Kolczak zbrojny
Cheiracanthium punctorium | |||
(Villers, 1789) | |||
Samica | |||
Samiec | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
kolczak zbrojny | ||
Synonimy | |||
|
Kolczak zbrojny[1] (Cheiracanthium punctorium) – gatunek pająka z rodziny zbrojnikowatych (Cheiracanthiidae). Występuje w Europie oraz zachodniej i środkowej części Azji.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został w 1789 roku przez Charlesa Josepha de Villersa jako Aranea punctoria. Do rodzaju Cheiracanthium przeniósł go w 1878 roku Eugène Simon[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Samce osiągają od 7,5 do 12 mm, a samice od 10 do 15 mm długości ciała. Długość prosomy wynosi od 3,5 do 6,3 mm u samców i od 3,9 do 7,5 mm u samic[3]. Ubarwienie karapaksu może być od żółtawego lub zielonkawożółtego do czerwonawego[1][4]. Poszczególne oczy są podobnych rozmiarów. W widoku od przodu boczne pary oczu leżą niżej niż środkowe danego rzędu. Wysokość nadustka jest dwukrotnie większa od średnicy oka przednio-środkowej pary. Szczękoczułki są żółtawoczerwone z ciemniejszymi częściami odsiebnymi. U samca szczękoczułki są rozbieżne, gęsto owłosione na krawędzi wewnętrznej oraz wyposażone w jeden duży ząb i kilka mniejszych ząbków na krawędzi tylnej. Sternum ma kolor zielonkawożółty z czarniawymi brzegami. Odnóża są zielonkawożółte z czarniawymi odsiebnymi częściami stóp. Opistosoma (odwłok) ma brązowe boki, a wierzch zielonkawożółty z szeroką, ciemnobrązową przepaską pośrodku części przedniej i słabo zaznaczonymi, brązowawymi szewronami w części tylnej[4].
Nogogłaszczki samca mają krótką, tak długą jak szerokość goleni, zakrzywioną apofizę retrolateralną z dwuzębnym wierzchołkiem[4] i odgałęzieniami równej długości[3]. Apofizę tegularną cechuje szeroka podstawa i mały haczyk na szczycie[4]. Cymbium ma wierzchołek zajmujący ponad ⅓ jego długości nie licząc nieco zakrzywionej i krótkiej ostrogi, zaś krawędź wierzchołkową pozbawioną wystającego odcinka[4][3]. Płytka płciowa samicy ma przedsionek od przodu łukowato obrzeżony, a brzegi boczne z tyłu cienkie. Tylko jedna pętla szerokich przewodów kopulacyjnych widoczna jest od spodu[4]. Kształt zbiorników nasiennych jest wydłużony i pośrodku przewężony[4][3].
Biologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Pająk znany z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Słowenii[5][3], południowego skraju[4] Szwecji, Estonii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Serbii, Czarnogóry, Bułgarii, Macedonii Północnej, Grecji, Rosji[5][3], Turcji, Gruzji i Azji Środkowej[3]. Na południu Europy liczniejszy niż w części środkowej[1].
Zamieszkuje ciepłe, otwarte tereny porośnięte wysoką trawą, ziołoroślami i krzewami, takie jak łąki, nasypy kolejowe i skraje dróg[1][3]. Buduje z pajęczyny oprzęd rozmiarów gołębiego jaja który służy za schronienie, a samicom także jako miejsce składania jaj i ochrony młodych. Broniące jaj lub młodych samice są agresywne[1]. Dojrzałe samice spotyka się od czerwca do listopada, zaś samce w lipcu i sierpniu[3].
Ukąszenie[edytuj | edytuj kod]
Ukąszenie przez kolczaka zbrojnego opisywane jest jako bolesne i mogące skutkować wystąpieniem różnorakich symptomów, w skrajnych przypadkach wymagających udzielenia osobie ukąszonej pomocy medycznej[6]. Objawy kliniczne i ich nasilenie zależą od wielu czynników, w tym stężenia jadu w organizmie, miejsca ukąszenia, wieku ofiary, stanu jej zdrowia oraz indywidualnych reakcji organizmu. Wbrew informacjom podawanym na wielu polskojęzycznych serwisach informacyjnych, nie istnieją dowody sugerujące, iż jad kolczaka zbrojnego zagraża życiu człowieka[6].
Najczęstszym skutkiem ukąszenia przez C. punctorium jest ostry i natychmiastowy ból, którego maksymalne nasilenie następuje po 5–20 minutach i utrzymuje się od kilkudziesięciu minut do kilku godzin[6][7]. Symptomy, takie jak miejscowa opuchlizna, zaczerwienienie, pieczenie, drętwienie oraz uczucie swędzenia mogą nastąpić w pobliżu miejsca ukąszenia po czasie do kilku godzin od jego zaistnienia[6][7][8][9]. W większości przypadków wszelkie objawy kliniczne ustępują w ciągu kilku dni[6].
Objawy ogólnoustrojowe, takie jak dreszcze, pocenie się, nudności, ból głowy, wymioty, skurcze brzucha, gorączka, tachykardia, świąd, niedociśnienie tętnicze, neutrofilia, podwyższone stężenie bilirubiny, niewydolność krążenia i problemy z oddychaniem występują zauważalnie rzadziej[6][8][9]. Nie odnotowano natomiast żadnego przypadku reakcji alergicznej spowodowanej ukąszeniem przez C. punctorium[6].
Jad kolczaka zbrojnego jest wyjątkowy pod względem składu molekularnego. Oprócz kilku enzymów proteolitycznych, w tym fosfatazy alkalicznej, deoksyrybonukleazy, esterazy, hialuronidazy, lipazy czy rybonukleazy, odnotowano w nim obecność unikalnej toksyny polipeptydowej CpTx 1 o silnym działaniu owadobójczym, cytotoksycznym i uszkadzającym błony komórkowe[6][10]. Uważa się ponadto, iż aktywny składnik hemolityczny w jadzie pająków z rodzaju Cheiracanthium stanowi fosfolipaza A2[10][11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Heiko Bellmann: Przewodnik kieszonkowy: Pająki. Warszawa: Multico O. W., 1998, s. 33.
- ↑ E. Simon: Les arachnides de France. 4. Paris: 1878.
- ↑ a b c d e f g h i Wolfgang Nentwig, Theo Blick, Daniel Gloor, Ambros Hänggi, Christian Kropf: Cheiracanthium punctorium. [w:] Araneae. Spiders of Europe. Version 07.2018 [on-line]. Universität Bern. [dostęp 2018-08-02].
- ↑ a b c d e f g h S. Almquist. Swedish Araneae, part 2--families Dictynidae to Salticidae. „Insect Systematics & Evolution, Supplement”. 63, s. 285-601, 2006.
- ↑ a b Cheiracanthium punctorium. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2018-08-02].
- ↑ a b c d e f g h Tanja Varl i inni, Yellow sac spider (Cheiracanthium punctorium) bites in Slovenia: case series and review, „Wiener klinische Wochenschrift”, 129 (17-18), 2017, s. 630–633, DOI: 10.1007/s00508-017-1217-8, ISSN 0043-5325 [dostęp 2023-08-09] (ang.).
- ↑ a b Wolfgang Nentwig i inni, A two year study of verified spider bites in Switzerland and a review of the European spider bite literature, „Toxicon”, 73, 2013, s. 104–110, DOI: 10.1016/j.toxicon.2013.07.010 [dostęp 2023-08-09] (ang.).
- ↑ a b R Papini , Documented bites by a yellow sac spider (Cheiracanthium punctorium) in Italy: a case report, „Journal of Venomous Animals and Toxins including Tropical Diseases”, 18 (3), 2012, s. 349–354, DOI: 10.1590/S1678-91992012000300014, ISSN 1678-9199 [dostęp 2023-08-09] (ang.).
- ↑ a b M Gnädinger i inni, Swiss prospective study on spider bites, „Swiss Medical Weekly”, 2013, DOI: 10.4414/smw.2013.13877, ISSN 1424-7860 [dostęp 2023-08-09] (ang.).
- ↑ a b Alexander A. Vassilevski i inni, Novel Class of Spider Toxin, „Journal of Biological Chemistry”, 285 (42), 2010, s. 32293–32302, DOI: 10.1074/jbc.M110.104265, PMID: 20657014, PMCID: PMC2952230 [dostęp 2023-08-09] (ang.).
- ↑ Matthew J. Foradori i inni, Survey for potentially necrotizing spider venoms, with special emphasis on Cheiracanthium mildei, „Comparative Biochemistry and Physiology Part C: Toxicology & Pharmacology”, 141 (1), 2005, s. 32–39, DOI: 10.1016/j.cca.2005.05.001 [dostęp 2023-08-09] (ang.).