muzeum Sztuk Stosowanych (Museum of Applied Arts & Sciences), Sydney, Australia (Krajobraz 1974)
• Centralne Muzeum Włókiennictwa, Łódź (Pasterz)
• Tasmańskie Muzeum i Galeria Sztuki (Tasmanian Museum and Art Gallery), Hobart, Australia (Kobieta z Hybrydą '78, Dialogues '73 – monotypie)
• Galeria Rudy Komon, Sydney, Australia
• Lars Wetterling Collection, Szwecja
• Galeria Grabowskiego, Londyn, Anglia
• Galeria Omme, Silkeborg, Dania
• Galeria Sztuki Ballarat, Ballarat, Australia (Siedzący człowiek)
• Galeria Sztuki Araratu, Ararat, Australia (Kobieta z wężem)

Bibliografia

• Martin Hardingham (szef Weave Departmant w Royal College of Art w Londynie) „Sculptress in sizal” w magazynie „Design” nr 271, lipiec 1971.
• Natasha Bullock, Kelli Cole, Deborah Hart, Elspeth Pitt „Know My Name”, Canberrra, ACT: National Gallery of Australia, 2020.
• ZAPOZNANA WIELKA ARTYSTKA. Archiwum Andrzeja Molika.
• Grupa „Zamek”. Historia – krytyka – sztuka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. ISBN 978-83-7306-328-0.brak strony w książce
• Grupa „Zamek”. Konteksty – wspomnienia – archiwalia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. ISBN 978-83-7306-406-5.brak strony w książce
• Mildred Constantine: Wall hangings, by Mildred Constantine and Jack Lenor Larsen (katalog wystawy w MOMA). Nowy Jork: The Museum of Modern Art, 1969, s. 25–26.
• Danuta Wróblewska, Szydełkowce Ewy Jaroszyńskiej, PROJEKT, tom 15, numer 4 (77) (1970), s. 46–50, 60.
• Martin Hartingham. Rzeźbiarka w sizalu. „Design”. 271, s. 78–84, 1974 July. Anglia. 
• FayF. Bottrell FayF., Artyści Rzemiosła Artystycznego w Australii, Sydney: Jack Pollard Pty Ltd, 1972 .brak strony (książka)
• M.Constantine iM.C. J.L.Larsen M.Constantine iM.C., Ponad Rzemiosłem: Tkanina Artystyczna, USA: Van Nostrand Reinhold Company, 1973 .brak strony (książka)
• LynnL. Elwyn LynnL., Crocheted women, „Quadrant”, 22 (1), 1978, s. 60–63 .
• Scarlet Ken: Pachucka (Jaroszynska) Ewa, [w:] Australian Sculptors. Melbourne: Thomas Nelson, 1980, s. 492–495.
• Pierwsza Galeria w Paddingtonie, artyści i ich prace opowiadają historie Galerii Rudy Komon, Australia: Edwards & Shaw Pty Ltd, 1981 .brak strony (książka)
• M.Constantine iM.C. J.L.Larsen M.Constantine iM.C., Tkanina Artystyczna: Główny Nurt, USA: Van Nostrand Reinhold Company, 1985 .brak strony (książka)
• DesmondD. Macaulay DesmondD., Duch i Przestrzeń – prace artystów w posiadłościach Wspólnoty Australijskiej w Australii i innych krajach, Sydney: Arts Council of Australia, 1988 .brak strony (książka)
• Artyści Tasmańscy 20-ego wieku: malarze, rzeźbiarze, graficy i fotograficy, 1900–1985, Hobart, Australia: Pandani Press, 1988 .brak strony (książka)
• Lucina Ward. Soft sculpture. Don’t touch, lick or smell. „Artonview”. issue 57, s. 20–27, 2009 marzec. 
• Katalog “3^-ciMiędzynarodowy Festiwal Sztuki, Struktury Połączeń, Tkanina Artystyczna, Transformacje” Kraków 13 – 30 maja 2010
• Katalog – międzynarodowej wystawy „Soft Sculpture”, Narodowa Galeria Sztuki, Canberra, ACT, Australia, 24 kwiecień – 29 lipca 2009
• Speck Catherine & Mendelssohn Johanna. The 1970s: Curators framing the avant-garde in writing and rewriting art history. „Australian and New Zealand Journal of Art”. 17, s. 97–112, 2017. 
• Natalie Wilson. Każde włókno jej istnienia. „Look”, s. 39–40, 2018 marzec/kwiecień. 
• Know My Name – katalog wystawy 150 artystek Australii różnych gałęzi sztuki, Narodowa Galeria Sztuki, Canberra, Australia, 2020.

Linki zewnętrzne

• Michał Jachuła: Ewa Jaroszyńska. culture.pl.
• Ewa JAROSZYŃSKA-PACHUCKA. artinfo.pl.
• Ewa JAROSZYŃSKA-PACHUCKA „Głowa” (zdjęcie rzeźby). REMPEX.
• Diane Blackwell. Painter turns to „soft Sculptures”. She crochets for art’s sake. „Tygodnik Australijskich Kobiet”, 1972-11-01. brak numeru strony
• Ewa Jaroszynska, Trousers, 1969 (zdjęcie rzeźby). Facebook.
• Ewa Pachucka (ur. 1936), Juta Body (Man) (1977) (zdjęcie pracy). invaluable.