Monaster Golia
47°09′53″N 27°35′22″E/47,164800 27,589400 nr rej. IS-II-a-A-03852
| |
.jpg) Monasterska cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Eparchia | |
| Typ monasteru |
męski |
| Liczba mnichów (2016) |
17 |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Wniebowstąpienia Pańskiego |
| Fundator |
Ioan Golia |
| Styl | |
| Materiał budowlany | |
| Data budowy |
XVI w., przebudowa 1650–1653 |
| Data zamknięcia |
1863 |
| Data reaktywacji |
1992 |
Położenie na mapie okręgu Jassy  | |
Położenie na mapie Rumunii  | |
| 47°09′53″N 27°35′22″E/47,164800 27,589400
| |
| Strona internetowa | |
Monaster Golia – prawosławny męski klasztor w Jassach, w jurysdykcji archieparchii Jass Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Obronny[1] monaster został ufundowany w XVI w. przez mołdawskiego kanclerza Ioana Golię. Funkcjonowanie wspólnoty pierwszy raz wzmiankowane jest źródłowo w 1606[2]. W latach 1650–1653 jego główna cerkiew pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego została gruntownie przebudowana przez Bazylego Lupu, a następnie jego syna Stefana[3]; w momencie rozpoczęcia prac świątynia była już poważnie podupadła[2]. Bazyli Lupu sprowadził do wspólnoty mnichów greckich z klasztoru Watopedi na Athosie[1]. Kolejne zniszczenia wywołało w monasterze trzęsienie ziemi w 1738, obiekt został jednak odnowiony. W 1838 z inicjatywy biskupa Irinopolis Grzegorza w klasztornej cerkwi wykonano nowy ikonostas[2].
Monaster przestał funkcjonować i popadł w ruinę po sekularyzacji dóbr cerkiewnych w 1863[4]. Ostatni mnisi wyjechali na Athos[5]. Cerkiew była czynna jako parafialna jeszcze do 1900, następnie w ogóle przestała być użytkowana. Obiekt sakralny wyremontowano w latach 1943–1947, a po zakończeniu prac ponownie oddano do użytku liturgicznego. W 1955 przy świątyni utworzono muzeum Iona Creangi, który przez kilka lat żył w domu przy cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego, służąc tam jako diakon[3].
W 1992 restytuowano monaster (już w jurysdykcji Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego, bez związków z klasztorami Athosu), w którym obecnie (2016) przebywa siedemnastu mnichów. Prowadzą oni metropolitalne centrum kulturalno-misyjne[5], drukarnię i radio[4].
-
Baszta -
Dom Iona Creangi -
Brama wjazdowa -
Górne rzędy i zwieńczenie ikonostasu
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Architektura monasteru jest syntezą tradycyjnego mołdawskiego budownictwa sakralnego i wpływów zewnętrznych. Struktura głównej cerkwi klasztornej jest typowa dla świątyń w Mołdawii, jednak dekorujące ją detale (belkowanie, konsole, ryzality, korynckie pilastry, trójkątne frontony) wykonano w stylu barokowym lub klasycystycznym. Sklepienia wież z kolei noszą wyraźne inspiracje ruskie[6] (kokoszniki)[2]. Wnętrze świątyni zorganizowano już jednak według tradycyjnych wzorów lokalnych – jest ono podzielone na przedsionek, przednawie, nawę i pomieszczenie ołtarzowe[2]. Nietypowe dla architektury mołdawskiej jest rozwiązanie przedsionka, który jest tutaj niski, a ponad nim znajduje się empora – jest to prawdopodobnie nawiązanie do cerkwi wołoskiej we Lwowie[7]. Pierwsze freski w cerkwi wykonał mistrz o imieniu Matei. W 1754 zastąpiono je nowymi, które z kolei przetrwały w większości do 1838 i ponownego przemalowania cerkwi[2].
Kompleks monasterski otoczony jest wysokim murem obronnym. W 1667 wzniesiono w nim wieże obronne, zaś w 1855, na polecenie ihumena Melecjusza, 30-metrową bramę (gruntownie przebudowaną w 1900)[2][3][4]. Takie zorganizowanie zespołu sakralnego wynika z faktu, że Turcy zmusili hospodarów mołdawskich do zniszczenia obronnych twierdz; w tej sytuacji ich funkcję przejmowały monastery[6]. Z wieży monasteru roztacza się panorama Jass, a samą budowlę uważa się za jeden z symboli miasta[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Mănăstirea Golia din Iaşi [online], Ziarul Lumina [dostęp 2016-06-17] (rum.).
- ↑ a b c d e f g Manastirea Golia [online], www.crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ a b c d Primaria Iasi :: Biserici si manastiri :: [online], www.primaria-iasi.ro [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-05].
- ↑ a b c Consolidarea şi reabilitarea mănăstirii Golia [online], jurnalul.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ a b Mare sarbatoare crestina: Inaltarea Domnului - Hram la Manastirea Golia din Iasi, un lacas cu o istorie zbuciumata [online], jurnalul.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ a b V. Florea, Sztuka..., s. 146-147.
- ↑ R. Brykowski, T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka..., s. 93.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- V. Florea, Sztuka rumuńska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1989.
- R. Brykowski, T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Rumunii, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1979.