Przejdź do zawartości

Kościół św. Rypsymy w Wagharszapacie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół św. Rypsymy
w Wagharszapacie
Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի
4.2/17[1]
Ilustracja
Widok z południowego wschodu (2018)
Państwo

 Armenia

Miejscowość

Wagharszapat

Adres

85 Mesrop Mashtots[2]

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Apostolski Kościół Ormiański

Wezwanie

św. Rypsymy

Położenie na mapie Armenii
Mapa konturowa Armenii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Rypsymyw Wagharszapacie”
Ziemia40°10′01,27″N 44°18′34,70″E/40,167019 44,309639
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Rypsymy w Wagharszapacie (orm. Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի) – kościół z VII wieku należący do Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, położony w Wagharszapacie w Armenii, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO (wpis: Katedra i kościoły w Eczmiadzynie i zespół archeologiczny w Zwartnoc(inne języki)).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Na miejscu dzisiejszej świątyni znajdowała się pierwotnie świątynia pogańska[3][4], a następnie kaplica wzniesiona według tradycji przez Grzegorza Oświeciciela[5] (jako jego druga świątynia w Armenii)[6], a po niej mauzoleum zbudowane przez katolikosa Sahaka Bartewa[7] w 395 roku[6], które upamiętniały miejsce męczeństwa świętej Rypsymy[8] (w niszy kościoła znajdują się kamienie, którymi miała zostać zabita[2]). Badania archeologiczne wykazały, że przy kościele pochowano w obrządku wczesnochrześcijańskim kilka torturowanych kobiet, znaleziono także narzędzia związane z uprawą winorośli[9].

Kościół został wzniesiony przez katolikosa Komitasa[10], budowę ukończono w 618 roku[10][11]. Dobudowano do niego domek portalowy z dzwonnicą w 1653[10], 1790[10] lub 1880 roku[7]. Kościół otoczono murowanym ogrodzeniem w 1776 roku[11]. Pomimo częstych uzupełnień ubytków elewacji bryła kościoła zachowała się w pierwotnym kształcie[10]. Świątynia została poddana renowacji w latach 1651–1653 przez katolikosa Filiposa[4]. Prace rewitalizacyjne prowadzono także w latach 1959–1962, podczas których natrafiono na pozostałości pogańskiej świątyni pod kościołem[7].

Kościół wraz z innymi świątyniami miasta został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2000 roku[7] (wpis: Katedra i kościoły w Eczmiadzynie i zespół archeologiczny w Zwartnoc(inne języki)), zachował się w doskonałym stanie pomimo trzęsień ziemi[4].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół zbudowano z popielatego tufu[6], a elewacje pokryto zaprawą przypominającą beton[6]. Budowla w typie tetrakonchy(inne języki)[12], wzniesiona na rzucie prostokąta o bokach o przybliżonych wymiarach 22,8 x 17,7 m[10], posadowiona na schodkowym stylobacie[6]. Wysokość kościoła do zwieńczenia krzyża na kopule wynosi około 32 m[13]. Kopuła jest oparta na szesnastokątnym bębnie przeprutym dwunastoma oknami[6] i wzmocniona 12 żebrami[7].

W centrum elewacji zachodniej znajduje się domek portalowy z dzwonnicą[10].

Wnętrze świątyni ma w najwyższym punkcie wysokość 23,20 m (kopuła)[14]. W liniach osi symetrii znajdują się cztery większe półokrągłe nisze zwieńczone sklepieniami kolebkowymi[6] oraz cztery mniejsze nisze po przekątnych[6]. W narożach budynku znajdują się kwadratowe pomieszczenia, których długość boku wynosi 4 m[14]. W północno-wschodnim pomieszczeniu znajdują się schody prowadzące do krypty pod absydą[14] (mauzoleum św. Rypsymy[7]).

Świątynia jest otoczona murowanym ogrodzeniem[7], a przy świątyni znajduje się cmentarz z pochówkami sięgającymi IV wieku[3].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Widok z lotu ptaka (2021)
    Widok z lotu ptaka (2021)
  • Elewacja zachodnia z wejściem głównym (2016)
    Elewacja zachodnia z wejściem głównym (2016)
  • Elewacja południowa (2018)
    Elewacja południowa (2018)
  • Przekrój pionowy
    Przekrój pionowy
  • Kopuła (2013)
    Kopuła (2013)
  • Ołtarz (2010)
    Ołtarz (2010)
  • Ikonostas (2015)
    Ikonostas (2015)
  • Grób św. Rypsymy (2011)
    Grób św. Rypsymy (2011)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ. 2002. [dostęp 2023-04-02]. (orm.).
  2. ↑ a b Lonely Planet Georgia, Armenia and Azerbaijan, wyd. 7, Oakland: Lonely Planet Global Limited, 2022, ISBN 978-1-83869-646-7, OCLC 1369650423 [dostęp 2023-04-02] (ang.).
  3. ↑ a b ՍՈՒՐԲ ՀՌԻՓՍԻՄԵ ԵԿԵՂԵՑԻ [online], Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայության, 2 stycznia 2012 [dostęp 2023-04-02] (orm.).
  4. ↑ a b c Saint Hrip'sime [online], web.archive.org, 10 września 2012 [dostęp 2023-04-02] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-10].
  5. ↑ Stanisław Longosz, Tatiana Tiszczenko-Swiętorzecka, Męczeństwo świętej Rypsymy (Agathangelos, Ag 59-88 = Aa 137-210), „Vox Patrum”, 40, 2002, s. 467, DOI: 10.31743/vp.7999, ISSN 2719-3586 [dostęp 2023-04-02].
  6. ↑ a b c d e f g h Francis D.K. Ching, A global history of architecture, Hoboken, N.J.: J. Wiley & Sons, 2007, s. 270, ISBN 978-1-118-00739-6, OCLC 671655064 [dostęp 2023-04-02].
  7. ↑ a b c d e f g Saint Hripsime church [online], ejmiatsin.am [dostęp 2023-04-02].
  8. ↑ Alex Jones, Georgia, Armenia & Azerbaijan, Fifth edition, Carlton, Victoria 2016, ISBN 978-1-74220-758-2, OCLC 948976844 [dostęp 2023-04-02].
  9. ↑ A.J. Hacikyan i inni, The heritage of Armenian literature, Detroit: Wayne State University Press, 2000, s. 121, ISBN 0-8143-2815-6, OCLC 42477084 [dostęp 2023-04-02].
  10. ↑ a b c d e f g Strzygowski 1918 ↓, s. 92.
  11. ↑ a b Kościół św Rypsime [online], armeniawycieczki.com [dostęp 2023-04-02].
  12. ↑ Oliver Nicholson, The Oxford dictionary of late Antiquity, First edition, [Oxford] 2018, ISBN 978-0-19-174445-7, OCLC 1029736000 [dostęp 2023-04-02].
  13. ↑ John Mason Neale, A History of the Holy Eastern Church. The Patriarchate of Alexandria, London: Joseph Masters, 1850, s. 296.
  14. ↑ a b c Strzygowski 1918 ↓, s. 93.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Armenii

Kulturowe

Armenia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Rypsymy_w_Wagharszapacie&oldid=73847411”