Kościelna Wieś (wieś w województwie wielkopolskim)
51°47′05″N 18°00′29″E/51,784722 18,008056
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
2800 |
| Strefa numeracyjna |
62 |
| Kod pocztowy |
62-811[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PPL |
| SIMC |
0198433 |
Położenie na mapie gminy Gołuchów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pleszewskiego  | |
| 51°47′05″N 18°00′29″E/51,784722 18,008056[1]
| |
| Strona internetowa | |
Kościelna Wieś – wieś w województwie wielkopolskim, w powiecie pleszewskim, w gminie Gołuchów.
Kościelna Wieś leży na zachód od Kalisza, przy drodze krajowej nr 12; na południe od Kościelnej Wsi leży kolonia Kościelna Wieś.
Wieś duchowna Kościół, własność prepozytury benedyktynów w Kościele pod koniec XVI wieku leżała w powiecie kaliskim województwa kaliskiego[3]. W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kościelna Wieś, po jej zniesieniu w gromadzie Dobrzec. W latach 1945–1975 Kościelna Wieś położona była w powiecie kaliskim, w latach 1975–1998 w województwie kaliskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Z jej przeszłości nie zachowało się zbyt wiele przekazów lub innych śladów. Pierwsi mieszkańcy pojawili się na tych terenach co najmniej pod koniec XII wieku. W tym czasie miejsce to upodobali sobie norbertanie – bardzo prężnie działający podówczas bracia zakonni. Premonstratensi (bo tak również nazywano tych mnichów) założyli tu pierwszy kaliski klasztor – najprawdopodobniej podwójny: męski oraz żeński.
Jeszcze w XII stuleciu norbertanie opuścili Kościelną Wieś, a na ich miejsce przybyli benedyktyni. Ci zagościli tu na dłużej – aż do zamknięcia klasztoru w 1797. Dziś praktycznie nie ma śladów obecności mnichów w Kościelnej Wsi, a pozostałości klasztoru rozebrano ostatecznie niespełna 20 lat temu.
W 1706 na polach między Kościelną Wsią, Dobrzecem Wielkim i Warszówką rozegrała się bitwa pod Kaliszem.
Zespół sakralny – kościół parafialny pw. świętego Wawrzyńca[edytuj | edytuj kod]
W latach 1129–1136 w Kościelnej Wsi został założony konwent norbertański. Przypuszcza się, iż wywodził się on ze Steinfeldu. Tutejsza prepozytura, być może dwukonwentowa, męska i żeńska założona została przez Piotra Włostowica. Posiadała ona filię w Krzyżanowicach. Norbertanie (premonstratensi) byli najsprawniej zorganizowaną odmianą kanoników regularnych. W pierwszych dziesięcioleciach XIII wieku kongregacja ta liczyła w Polsce około 15 opactw. Klasztor norbertański w Kościelnej Wsi uchodzi za najwcześniejszy w Polsce. Przed rokiem 1193 po przeniesieniu męskiego konwentu Norbertanów na podwrocławski Ołbin, do Kościelnej Wsi sprowadzono benedyktynów. W końcu XII i początku XII wieku toczył się przewlekły spór między usuniętymi z Ołbina benedektynami a norbertanami. Został on rozstrzygnięty wyrokiem sądu kościelnego w 1219 roku, a zatwierdzony przez papieża Honoriusza III w 1222 roku.
Obecnie zachowany kościół pochodzi raczej z początku XIII wieku. Wzniesiony jako jednonawowy z kwadratowym prezbiterium zamkniętym absydą. Skromny program założenia odpowiadał ograniczonym potrzebom typu prepozyturalnego osiadłych tu benedyktynów. Z założenia XII-wiecznego zachowały się mury północne i południowe, fragmentarycznie zachodnie oraz relikty absydy. Relikty rzeźbiarskie z tej budowli to: widoczne w murze zachodnim granitowe wsporniki, luźna baza kolumienki z fragmentem trzony (przerobiona na chrzcielnicę). Również w XIII wieku wzniesiono tworzący czworobok klasztor przylegający do kościoła od południa. Zapewne wzniesiono go na fundamentach założenia wcześniejszego.
Kościół gruntownie przekształcony w XVIII wieku. W 1760 do nawy dobudowano dwie późnobarokowe symetryczne kaplice. Z tego też czasu pochodzi nowy rokokowy wystrój kościoła w postaci obramień otworów okiennych i sklepień prezbiterium. Wyposażenie głównie późnobarokowe i rokokowe z 2. połowy XVIII wieku. Benedyktyni zarządzali parafią do 1797 roku.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kościelna Wieś, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 453.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59431
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 529 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 248.
