Suchy Bór (województwo opolskie)
50°39′14″N 18°02′23″E/50,653889 18,039722| wieś | |
 Dwujęzyczna nazwa miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
162 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) |
903[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-053[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OPO |
| SIMC |
0492687 |
Położenie na mapie gminy Chrząstowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
| 50°39′14″N 18°02′23″E/50,653889 18,039722[1]
| |
Suchy Bór (dodatkowa nazwa w j. niem. Derschau) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Chrząstowice[4].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Suchy Bór położony jest na obszarze Równiny Opolskiej oraz Niziny Śląskiej, przy wschodniej granicy miasta Opola. Należy do gminy Chrząstowice oraz powiatu opolskiego.
Środowisko przyrodnicze[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona jest w południowej części Borów Stobrawskich i – z wyjątkiem strony północno-wschodniej otoczona jest lasami. W obrębie miejscowości występują chronione oraz rzadkie w skali kraju rośliny i zwierzęta, m.in. paź królowej, derkacz zwyczajny, dzięcioł czarny, łasica i gacek brunatny.
W okolicznych lasach rosną długosz królewski, rzadko występująca w Polsce paproć oraz równie rzadkie w skali kraju grzyby, m.in. czarka szkarłatna i gwiazdosz potrójny. Występują również dęby szypułkowe – jeden z nich jako pomnik przyrody o obwodzie 472 cm[5].
Infrastruktura techniczna[edytuj | edytuj kod]
Wzdłuż zachodniej granicy Suchego Boru przebiega tranzytowa sieć gazowa Kluczbork – Przywory, która umożliwia przyszłe zgazyfikowanie miejscowości[5]. Suchy Bór jest w pełni uzbrojony w sieć wodociągową, energetyczną, telefoniczną oraz od 2008 r. również w sieć kanalizacyjną.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powstanie miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Suchy Bór jest najmłodszą miejscowością w gminie Chrząstowice – jego początki sięgają 1773 r., kiedy to werdyktem króla Prus Fryderyka II Wielkiego z dekretu Wrocławskiej Izby Wojenno-Posiadłościowej, założona została osada kolonistów w lesie grudzickim, będąca częścią fryderycjańskiej akcji kolonizacyjnej. Edykt królewski, na podstawie którego mistrz leśny Burich z Urzędu Leśnego Bolko miał przystąpić do zakładania kolonii leśnej, datowany był na 30 marca 1773 r[6]. Do osady przybyli wówczas osadnicy z Hesji, Wirtembergii, Frankonii, Turyngii, Austrii, Polski[7], a częściowo nawet z bliskiej okolicy. Wśród 25 pierwszych osadników 18 było wyznania ewangelickiego, 6 katolickiego, a 1 husyckiego[8].
Suchoborska kolonia była zaplanowana jako ulicówka. Domy w całej miejscowości zostały wykonane w jednym stylu. Były to drewniane chałupy z belek i z murowanym kominem, posiadające izbę mieszkalną, dwie komory i chlew. Pokrycie chałup stanowił gont albo słoma. Każdy dom kosztował wówczas 150 talarów, a koszty ponosiło w całości państwo pruskie. Osadnicy musieli jedynie wybudować we własnym zakresie szopę oraz stodołę[5].
XX wiek[edytuj | edytuj kod]
Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Suchym Borze 260 osób, z czego 219, ok. 84,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 216, ok. 83,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 256 głosów (ok. 98,5% uprawnionych), w tym 256 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 179 osób (ok. 69,9%), a za Polską 77 osób (ok. 30,1%)[9].
Miejscowość odegrała również rolę w dziejach polskiej prasy w Niemczech w okresie międzywojennym, kiedy drukarz Antoni Pawleta rozpoczął w 1932 r. w Suchym Borze wydawanie pisma Katolik Trzyrazowy (wraz z jego mutacją Głos Polski z Berlina), które cztery lata później zostało odkupione przez Związek Polaków w Niemczech[10].
Czasy współczesne[edytuj | edytuj kod]
W 2008 r. gmina Chrząstowice wprowadziła dwujęzyczne nazwy miejscowości. Wedle danych z 2009 r. liczba mieszkańców sołectwa wynosiła 882 osoby, a na obszarze miejscowości znajdowały się 333 budynki mieszkalne.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od złożenia dwóch polskich słów "suchy" oraz staropolskiej nazwy lasu iglastego - boru[11]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako starszą od niemieckiej wymienia nazwę w obecnym polskim brzmieniu - Suchy Bór podając jej znaczenie "Trockener Wald" czyli po polsku "Suchy Las, Bór"[11]. Niemcy zgermanizowali nazwę na Derschau[11] w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie.
W ten sam sposób "Trockenwald" tłumaczy znaczenie nazwy śląski pisarz Konstanty Damrot. W swojej pracy o śląskim nazewnictwie z 1896 roku wydanej w Bytomiu wymienia dwie nazwy miejscowości: obecnie funkcjonującą, polską "Suchybór" oraz niemiecką "Derschau"[12].
W 1774 r. kolonia otrzymała z ramienia wrocławskiej Izby Wojenno-Posiadłościowej nazwę Derschau, która pochodzi prawdopodobnie od nazwiska ówczesnego ministra poczty pruskiej von Derschau. Druga hipoteza, dotycząca nazewnictwa miejscowości, mówi o generale von Derschau, który w trakcie pierwszej wojny śląskiej przyczynił się do zdobycia kłodzkiej twierdzy[7]. Większość źródeł historycznych przyjmuje jednak, iż to pruski minister poczty był patronem nowej miejscowości. Miejscowi nadali jednak swojej osadzie nazwę Suchy Bór (niem. Drze Heide), aby odróżnić ją od podmokłych obszarów sąsiednich Lędzin i Chrząstowic[13]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Suchy Bór[14].
Herb i pieczęć[edytuj | edytuj kod]
Herb Suchego Boru przedstawia w polu żółtym piłę traczną oraz cztery rozmieszczone nad nią krzyże tworzące kształt rombu. Barwy krzyży i piły czarne. Obecny herb jest modyfikacją starej pieczęci z 1773 r. Piła w herbie oraz pieczęci Suchego Boru została umieszczona na pamiątkę wykarczowania lasu pod teren przyszłej miejscowości[5].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Wykres liczby mieszkańców Suchego Boru na przestrzeni ostatnich trzech stuleci[2][8][15]:
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
Drogi publiczne[edytuj | edytuj kod]
Suchy Bór leży przy drodze powiatowej nr 1752, między drogami krajowymi nr 46 na północy i nr 94 na południu. W miejscowości znajduje się ok. 6 km dróg (większość z nich posiada asfaltową nawierzchnię). Ulica główna nosi nazwisko Antoniego Pawlety, wydawcy i drukarza gazet przedwojennych oraz działacza Związku Polaków w Niemczech[16].
Kolej[edytuj | edytuj kod]
Przez miejscowość przechodzi linia kolejowa nr 144 i znajduje się w niej stacja o nazwie Suchy Bór Opolski, która powstała w 1901 r. W 2012 r. odcinek linii między Fosowskiem a Opolem objęto planem rewitalizacji w ramach budowy tzw. protezy koniecpolskiej, dzięki czemu na terenie Suchego Boru zostało wymienione torowisko oraz wyremontowano przejazd i peron. Po blisko dwóch latach prac remontowo-budowlanych linię oddano ponownie do użytku w sierpniu 2014 r.[17]
Autobusy[edytuj | edytuj kod]
W Suchym Borze znajdują się dwa przystanki autobusowe, skąd autobusy opolskiego PKS-u dowożą uczniów do szkół w Chrząstowicach i Dębskiej Kuźni.
Oświata i kultura[edytuj | edytuj kod]
Przedszkole[edytuj | edytuj kod]
W Suchym Borze znajduje się przedszkole, wybudowane na początku XX wieku, do którego uczęszcza ok. 30 dzieci.
Szkoła[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza szkoła w miejscowości powstała w 1774 r., była placówką ewangelicką i przyjmowała wyłącznie dzieci z Suchego Boru. W 1865 r. uczęszczało do niej 41 uczniów. Ze względu na przyrost dzieci katolickich oraz zapotrzebowanie na nową szkołę dwuklasową została zamknięta w 1895 r.[18] Potrzebę budowy nowej placówki zauważono w wydanym w 1932 r. Oppelner Heimatkalender für Stadt und Land:
W Suchym Borze znajdowała się szkoła ewangelicka, ale ilość dzieci katolickich tak wzrosła, że potrzebna była nowa dwuklasowa szkoła.
W roku 1928 można było ją wybudować.
Nowa szkoła została wybudowana w 1928 r. na rozkaz Starosty Opolskiego, którym wówczas był Michael Graf von Matuschka[19]. Została ona niedawno zamknięta i przebudowana na świetlicę dla dzieci. Po podłączeniu sieci informatycznej otwarto w dawnej szkole Gminne Centrum Kształcenia na Odległość Wioska internetowa oraz filię Gminnej Biblioteki Publicznej dla dzieci (biblioteka zakończyła działalność w pierwszym półroczy 2020 roku).
Kościół[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości działalność duszpasterską prowadzi kościół rzymskokatolicki – parafia Podwyższenia Krzyża Świętego. Znajdujący się w Suchym Borze kościół został wybudowany w latach 1981–1982 z inicjatywy proboszcza Ernesta Kubonia. Udostępniona w tym celu stara stolarnia, której właścicielem był Wilhelm Jończyk, została przebudowana z pomocą mieszkańców miejscowości. Świątynia została poświęcona 16 września 1984 r.[20] i była początkowo filią kościoła parafialnego w Chrząstowicach. Od 2006 r. pełni ona rolę kościoła parafialnego[21].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości działalność gospodarczą prowadzą m.in. tartak, cukiernia, piekarnia, zakład mechaniki samochodowej, ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy oraz restauracja i sklep spożywczy. W Suchym Borze zarejestrowanych jest 17 firm usługowych, 3 produkcyjne i 1 rolnik[21].
Tartak[edytuj | edytuj kod]
Początek tartaku w Suchym Borze datuje się na rok 1901, kiedy Friedrich Stelling znalazł w obecnej lokalizacji tartaku idealne miejsce na skład drzewny. Teren był korzystny ze względu na dużą działkę i możliwość dalszego wykupu okolicznych gruntów oraz obecność torów kolejowych i łatwy do nich dostęp. W roku założenia zakładu powstała również stacja kolejowa wraz z bocznicą. Praca trwała 10 godzin dziennie, a płaca dzienna w wysokości 1,70 reichsmarek była bardzo niska. Po I wojnie światowej zainstalowano maszynę parową, która służyła do obsługi pilarek.
Tartak w ciągu pierwszych 20 lat istnienia zmienił czterokrotnie swoich właścicieli, aż w 1923 r. został przejęty przez opolskiego kupca Bertholda Winklera, który zarządzał nim do momentu wypędzenia z końcem II wojny światowej. Rozwój gospodarczy zakładu oraz dzięki niemu całej gminy był na tyle dobry, że państwo udzieliło w latach 1932–1939 pomocy finansowej na budowę mieszkań i inne cele. W 1940 r. na terenie zakładu znajdowała się willa Winklera, dom biurowy, dom majstra zakładu oraz dom sześciorodzinny. Zakład w tym czasie zatrudniał 56 pracowników produkcyjnych, 4 biurowych oraz 2 utrzymujących porządek placu zakładu (tzw. Platzwart), z czego 34 było angielskimi jeńcami[5][22].
Turystyka i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy z basenem letnim[edytuj | edytuj kod]
W Suchym Borze działa Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Suchy Bór wraz z odkrytym basenem oraz najdłuższą w województwie opolskim zjeżdżalnią wodną (75 m). Do dyspozycji wypoczywających jest również 50-metrowy basen pływacki, brodzik i plac zabaw dla dzieci, dwa boiska do siatkówki plażowej, hotel oraz drewniane domki noclegowe. Na obszarze ośrodka znajduje się również tor dla quadów oraz pole do gry w paintball.
Wojewódzki Ośrodek Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży ORDIM[edytuj | edytuj kod]
Ośrodek położony jest w lesie, w północnej części Suchego Boru i zajmuje się rehabilitacją dysfunkcji narządów ruchu spowodowaną przyczynami ortopedycznymi (wady postawy, skoliozy) i neurologicznymi (mózgowe porażenie dziecięce, dystrofie mięśniowe)[23]. Pacjenci ośrodka mają do dyspozycji tężnię, kryty basen oraz boiska do piłki nożnej i siatkowej. Ośrodek zakończył swoją działalność, a teren przez niego zajmowany przeszedł w ręce prywatnego sektora.
Turystyka rowerowa[edytuj | edytuj kod]
Suchy Bór jest włączony do sieci szlaków rowerowych Doliny Małej Panwi i leży na trasie następujących szlaków:
– szlak rowerowy żółty nr 27 z Opola przez Daniec i Spórok do Bzinicy Nowej,
– szlak rowerowy czerwony nr 18 z Opola przez Chrząstowice, Turawę, Ozimek i Staniszcze Wielkie do Toszka[24].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 133205
- ↑ a b Suchy Bór. Urząd Gminy Chrząstowice. [dostęp 2013-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-21)]. (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1234 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-03-13].
- ↑ a b c d e Nasza gmina Chrząstowice. Studio 4, 2004, s. 32, 36, 38, 48, 72. ISBN 83-917634-0-4.
- ↑ Dokument o Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2000–2015 oraz monografia Ernesta Keila mówią jednak o 30 kwietnia.
- ↑ a b 100 lat Sanatorium w Suchym Borze. Studio 4, 2010, s. 5, 11. ISBN 978-83-917634-2-1.
- ↑ a b Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2000 – 2015. [dostęp 2011-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2012-04-13]. (niem.).
- ↑ Suchy Bór [online], www.chrzastowice.opole.opoka.org.pl [dostęp 2020-07-09].
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 38, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 178.
- ↑ Strona internetowa Urzędu Gminy Chrząstowice. [dostęp 2011-07-07].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Pulicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln. 2006. [dostęp 2012-04-13]. (niem.).
- ↑ Polska Times - Wiadomości Polska [online], opolskie.regiopedia.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ 18 sierpnia wracają pociągi na linii Opole-Zawadzkie - nto.pl [online], www.nto.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Żadne z dostępnych źródeł nie precyzuje, czy szkoła wybudowana w 1774 r. to ta sama, która została zamknięta w 1895 r. Istnieje możliwość, że to dwie różne placówki.
- ↑ Suchy Bór [online], chrzastowice.vipower.pl [dostęp 2024-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-21] (pol.).
- ↑ Diecezja Opolska – Parafie i kapłani – Parafie – Dylaki. [dostęp 2012-04-13]. (pol.).
- ↑ a b Witryna Suchy Bór. [dostęp 2009-08-25].
- ↑ Ernst Keil: Derschau – ein Kolonistendorf im Landkreis Oppeln. niepublikowany maszynopis, s. 331–334.
- ↑ Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. [dostęp 2009-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-12)].
- ↑ Mapa tras rowerowych Doliny Małej Panwi w portalu Kolonowskie.pl. [dostęp 2011-07-07].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ochotnicza Straż Pożarna Suchy Bór
- Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza Ochotniczej Straży Pożarnej Suchy Bór
- Siedziba gminy: Chrząstowice
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Leśniczówki |
