Henryk Karkosza

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Henryk Władysław Karkosza (ur. 25 maja 1953[1][2] w Mielcu[2], zm. 24 stycznia 2023[3][4]) – polski działacz opozycyjny w PRL, wydawca publikacji drugiego obiegu, równocześnie tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Od 1976 do lutego 1978 pracował jako młodszy inspektor sekcji kryminalnej Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Wojewódzkiej MO w Tarnowie[2][5]. W 1978 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim[1][2]. Od 1978 był zatrudniony w PKO BP[1][2]. Od tego samego roku zajmował się poligrafią Studenckiego Komitetu Solidarności w Krakowie. Jesienią 1978 przejął kierowanie założoną przez SKS Krakowską Oficyną Studentów[1][6], która od 1979 działała samodzielnie, a od początku 1980 pod nazwą Wydawnictwo KOS[2][6]. Był też członkiem rady programowej wydawnictwa, które zajmowało się przede wszystkim literaturą piękną oraz w mniejszym zakresie publicystyką[7]. Równocześnie od lutego 1979 był jednym z najważniejszych i najlepiej opłacanych tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa w Krakowie, zajmował się inwigilacją struktur opozycyjnych (poza SKS, także ROPCiO, KPN i RMP), w szczególności zajmował się podziemną działalnością wydawniczą, kontynuował tę działalnością także w latach 80., posługiwał się pseudonimem „Monika”[2][8][9]. Dzięki tej współpracy SB prowadziła działalność dezintegrującą środowisko opozycyjne, m.in. starało się zdyskredytować zaangażowanego w druk wydawnictw SKS Andrzeja Mietkowskiego, skłócić SKS z krakowskim środowiskiem Ruchu Młodej Polski, próbowała wpływać na treści podejmowane w drugim obiegu[10].

Od września 1980 uczestniczył w działalności NSZZ „Solidarność”, udostępnił swoje mieszkanie na punkt konsultacyjny związku, drukował instrukcje dotyczące zakładania organizacji związkowych, został przewodniczącym komisji zakładowej „Solidarności” w swoim zakładzie pracy, a następnie zorganizował w oparciu o swoje wydawnictwo bazę wydawniczo-poligraficzną związku, drukował m.in. ulotki, plakaty i biuletyny związkowe, jak również biuletyny krakowskiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów[1][11]. Równocześnie Wydawnictwo KOS w dalszym ciągu wydawało literaturę piękną[1][7]. W tym czasie zajmował się równocześnie inwigilacją struktur związkowych, informował o podziałach i konfliktach personalnych, a także o strukturach poligraficznych[12].

13 grudnia 1981 został internowany, przebywał w zakładzie karnym w Wiśniczu, a następnie obozie w Jaworzu[1]. W maju 1982 został zwolniony, otrzymał wymówienie z pracy, zajął się działalnością podziemną, tworząc Oficynę Literacką (OL)[1][2], największe krakowskie wydawnictwo podziemne, specjalizujące się w literaturze pięknej i cechujące się profesjonalnym drukiem (potajemnie korzystano z oficjalnych drukarni)[13]. Od jesieni 1985 był przedstawicielem OL jako jedynego wydawnictwa pozawarszawskiego w Funduszu Wydawnictw Niezależnych. W ramach funduszu opiniował wnioski o dotacje krakowskich wydawnictw podziemnych i pośredniczył w przekazywaniu pieniędzy i sprzętu[2]. Służba Bezpieczeństwa umożliwiła mu eliminowanie niektórych konkurencyjnych wydawców oraz preferowanie przy finansowaniu wydawnictw umiarkowanych z punktu widzenia władz PRL[14]. Służby PRL mogły także dzięki jego działalności likwidować niektóre punkty poligraficzne, a także represjonować osoby zaangażowane w działalność podziemną[15]. Jego wydawnictwo zostało w 1986 laureatem Nagrody Komitetu Kultury Niezależnej[1]. Jako tajny współpracownik był zarejestrowany do stycznia 1990[2].

W 1989 włączył się w kampanię wyborczą Komitetu Obywatelskiego „Solidarności” przed wyborami do Sejmu i Senatu, drukując w ramach swojego wydawnictwa ulotki i biuletyn komitetu[1]. Od 1990 prowadził legalnie działającą Oficynę Literacką[1].

W 2004 jego współpracę z SB ujawnili, na podstawie dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej, działacze krakowskiego SKS. Początkowo informacje te spotkały się z niedowierzaniem opinii publicznej[16].

Henryk Karkosza zaprzeczył współpracy i wystąpił o autolustrację[17], ale postępowanie z jego udziałem zostało umorzone. Sąd stwierdził, że procesowi lustracyjnemu nie mogą się poddać osoby nie sprawujące funkcji publicznej[18].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. Tom 2, wyd. Ośrodek Karta, Warszawa 2002, s. 158–160 (biogram autorstwa Krzysztofa Burnetki).
  2. ↑ a b c d e f g h i j Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989. Tom 4, wyd. Stowarzyszenie Pokolenie i IPN, Warszawa 2020, s. 158–159 (biogram autorstwa Henryka Głębockiego).
  3. ↑ ''Henryk Karkosza. Nekrolog'' [online], gabriel24.pl [dostęp 2023-02-10] (pol.).
  4. ↑ ''Henryk Karkosza'' [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2023-01-30] (pol.).
  5. ↑ Jarosław Szarek Czarne juwenalia. Rzecz o Studenckim Komitecie Solidarności, wyd. Znak, Kraków 2007, s. 129.
  6. ↑ a b Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 315.
  7. ↑ a b Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 316.
  8. ↑ Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 471–475.
  9. ↑ Ewa Zając, Henryk Głębocki „Ketman” i „Monika” – żywoty równoległe, s. 77, 82.
  10. ↑ Jarosław Szarek Czarne juwenalia. Rzecz o Studenckim Komitecie Solidarności, wyd. Znak, Kraków 2007, s. 130, 131, 137.
  11. ↑ Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 317.
  12. ↑ Ewa Zając, Henryk Głębocki „Ketman” i „Monika” – żywoty równoległe, s. 97.
  13. ↑ Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 326.
  14. ↑ Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 365.
  15. ↑ Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 544, 595, 596, 598.
  16. ↑ Ewa Zając, Henryk Głębocki „Ketman” i „Monika” – żywoty równoległe, s. 76.
  17. ↑ Proces lustracyjny Karkoszy – koniec pierwszej rozprawy.
  18. ↑ Lustracja Karkoszy umorzona.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Karkosza&oldid=70581766”