Pastuchów
50°56′59″N 16°26′22″E/50,949722 16,439444| wieś | |
 Kościół św. Barbary w Pastuchowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
1048[2] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
58-115[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DSW |
| SIMC |
0852559 |
Położenie na mapie gminy Jaworzyna Śląska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu świdnickiego  | |
| 50°56′59″N 16°26′22″E/50,949722 16,439444[1]
| |
Pastuchów (niem. Puschkau) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Jaworzyna Śląska.
W latach 1954-1961 wieś była siedzibą władz gromady Pastuchów, po jej zniesieniu w gromadzie Jaworzyna Śląska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III.2011) liczył 1048 mieszkańców[2]. Jest największą miejscowością gminy Jaworzyna Śląska.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy pastuch, pasterz[4]. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 we Wrocławiu wymienia jako pierwotną zanotowaną nazwę miejscowości Pastuchow podając jej znaczenie "Hirtendorf" - "Wieś pasterzy, pastuchów"[4]. Wiąże się ona prawdopodobnie z pasterstwem, którym zajmowali się mieszkańcy.
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1223 wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza gdzie zanotowana została w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Poszucou”[5]. Kolejna wzmianka znajduje się w łacińskim dokumencie z 1250 wydanym przez papieża Innocentego IV w Lyonie gdzie wieś zanotowana została w formie „Poschuchov”[6]. Nazwa miejscowości została później zgermanizowana na Puschkau[4] i utraciła pierwotne znaczenie.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:
- kościół parafialny pw. św. Barbary, zbudowany około połowy XIII w. z kamienia łamanego, w stylu późnoromańskim, powiększony w XVIII w. o wieżę zachodnią. Jest to budowla jednonawowa z kwadratowym prezbiterium zakończonym absydą sklepioną półkopułą. W prezbiterium założono sklepienia krzyżowo-żebrowe wsparte na narożnych kolumienkach. W zachodniej ścianie nawy zachował się skromny portal uskokowy. W prezbiterium widnieje późnogotyckie tabernakulum i kamienna chrzcielnica
- zespół dworsko-folwarczny (nr 2), z 1565, przebudowany w drugiej połowy XIX w.:
- wieża mieszkalno-obronna z XV w.[8], pierwotny średniowieczny zamek wodny z wieża mieszkalną został rozbudowany w 1565, wówczas do wieży dostawiono skromny renesansowy pałac-dwór[9]
- dwór
- ogród
- teren folwarku
zabytki nieistniejące:
- kościół ewangelicki, zburzony w latach 60. XX w.
- cukrownia Pastuchów (Fabrik von Kramsta & Söhne in Puschkau), powstała w 1838. Założycielami byli Eduard i Georg Gotlieb Kramstowie. W 1844 produkty zakładu otrzymały nagrody na wystawie Deutschen Gewerbeausstellung w Berlinie za najwyższą ich jakość. Po II wojnie światowej wysoką jakość produktu zachowano - prowadzono m.in. produkcję eksportową. W 2004 koncern Südzucker Polska S.A. zamknął fabrykę. Był to najdłużej (przez 166 lat) funkcjonujący zakład produkcyjny w powiecie świdnickim. Po założeniu pozostały pojedyncze zabudowania i komin. Z Jaworzyną Śląską łączyła cukrownię bocznica kolejowa, która obecnie wykorzystywana jest przez jaworzyńskie Stowarzyszenie Miłośników Kolei[10][11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98054
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 920 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 12, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 117.
- ↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 281.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 160,161. [dostęp 2012-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 288
- ↑ *** Pastuchów *** Zamki Polski *** Pastuchów *** [online], www.zamkipolskie.com [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ Labiryntarium
- ↑ SMK
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Colmar Grünhagen, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866 (niem.).
- Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 43.
