Portal:Astronomia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Astronomia
    w polskojęzycznej Wikipedii

A cóż piękniejszego nad niebo, które przecież ogarnia wszystko co piękne?...
Mikołaj Kopernik

Ta strona to portal dla wikipedystów zainteresowanych zagadnieniami z zakresu astronomii, jej historią, jak i wydarzeniami bieżącymi.

Astronomia – nauka o ciałach niebieskich, ich budowie, ruchach, pochodzeniu i ewolucji oraz o materii rozproszonej w przestrzeni kosmicznej (zwanej też kosmosem).


Aktualności

28/29 września 2022 – swój ostatni lot odbyło Stratosferyczne Obserwatorium Astronomii Podczerwonej (SOFIA) (Urania)

11 i 12 lipca 2022NASA opublikowała pierwsze zdjęcia zrobione przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba (Urania)

7 kwietnia 2022 – opublikowano informację o odkryciu najodleglejszej galaktyki HD1, której światło potrzebowało 13,5 mld lat, by dotrzeć do Ziemi (New Scientist)

21 marca 2022 – liczba znanych egzoplanet przekroczyła 5000 (Urania)

17 lutego 2022 – doniesiono o wykonaniu szacunków masy i jasności promieniowania w różnych zakresach widma galaktyki karłowatej wchłoniętej przez Drogę Mleczną – za pomocą obliczeń rozproszonych w ramach projektu MilkyWay@home (The Astrophysical Journal, Urania)

11 lutego 2022 – poinformowano o odkryciu nowego typu gwiazd, których powierzchnia pokryta jest węglem i tlenem – pierwiastkami powstałymi z syntezy helu (Urania. Royal Astronomical Society)

21 lipca 2021 – opublikowany wyniki pierwszych obserwacji dysku wokół planety pozasłonecznej, w którym tworzą się księżyce (ESO, pdf)

16 czerwca 2021 – wyjaśniono, jaka była przyczyna osłabienia blasku Betelgezy na przełomie lat 2019/2020. Okazało się, że gwiazdę częściowo zasłonił obłok pyłu (ESO, pdf)

18 marca 2021 – poinformowano o pierwszych pomiarach prędkości wiatru w stratosferze Jowisza; okazało się, że w pobliżu biegunów planety osiąga ona 1450 km/h (ESO)

6 października 2020 – Nagroda Nobla z fizyki za rok 2020 przyznano za badania czarnych dziur (ESO)

14 września 2020 – doniesiono o odkryciu w atmosferze Wenus cząsteczek fosforowodoru, co zinterpretowano jako możliwy znacznik występowania organizmów żywych (ESO); późniejsze analizy nie potwierdziły takiej hipotezy (Astronomy)

6 maja 2020 – poinformowano o odkryciu najbliższej Ziemi czarnej dziury; miała wchodzić w skład układu potrójnego QV Telescopii odległego o 1000 lat świetlnych od Ziemi (ESO), jednak w październiku 2020 podano, że prawdopodobnie była to błędna interpretacja, a wyjaśnienie danych obserwacyjnych jest inne (ScenceAlert)

16 kwietnia 2020 – zaprezentowano wyniki obserwacji gwiazdy krążącej wokół czarnej dziury w Centrum Galaktyki, której orbita ma kształt rozety, a nie elipsy, więc jest zgodny z przewidywaniami ogólnej teorii względności (ESO)

11 marca 2020 – zaprezentowano badania, według których na planecie WASP-76b mogą padać deszcze z kropel płynnego żelaza (ESO)

6 stycznia 2020 – przedstawiono nowe dowody na występowanie aktywnych wulkanów na Wenus (Urania)

6 stycznia 2020 – opublikowano wyniki badań, według których dużo masywnych czarnych dziur w galaktykach karłowatych nie znajduje się w ich centrach, ale na ich obrzeżach (NRAO, Urania)

4 grudnia 2019 – poinformowano o odkryciu pierwszej ogromnej planety krążącej wokół białego karła (ESO)

październik-grudzień 2019 – obserwowano znaczny spadek jasności Betelgezy, jednej z najjaśniejszych gwiazd gwiazdozbioru Oriona; analizowano, czy może on zapowiadać wybuch gwiazdy jako supernowa (Urania)

31 października 2019 – ogłoszono odkrycie obłoku gazu o wieku blisko 13 mld lat, którego skład chemiczny wskazuje, że w młodym wszechświecie gwiazdy tworzyły się bardzo szybko, wcześniej, niż dotychczas sądzono (Max-Planck-Gesellschaft, Urania)

28 października 2019 – dzięki obserwacjom przeprowadzonym przez VLT astronomowie ustalili, że planetoida pasa głównego (10) Hygiea ma kształt bardzo zbliżony do sferycznego, co wskazuje, że w przyszłości może być uznana za najmniejszą planetę karłowatą (ESO)

22 października 2019 – zaprezentowano pierwsze obrazy wykonane za pomocą kosmicznego teleskopu rentgenowskiego eROSITA, z pomocą którego będzie możliwe dokonanie wielu odkryć w zakresie badań niedostępnych dla teleskopów optycznych (Max-Planck-Gesellschaft, Urania)

7 października 2019 – ogłoszono odkrycie 20 kolejnych księżyców Saturna, dzięki czemu znanych jest już 82 jego naturalnych satelitów. W ten sposób Saturn wyprzedził w liczbie znanych księżyców Jowisza, który ma ich 79 (Carnegie Institution for Science, Urania)

7 lutego 2019ESA ogłosiła wyniki analizy obserwacji gwiazd za pomocą sondy kosmicznej Gaia wskazujące, że zderzenie Galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną nastąpi za 4,5 mld lat, więc ok. 0,6 mld lat później niż dotychczas sądzono (ESA, Urania)

31 stycznia 2019 – poinformowano o odkryciu przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a za gromadą kulistą NGC 6752 stosunkowo bliskiej galaktyki Bedin I, odległej od nas o ok. 28 mln lat świetlnych (hubblesite.org, Urania)

Czy wiesz...

…co się zdarzy, gdy Lambda Serpentis zbliży się do Układu Słonecznego?

…który układ gwiazd (na zdjęciu) w momencie odkrycia był najmasywniejszym układem ze znaną planetą pozasłoneczną?

…czym jest najdalszy i najstarszy obiekt we Wszechświecie (na ilustracji), który kiedykolwiek udało się zaobserwować?

co powstało w miejscu katastrofy tunguskiej?

…ile jest jasnych gwiazd w przestrzeni o promieniu 10 parseków od Ziemi?

…co w 2020 roku odkryli astronomowie na orbicie w pobliżu gwiazdy GJ 1151?

…co jest osobliwą cechą WISE 1534-1043 (na animacji)?

Artykuł miesiąca
Wenus w naturalnych kolorach

Wenus – druga pod względem odległości od Słońca planeta Układu Słonecznego. Jest trzecim pod względem jasności ciałem niebieskim widocznym na niebie, po Słońcu i Księżycu. Jej obserwowana wielkość gwiazdowa sięga −4,6m i jest wystarczająca, aby światło odbite od Wenus powodowało powstawanie cieni. Ponieważ Wenus jest bliżej Słońca niż Ziemia, zawsze jest widoczna w niewielkiej odległości kątowej od niego; jej maksymalna elongacja to 47,8°. Odległość Wenus od Ziemi zmienia się w zakresie od ok. 40 mln km do ok. 259 mln km.

Nazwa planety wzięła się od rzymskiej bogini miłości, Wenus. Na niebie planeta jest widoczna tylko przez około trzy godziny przed wschodem Słońca nad wschodnim horyzontem lub po zachodzie Słońca nad zachodnim horyzontem. Nieodłączna towarzyszka wschodzącego i zachodzącego Słońca, nazywana jest także Gwiazdą Poranną (Zaranną, Porankową) lub Jutrzenką, kiedy zwiastuje wschód Słońca, albo Gwiazdą Wieczorną, która finalizuje jego zachód.

przeczytaj cały artykuł | poprzednie miesiące...

Sylwetka badacza
Robert Thorburn Ayton Innes (1861–1933)

Robert Thorburn Ayton Innes (ur. 10 listopada 1861 w Edynburgu, zm. 13 marca 1933 w Kingston upon Thames) – południowoafrykański astronom pochodzenia szkockiego, odkrywca gwiazdy Proxima Centauri.

Uczęszczał do szkoły w Dublinie. W 1879 roku, w wieku 17 lat został przyjęty do Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego. Po przeniesieniu się do Sydney nadal prowadził amatorskie obserwacje astronomiczne, dotyczące przede wszystkim gwiazd podwójnych. Wyniki pierwszych badań zostały opublikowane w materiałach Towarzystwa. Obserwacje nie spełniały jego oczekiwań, więc skontaktował się z Davidem Gillem z Cape Observatory, prosząc go o posadę asystenta. Gill nie dysponował takim etatem, lecz zaproponował mu funkcję sekretarza, bibliotekarza i księgowego, co Innes przyjął z zadowoleniem i przeniósł się do Republiki Południowej Afryki w 1896 roku.

W 1902 roku, po zakończeniu wojen burskich, kiedy podjęto decyzję o założeniu obserwatorium astronomicznego w Johannesburgu, David Gill zarekomendował Innesa na dyrektora tej placówki. Innes zajął się organizacją i przystosowaniem dotychczasowego obserwatorium meteorologicznego (Transvaal Meteorological Observatory) do obserwacji astronomicznych. Obserwatorium (potem nazwane Union Observatory) rozpoczęło działalność w 1903 roku.

przeczytaj cały artykuł | poprzednie sylwetki...

Działy astronomii

Pojęcia ogólne

Najjaśniejsze gwiazdy

Kategorie

Artykuły medalowe

Dobre artykuły

Zdjęcie miesiąca

Mgławica Koński Łeb (znana także jako Barnard 33 wewnątrz IC 434) – ciemna mgławica znajdująca się w konstelacji Oriona. Odkryła ją w 1888 roku Williamina Fleming na płytach fotograficznych wykonanych w Harvard College Observatory (zdjęcie: ESO).

Do zrobienia

Do napisania

astronomia ultrafioletu - bilans energetyczny Ziemi - budowa Ziemi - chronologia Wszechświata - Extrasolar Planets Encyclopaedia - fotograficzna wielkość gwiazdowa - fotometria UBV - gałąź horyzontalna - gwiazda przed ciągiem głównym - historia astronomii - Infrared Space Observatory - klasyfikacja Goldschmidta - Kosmos. Osobista podróż - mikro czarna dziura - model nicejski - nukleosynteza w gwiazdach - obiekt głębokiego nieba - ostateczny los Wszechświata - planetoida klasy D - płaska Ziemia - ścieżka Hayashi - Wielka Ściana w Herkulesie-Koronie Północnej - zdjęcia satelitarne

więcej propozycji


Do poszerzenia

alidada - astrograf - astronomia neutrinowa - astronomia podczerwona - astronomia praktyczna - ciąg główny - czas efemeryd - detektor mikrometeoroidów - diagram dwubarwny - ekstynkcja atmosferyczna - ekwant - glob - gwiazda rozbłyskowa - gwiazda Wolfa-Rayeta - gwiazda zdegenerowana - kosmograf - magnetopauza - mgławica emisyjna - morfologiczna klasyfikacja galaktyk - Mount Wilson Observatory - orbita heliosynchroniczna - pryzmat obiektywowy - ramię spiralne - rok anomalistyczny - rok Bessela - rotacja gwiazd - równanie czasu - skala Antoniadiego - szokmetamorfizm - widoczność graniczna - zima astronomiczna - zjawisko astronomiczne


Technikalia

Przydatne linki:


Astronomia w projektach siostrzanych

Astronomia na Wikinews Astronomia na Wikibooks Astronomia na Wikicommons
Wiadomości Darmowe podręczniki Ilustracje

Inne portale tematyczne w polskiej Wikipedii