Kalendarium historii Szczecina

Obecny Herb Szczecina

Kalendarium historii Szczecina – chronologiczny zbiór wydarzeń z historii Szczecina.

Dzieje najdawniejsze

• ok. 10 000 lat p.n.e. - na terenie Szczecina żyją grupy przedstawicieli kultur lyngbijskiej i ahrensburskiej; ślady ich pobytu znaleziono na Krzekowie, Żelechowej i w Jezierzycach.

Osada Pomorzan

• II połowa VI wieku – najstarsze znane osiedle Słowian założone nad Bukową na Krzekowie,
• II połowa VIII wieku – założenie osady w miejscu pozostałości po grodzie kultury łużyckiej na wzgórzu zamkowym,
• połowa IX wieku – otoczenie osady na wzgórzu zamkowym wałami obronnymi,
• II połowa X wieku – otoczenie wałami obronnymi wzgórza zamkowego wraz z podgrodziem między wzgórzem i Odrą.

W Księstwie Pomorskim i pod wpływami polskimi, duńskimi i niemieckimi

• 967–972 – przejściowe podbicie plemion Pomorzan na Pomorzu Zachodnim przez Mieszka I,
• początek XI wieku – uniezależnienie się Pomorzan, wykształca się dynastia książąt pomorskich z siedzibą w Kamieniu Pomorskim,
• 1121 – pod koniec roku wojska polskie Bolesława Krzywoustego zdobyły Szczecin i dotarły prawdopodobnie na Rugię. Książę pomorski Warcisław I złożył hołd lenny Krzywoustemu, uznał polską zwierzchność, zobowiązał się płacić co roku trybut w wysokości 300 grzywien srebra, dostarczać posiłków wojskowych i zgodził się wpuścić na Pomorze Zachodnie chrześcijańskich misjonarzy.
• 1122 – nieudana misja chrystianizacyjna hiszpańskiego mnicha Bernarda,
• 1124 – pierwsza misja chrystianizacyjna Ottona z Bambergu, w zamian za przyjęcie chrześcijaństwa Otton pomógł w kontaktach z Krzywoustym zmniejszyć trybut roczny mieszkańcom Szczecina, zniszczenie świątyni Trygława,
• 1125-1127 - reakcja pogańska,
• 1128 – reakcja pogańska i wyprawy zbrojne Pomorzan na Wielkopolskę, w obawie przed odwetem książę Warcisław I wyprasza u Ottona kolejną misję chrystianizacyjną i wyjednanie pokoju z Krzywoustym, co nastąpiło. Książę oddał hołd Bolesławowi Krzywoustemu, a zbuntowani szczecinianie oddali hołd księciu i przywrócono w mieście kult chrześcijański,
• 1173 – nieudana próba zdobycia miasta przez wyprawę wojenną Duńczyków,
• 1181 – Szczecin wraz z Pomorzem Zachodnim wchodzi w orbitę wpływów niemieckich,
• 1185 – władzę nad Pomorzem Zachodnim i miastem przejmują do 1227 r. Duńczycy, książę Bogusław I złożył królowi duńskiemu hołd lenny,
• 1187 – konsekracja kościoła p.w. św. Jakuba, ufundowanego przez kupca Beringera i służącego osadnikom niemieckim,
• 1205 – z powodu złożenia hołdu lennego przez książąt pomorskich Władysławowi Laskonogiemu Duńczycy najeżdżają Pomorze i zdobywają Szczecin,
• 1214 – miasto zdobywają brandenburczycy, ale z pomocą Duńczyków agresja zostaje odparta,
• 1237 – Barnim I w miejsce prawa słowiańskiego nakazuje stosowanie w całym Szczecinie prawa niemieckiego,
• 1243 – nadanie praw miejskich magdeburskich,
• 1245 – wybudowanie drewnianego ratusza w miejscu, gdzie później w XV wieku powstał Ratusz Staromiejski,
• 1249 – zburzenie grodu książęcego i otoczenie wspólnym murem starego miasta słowiańskiego wraz z przedmieściami niemieckimi,
• 1278 – Szczecin wstępuje do Hanzy,

Przybliżony przebieg średniowiecznych murów Szczecina opracowany przez dr inż. arch. Macieja Płotkowiaka

• 1283 – miasto nabywa wyspę Łasztownię, znajdującą się po wschodniej stronie Odry Zachodniej,
• 1295 – książę Otto I nadaje miastu herb – głowę gryfa oraz małą pieczęć miejską z czerwoną głową gryfa na niebieskim tle,
• 1346 – rozpoczęcie budowy zamku książęcego,
• 1388 – Szczecin wraz z kilkoma mniejszymi miastami występuje jako poręczyciel Zakonu Krzyżackiego i książąt pomorskich, w zamian uzyskując prawo pobierania cła w komorze celnej w Gartz,
• 1397 – miasto uzyskuje prawo bicia srebrnej monety,
• 1400 – miasto pożycza Bogusławowi VII 1200 grzywien na wykupienie Marchii Wkrzańskiej z rąk margrabiów,
• 1450 – budowa gotyckiego ratusza miejskiego,
• 1478-1532 – Szczecin stolicą zjednoczonego przez Bogusława X Księstwa Pomorskiego,
• 1529 – układ sukcesyjny między Gryfitami a Hohenzollernami w Grimmen (Grzymiu), przewidujący ekspektatywę drugich na ziemie pomorskie,
• 1534 – wprowadzenie luteranizmu,

XVI-wieczny widok Szczecina

• 1543 – powstanie Pedagogium Szczecińskiego,
• 1570 – Kongres Szczeciński kończy wojnę siedmioletnią,
• 1575 – początek budowy wielkiej renesansowej rezydencji książęcej,
• 1613 – wydanie pierwszej kroniki miasta (Historische Beschreibung der Stadt Alten Stettin in Pommern), autorstwa burmistrza i absolwenta Pedagogium Paula Friedeborna,
• 1618 – wydanie mapy Księstwa Pomorskiego autorstwa Eilharda Lubinusa, należącej do najwybitniejszych dzieł kartograficznych swojej epoki,
• 1630 – zajęcie Szczecina przez Szwedów w następstwie działań wojny trzydziestoletniej,
• 1637 – śmierć ostatniego Gryfity, Bogusława XIV.

W Królestwie Szwecji

• 24 października 1648 – w wyniku ustaleń pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią Szczecin wraz z całym Pomorzem Przednim i Rugią staje się częścią Korony Szwedzkiej,
• 1667 – kryzys Pedagogium Szczecińskiego i powołanie na jego miejsce gimnazjum karolińskiego (Regium Gymnasium Carolinum),
• 1676 – w trakcie wojny duńsko–szwedzkiej wojska szwedzkie pod wodzą Jakoba von Wulffena utrzymały Szczecin po wielomiesięcznym oblężeniu przez dziesięciokrotnie liczniejsze siły brandenburskie,

Oblężenie Szczecina w 1677

• 22 grudnia 1677 – kolejne oblężenie wojsk pod wodzą Fryderyka Wilhelma I kończy się kapitulacją miasta (1678), w walkach zginęło 2,5 tysiąca szczecinian,
• czerwiec 1679 – w wyniku ustaleń pokoju z Saint-Germain-en-Laye Szwecja odzyskuje Szczecin,
• wrzesień 1713 – po dwóch latach działań wojennych na Pomorzu Szwedzkim podczas III wojny północnej generalny gubernator prowincji Johan August Meijerfeldt poddał miasto, które pozostało pod pruskim zarządem do końca wojny.

W Prusach i III Rzeszy

• 1720 – na mocy postanowień sztokholmskiego traktatu pokojowego Szwecja odstępuje Szczecin z terenami przyległymi Prusom za 2 mln talarów,
• 1721 – w celu przyśpieszenia rozwoju miasta Fryderyk Wilhelm I zakłada w nim uprzywilejowaną kolonię francuską hugenotów,
• 1724-1740 – początek rozbudowy twierdzy z fortami "Prusy", "Wilhelm" i "Leopold",
• 1729 – W Szczecinie urodziła się Zofia Fryderyka Augusta Anhalt-Zerbst, późniejsza caryca Katarzyna II,
• 1752 – Fryderyk Wilhelm I na Zamku Książąt Pomorskich założył mennicę,
• 1757 – w trakcie wojny siedmioletniej korpus szwedzki bez powodzenia próbuje zdobyć Szczecin broniony przez garnizon pruski pod dowództwem Heinricha von Manteuffla,
• 1759 – kolejne bezskuteczne próby zajęcia miasta przez wojska szwedzkie,

Zdobycie Szczecina przez wojska francuskie w 1806 roku

• 1806 – wkroczenie do miasta wojsk francuskich,
• 1809 – w Szczecinie stacjonuje sztab 4. płku strz. konnych armii Księstwa Warszawskiego,
• 1813 – obrona, a następnie opuszczenie miasta przez Francuzów,
• 1836 – inauguracja działalności giełdy szczecińskiej,
• 1837 – uruchomiono młyn parowy „Walzmuhle”,
• 1843 – uroczyste otwarcie linii kolejowej Szczecin – Berlin z udziałem króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV,
• 1845 – rozpoczęcie budowy tzw. Nowego Miasta wokół dzisiejszej Alei 3 Maja,
• 1848 – otwarcie gazowni miejskiej,
• 1849 – otwarcie Teatru Miejskiego,
• 1851 – z inicjatywy dwóch hamburskich inżynierów Früchtenichta i Brocka, na Grabowie powstaje przedsiębiorstwo stoczniowo-maszynowe, od 1857 pod nazwą Vulcan-Werft,
• 1855 – z inicjatywy Paula Gutike na Żelechowej powstaje jedna z najnowocześniejszych fabryk cementu w Niemczech pod nazwą 'Stettiner-Portland-Zement-Fabrik',
• 1855 – Grabowo i włączona do niego wieś Drzetowo otrzymało prawa miejskie,
• 1857 – stocznia 'Vulcan-Werft' zostaje przekształcona przez króla Prus Fryderyka Wilhelma IV w spółkę akcyjną (niem. Aktien-Gesellschaft, AG). Nazwę zmieniono na 'Stettiner Maschinenbau AG "Vulcan"' (Szczecińskie Towarzystwo Budowy Maszyn "Vulcan" S.A.),
• 1865 – początek eksploatacji wodociągów miejskich,
• 1873 – zniesienie twierdzy,
• 1878-1907 – nadburmistrzem miasta jest Hermann Haken,
• 1879 – otwarcie pierwszej linii tramwaju konnego,
• 1887 – magnacka rodzina Henckel von Donnersmarck otwiera na Stołczynie hutę 'Kraft',
• 1889 – uruchomienie pierwszej elektrowni w mieście,
• 1890 – założenie Towarzystwa Robotników Polsko–Katolickich,
• 1892 – władze miasta oraz przedsiębiorcy podejmują decyzję o budowie portu wolnocłowego, którego budowę rozpoczęto dwa lata później,
• 1897 – uruchomienie tramwajów elektrycznych,
• 1898 – oddano do użytku basen wschodni nowo budowanego portu wolnocłowego, na uroczystości obecny był cesarz Wilhelm II,

Port w Szczecinie w 1900

• 1900 – włączenie w granice miasta Drzetowa, Grabowa i Niemierzyna. Powstanie Parku Żeromskiego,
• 6 grudnia 1901 – otwarcie Cmentarza Centralnego,
• 1902-1921 – powstanie kompleksu reprezentacyjnych budowli na Tarasach Hakena (dziś Wały Chrobrego),
• 1910 – oddano do użytku basen zachodni nowo budowanego portu wolnocłowego i tym samym ukończono jego budowę,
• 1911 – przyłączenie do miasta Niebuszewa, Krzekowa, Pogodna, Świerczewa i terenów wokół ul. Arkońskiej,
• 1913 – oddano do użytku kanał Odra-Havela,
• 1923 – powstanie Szczecińsko-Pruskiej Wspólnoty Portowej,
• 1924 – rozpoczęcie budowy lotniska na Dąbiu,
• 1924 – powstanie szczecińskiego oddziału Związku Polaków w Niemczech,
• 1924-1927 – budowa siedziby Sejmu Prowincjonalnego Pomorza (obecnie Urząd Miasta),
• 1925 – rozpoczyna działalność Konsulat RP w Szczecinie, pierwszym konsulem zostaje Witold Kolankowski,
• 1926-1927 – powstają Jasne Błonia,
• 1926 – firma 'Deschimag' (Deutsche Schiff- und Maschinenbau AG) z Bremy kupuje stocznię AG Vulcan Stettin,
• 1927 – powstanie polskiego Towarzystwa Śpiewu im. Chopina,
• 1928 – firma 'Deschimag' (Deutsche Schiff- und Maschinenbau AG) z Bremy podejmuje decyzję o likwidacji i demontażu stoczni AG Vulcan Stettin,
• 1928 – powstanie rosarium u zbiegu ul. Zaleskiego i Fałata (10 tys. krzewów), odtworzone w 2007,
• 1929 – likwidacja stoczni Nüscke & Co. AG,

Plac Grunwaldzki w Szczecinie w latach 30. XX wieku

• 1930 – licytacja stoczni Ostseewerft,
• 1930 – zamknięta zostaje fabryka rowerów oraz maszyn do szycia i pisania Stoewer Werke AG,
• 1931 – przedsiębiorstwo żeglugowe 'E.Retzlaff' zaprzestaje swojej działalności,
• 1933 – dojście nazistów do władzy w Niemczech, wzmożenie represji wobec szczecińskich Polaków,
• 1934 – powstanie polskiej drużyny harcerskiej "Gryf",
• 1938 – Niemcy aresztowali prezesa szczecińskiego oddziału Związku Polaków w Niemczech, Stanisława Borkowskiego,
• 1939 – zakaz działalności wszystkich organizacji polskich, aresztowania wiodących postaci społeczności polskiej, Aleksandra Omieczyńskiego i Maksymiliana Golisza, zamordowanych później przez Niemców w czasie wojny, wraz z wybuchem wojny zaprzestaje działalności Konsulat Polski,
• 15 października 1939 – w wyniku podziału Kreis Randow powstaje tzw. Wielki Szczecin o obszarze 460,88 km² i ludności 382 984 osób (miasto było czwartym pod względem areału miastem w Rzeszy)
• 1940 – pierwsze alianckie naloty bombowe,
• 20 kwietnia 1943 – najsilniejszy nalot aliancki na miasto,

Zniszczony Szczecin w 1945

• 1944 – znaczne zniszczenia miasta i Zamku podczas nalotów dywanowych,
• 20 marca 1945 – pada ostatni przyczółek niemiecki na wschodnim brzegu Odry w Dąbiu,
• 25 kwietnia 1945 – komendant twierdzy Szczecin nakazuje opuszczenie miasta w związku z postępami armii radzieckiej atakującej z przyczółka w Gartz,
• 26 kwietnia 1945 – wkroczenie Armii Czerwonej do miasta.

W Polsce

• 30 kwietnia 1945 – objęcie miasta przez administrację polską, kierowaną przez inż. Piotra Zarembę,
• 5 maja 1945 – powstanie niemieckiego Zarządu Miasta (najpierw dla dzielnicy Niebuszewo, potem dla całego miasta) z nadburmistrzem Erichem Spiegelem, a następnie z komunistą Erichem Wisnerem na czele. Powrót ludności niemieckiej – w końcu maja przebywało w mieście 24500 Niemców, w początkach lipca już 84000,
• 17-19 maja 1945 – w związku z nieuregulowanym statusem miasta, władze polskie na polecenie rządu opuszczają Szczecin,
• 9 czerwca 1945 – powrót do Szczecina polskiego Zarządu Miasta,
• 19 czerwca 1945 – ponowne opuszczenie miasta przez polski Zarząd, spowodowane interwencją dyplomatyczną USA i Wielkiej Brytanii,
• 5 lipca 1945 – Szczecin zostaje oficjalnie przekazany administracji polskiej (z wyjątkiem drogi wodnej na Odrze, portu i dzielnic północnych),
• 12 lipca 1945 – uruchomienie wodociągów miejskich,
• sierpień 1945 – uruchomienie komunikacji tramwajowej, pierwsza linia biegła z Dworca Głównego do Lasu Arkońskiego,
• 20 listopada – 21 grudnia 1945 – organizacja punktu etapowego na stacji Szczecin Gumieńce podczas akcji wysiedleń 290 tysięcy Niemców,
• 26 grudnia 1945 – pierwszy regularny spektakl teatralny w powojennym Szczecinie w Teatrze Małym (działającym do 1948),
• luty 1946 – październik 1947 – Szczecin punktem zdawczo–odbiorczym akcji "Jaskółka" podczas której wysiedlono z Pomorza Zachodniego 760 tysięcy Niemców,
• październik 1946 – inauguracja roku akademickiego w Akademii Handlowej,
• grudzień 1946 – powstanie Wyższej Szkoły Inżynierskiej,
• 1946 – powstanie klubu piłkarskiego Arkonia Szczecin,
• 17 września 1947 – przejęcie części portu przez stronę polską od administracji radzieckiej,
• 1948 – powstanie Akademii Lekarskiej, późniejszej Akademii Medycznej,
• 1948 – powstanie klubu piłkarskiego Pogoń Szczecin,
• 1949 – powstanie klubu piłkarskiego Hutnik Szczecin,
• 1951 – powstanie Polskiej Żeglugi Morskiej,
• lipiec 1952 – powstanie Stoczni Remontowej Gryfia, początkowo funkcjonującej jako Baza Remontowa Gryfia,
• grudzień 1952 – wodowanie s/s "Czułym", pierwszego statku zbudowanego w mieście po wojnie,
• maj 1954 – administracji polskiej przekazana została ostatnia część miasta, pozostająca od zdobycia miasta w 1945 roku pod administracją radziecką,
• 1954 – powstanie Wyższej Szkoły Rolniczej, od 1972 Akademii Rolniczej,
• 11 stycznia 1955 – przejęcie od wojsk radzieckich całego portu,
• 1955 – powstanie Politechniki Szczecińskiej,
• 1957 – utworzenie PPDiUR "Gryf",
• 1959 – wizyta sekretarza generalnego KPZR Nikity Chruszczowa,
• 1961 – uruchomienie elektrowni "Pomorzany",
• 1964 – powstanie Stoczni Remontowej Parnica, od 1999 (po upadłości) Stocznia Pomerania,
• 1968 – inauguracja pierwszego roku akademickiego w Wyższej Szkole Nauczycielskiej i Wyższej Szkole Morskiej,

Strajk w Stoczni Szczecińskiej w 1980

• 17 grudnia 1970 – początek strajków w szczecińskich zakładach przemysłowych i zamieszek ulicznych, spowodowanych zapowiedzią podwyżek cen żywności,
• 22-25 stycznia 1971 – ponowne strajki w szczecińskich fabrykach, zakończone spotkaniem z I sekretarzem KC PZPR, Edwardem Gierkiem,
• 1972 – Szczecin zostaje stolicą rzymskokatolickiej diecezji szczecińsko-kamieńskiej,
• 1973 – powstanie klubu siatkarskiego Stal Stocznia Szczecin,
• 18-30 sierpnia 1980 – strajk generalny, którego efektem było m.in. powstanie związku zawodowego „Solidarność”,
• 1985 – zdobycie pierwszego siatkarskiego mistrzostwa Polski przez Stal Stocznię Szczecin,
• 1985 – inauguracja pierwszego roku akademickiego na Uniwersytecie Szczecińskim,
• 1992 – przekształcenie diecezji katolickiej w archidiecezję,
• 1999 – powstanie województwa zachodniopomorskiego ze stolicą w Szczecinie,
• 2001 – Szczecin gospodarzem jednej z rund Pucharu Świata w kolarstwie torowym,
• 2004 – założenie klubu koszykarskiego Wilki Morskie Szczecin,
• 2011 – Szczecin gospodarzem Mistrzostw Europy w Pływaniu na krótkim basenie,
• 2014 – otwarcie nowej Filharmonii (na miejscu zniszczonego w czasie wojny Domu Koncertowego),
• 2014 – oddanie do użytku nowej hali widowiskowo-sportowej,
• 2017 – Szczecin jednym z gospodarzy rozgrywanych w Polsce Mistrzostw Europy w Piłce Siatkowej Mężczyzn,
• 2019 – Szczecin gospodarzem Mistrzostw Europy w Gimnastyce Sportowej.