Instytut Polski w Budapeszcie
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia |
1939, 1951 |
| Data likwidacji |
1944 |
| Dyrektorka |
Dominika Teske |
| Zatrudnienie |
8 |
| Adres | |
| 1065 Budapest Nagymező u. 15. | |
Położenie na mapie Budapesztu  | |
Położenie na mapie Węgier  | |
 47°30′12,96″N 19°03′36,58″E/47,503600 19,060161
| |
| Strona internetowa | |
Instytut Polski w Budapeszcie (węg. Lengyel Intézet Budapest) – polska placówka kulturalna w stolicy Węgier, Budapeszcie, podlegająca Ministerstwu Spraw Zagranicznych RP[1].
Historia i działalność[edytuj | edytuj kod]
Instytut Polski prowadzi współpracę, zajmuje się promocją kultury, nauki i sztuki polskiej na Węgrzech oraz współpracą kulturalną, współpracą naukową i techniczną. Jest jedną z najstarszych działających za granicą polskich instytucji kulturalnych[2].
Pierwsza umowa o współpracy kulturalnej Rzeczypospolitej Polskiej i Królestwa Węgier z 21 października 1934 dała podstawę do utworzenia Instytutu Polskiego w Budapeszcie z początkiem 1939 przy czym oficjalne otwarcie nastąpiło w dniu 24 maja 1939[3]. Placówka ulokowała się pod adresem Múzeum krt. 11. Początkowo instytut zajmował się propagowaniem polskiej nauki, kultury i języka. Po 1 września 1939 pomagał w przygotowywaniu uchodźców do egzaminów na studia, wydawał arcydzieła literatury polskiej (m.in. Mickiewicza, Słowackiego, Żeromskiego, Wyspiańskiego) w serii Biblioteka Polska (ponad 80 tomów), podręczniki do nauki języka polskiego. Redagowano tam także czasopismo „Rocznik Polski”; prowadzono Wyższe Studium dla Uchodźców, w ramach którego wykładał m.in. Stanisław Vincenz. Placówka opiekowała się Polakami uwięzionymi za działalność konspiracyjną[4]. Nauczano węgierskiego, aby umożliwić zainteresowanym przyjęcie na studia. Był w tym czasie jedyną tego typu instytucją w Europie. Dzięki przychylności władz węgierskich, mimo nacisków ze strony III Rzeszy, instytut działał do 19 marca 1944[2][5]. Władze węgierskie opierały się niemieckim naciskom, powołując się na autonomię Królewskiego Uniwersytetu Pétera Pázmánya, którego pracownikiem był pierwszy dyrektor Instytutu Zbigniew Załęski[6].
W 1951 Instytut wznowił działalność na ul. Váci pod nazwą Czytelnia Polska (węg. Lengyel Olvasóterem). Rok później do zespołu dołączył tłumacz i lektor István Varsányi, wiążąc się z instytutem na 30 lat. W 1964 instytut został przeniesiony pod obecny adres przy ul. Nagymező 15 i przemianowany na Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej (węg. Lengyel Tájékoztató és Kulturális Központ)[7]. Przy Ośrodku, od strony alei Andrássyego, funkcjonował sklep, w którym można było nabyć wyroby polskiego rzemiosła, biżuterię, kryształy i ceramikę, polską literaturę, płyty z nagraniami polskiej muzyki klasycznej, jazzowej i popularnej[3]. W 1994 placówka przyjęła obecną nazwę[8].
Siedzibę instytutu odwiedza rocznie ponad 30 tys. osób. Instytut prowadzi działalność także w innych węgierskich miejscowościach[2]. W ramach Instytutu od 1999 funkcjonuje Galeria Platán, która prezentuje przede wszystkim prac polskich artystów, ale także Węgrów i twórców z krajów Europy Środkowej. Rocznie odbywa się tu 7-8 wystaw. Inicjatorką powstania galerii była dyrektor Instytutu Polskiego w Budapeszcie Barbara Wiechno[9].
Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]
- od 1939 – Zbigniew Załęski[5]
- poł. l. 70 – Władysław Kobiałka[10]
- do 1988 – Zbigniew Łakomski
- 1988–1990 – Tadeusz Olszański
- 1990–1992 – Konrad Sutarski
- 1992–1997 – Rafał Wiśniewski
- 1997–2001 – Barbara Wiechno[11]
- 2001–2006 – Maciej Szymanowski[12]
- 2006–2008 – Roland Chojnacki[13]
- 2008–2012 – Arkadiusz Bernaś[14]
- 2012–2017 – Katarzyna Sitko[15]
- 2018–2023 – Joanna Urbańska[16]
- od 2023 – Dominika Teske[17]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 3 lipca 2018 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Zagranicznych lub przez niego nadzorowanych [online], isap.sejm.gov.pl, 3 lipca 2018, s. 12 [dostęp 2019-05-20] (pol.).
- ↑ a b c Instytut Polski. Początki działalności [online], polinst.hu [dostęp 2019-09-08].
- ↑ a b 75 LAT INSTYTUTU POLSKIEGO W BUDAPESZCIE [online], www.75lengyelkultura.hu [dostęp 2020-02-25] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-19].
- ↑ Gdyby nie pomoc Węgrów i działalność Instytutu Polskiego w Budapeszcie, historia Wojny mogłaby wyglądać zupełnie inaczej - WNET.fm [online], wnet.fm [dostęp 2020-02-25].
- ↑ a b 75 lat Instytutu Polskiego w Budapeszcie [online], www.75lengyelkultura.hu, 2014 [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-19].
- ↑ Krzysztof Woźniakowski: Instytut Polski w Budapeszcie: działalność kulturalno-oświatowa, naukowa i wydawnicza w latach 1939–1944, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia VII (2009)
- ↑ A Lengyel Kultúra és Könyvtára [online], ki2.oszk.hu [dostęp 2020-02-25].
- ↑ Lengyel Intézet. A Lengyel Intézet új arculata [online], polinst.hu, 2019 [dostęp 2019-09-08] (węg.).
- ↑ Wystawa na 20-lecie galerii Platán prowadzonej przez Instytut Polski w Budapeszcie [online], dzieje.pl [dostęp 2020-02-25] (pol.).
- ↑ Joanna Szczutkowska, Współpraca kulturalna Polski z Węgrami w dziedzinie kinematografii w latach siedemdziesiątych XX wieku, Andrzej Nowak (red.), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, LIII (1), Warszawa: Instytut Historii PAN, 2018, s. 133, ISSN 1230-5057 [dostęp 2019-09-08].
- ↑ 75 lat Instytutu Polskiego w Budapeszcie. Barbara Wiechno [online], www.75lengyelkultura.hu [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
- ↑ 75 lat Instytutu Polskiego w Budapeszcie. Maciej Szymanowski [online], www.75lengyelkultura.hu [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
- ↑ 75 lat Instytutu Polskiego w Budapeszcie. Roland Chojnacki [online], www.75lengyelkultura.hu [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
- ↑ 75 lat Instytutu Polskiego w Budapeszcie. Arkadiusz Bernaś [online], www.75lengyelkultura.hu [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
- ↑ Instytut Polski [online], polinst.hu, 15 lipca 2017 [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-15].
- ↑ Zespół, Instytut Polski w Budapeszcie [dostęp 2023-11-08] [zarchiwizowane 2023-03-31].
- ↑ Zespół, Instytut Polski w Budapeszcie [dostęp 2023-11-08] [zarchiwizowane 2023-11-08].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Katarzyna Sitko (red.), 75 lat Instytutu Polskiego w Budapeszcie / 75 Éves a budapesti Lengyel Intézet, Budapeszt: Instytut Polski w Budapeszcie, 2014, ISBN 978-83-64306-00-6 [dostęp 2019-09-08] (pol. • węg.).
- Krzysztof Woźniakowski, Instytut Polski w Budapeszcie: działalność kulturalno-oświatowa, naukowa i wydawnicza w latach 1939–1944, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, sbsp.up.krakow.pl, 2009, s. 112–147, ISSN 2081-1861 [dostęp 2019-12-03].
