Sarkofag Juniusa Bassusa
.jpg)
| |
| Data powstania | |
|---|---|
| Medium | |
| Wymiary |
2,4×1,4×1,0 m |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja |
Museo Storico del Tesoro della Basilica di San Pietro |
Sarkofag Juniusa Bassusa – pochodzący z IV wieku marmurowy sarkofag, uważany za jeden z najwybitniejszych przykładów wczesnochrześcijańskiej sztuki sepulkralnej[1][2]. Znajduje się w Museo Storico del Tesoro della Basilica di San Pietro w Watykanie[3].
Sarkofag został odkryty w 1597 roku w Grotach Watykańskich pod bazyliką św. Piotra[3]. Zgodnie z umieszczoną na nim inskrypcją został wykonany dla zmarłego w 359 roku neofity Juniusa Bassusa[3][4], konsula z roku 331[1] i prefekta miasta Rzymu[5]. Wykonany z marmuru pentelickiego[2], ma wymiary 2,4×1,4×1,0 m[3].
Frontowa ściana sarkofagu podzielona jest na wypełnione dekoracjami dwa fryzy (rejestry), z których każdy rozczłonkowany jest kolumienkami na pięć scen umieszczonych w niszach[2]. Kolumnada w górnym rejestrze zwieńczona jest płaskim belkowaniem (architrawem), w dolnym – naprzemiennie daszkiem łukowym (arkadowym) i trójkątnym[1][5]. Kolumny oddano z wiernym odtworzeniem detali architektonicznych, trzony flankujące nisze środkowe owinięte są ornamentem roślinnym, pozostałe zdobi ukośne żłobkowanie[2]. Wieko sarkofagu jest mocno uszkodzone, jego zdobienia zachowały się jedynie fragmentarycznie[3] – obejmowały m.in. scenę uczty pogrzebowej ze zmarłym spoczywającym na łożu, a także maski w narożach[5].
Program ikonograficzny sarkofagu, utrzymany w kanonach klasycznej sztuki rzymskiej, poprzez wyobrażenia męki obrazuje historię zbawienia, zwieńczoną tryumfem Chrystusa[2][3][4]. 10 zdobiących front reliefów ukazuje sceny zaczerpnięte ze Starego i Nowego Testamentu[4]. W centralnej niszy górnego fryzu ukazany jest młodzieńczy Chrystus siedzący na tronie w otoczeniu świętych Piotra i Pawła, ze stopami wspartymi na wieńcu z chmur rozsnuwanym przez boga Caelusa[2]. Boczne sceny tego fryzu ukazują kolejno: sąd Piłata, pojmanie Chrystusa prowadzonego przez dwóch żołnierzy, aresztowanie św. Pawła i ofiarowanie Izaaka[1]. W dolnym rejestrze ukazano: lament Hioba, Adama i Ewę w raju, wjazd Jezusa do Jerozolimy, Daniela w jaskini lwów i pojmanie św. Piotra[1]. Na bokach skrzyni sarkofagu umieszczono sceny prac rolnych symbolizujących cztery pory roku[5] wraz z zaczerpniętą z kultu dionizyjskiego sceną winobrania, w ikonografii chrześcijańskiej przyswojoną jako symbol Eucharystii[1][3].
Stylistyka zabytku zaliczanego do grupy sarkofagów pasyjnych wyróżnia się przedstawieniami miękkimi, statycznymi i wyidealizowanymi. Specyficzne wyobrażenie młodzieńczego Chrystusa powtarza się w sarkofagu Dwóch Braci, także reprezentującym tzw. styl piękny, typowy dla wyszukanych artystycznie sarkofagów z początku drugiej połowy IV stulecia[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Wielka Historia Świata. T. 3. Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 441.
- ↑ a b c d e f Barbara Filarska: Początki sztuki chrześcijańskiej. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1986, s. 165-166.
- ↑ a b c d e f g The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture. edited by Colum Hourihane. T. 5. Oxford: Oxford University Press, 2012, s. 501-502.
- ↑ a b c Fred S. Kleiner: Gardner’s Art through the Ages. A Concise Western History. Wyd. 3. Boston: Wadsworth, 2014, s. 123.
- ↑ a b c d e Elżbieta Jastrzębowska: Sztuka wczesnochrześcijańska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, s. 99-104.