Szarlejka
50°50′26″N 19°01′17″E/50,840556 19,021389
| wieś | |
 Ulica Łukaszewicza w Szarlejce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
953[2] |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-130[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SKL |
| SIMC |
0147335 |
Położenie na mapie gminy Wręczyca Wielka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego  | |
| 50°50′26″N 19°01′17″E/50,840556 19,021389[1]
| |
Szarlejka – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, w gminie Wręczyca Wielka.
Szarlejka leży w regionie Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej, znajdującej się na granicy mezoregionów: Wyżyny Wieluńskiej i Obniżenia Krzepickiego (będącego przedłużeniem obniżenia Górnej Warty). Miejscowość ta położona jest około 10 km od Jasnej Góry. Sąsiaduje z nią od strony południowo-wschodniej (293 m n.p.m.). Znajduje się w obszarze zlewni rzek: Warty i Liswarty. Swoje źródło ma tutaj niewielka rzeka Kocinka, przepływająca obniżeniem. Leży ona w obszarze charakterystycznych dolin rzecznych Wyżyny Wieluńskiej.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0147341 | Nowa Szarlejka | przysiółek |
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Szarlejka jest położona w dzielnicy częstochowsko-kieleckiej, obejmującej zachodnią część Wyżyny Małopolskiej. Opady są stosunkowo duże i dochodzą do 800 mm. W półroczu ciepłym średnia suma opadów wynosi 400–500 mm, a w chłodnym 225–250 mm. Długość okresu wegetacyjnego wynosi od 200 do 210 dni. Średnia temperatura powietrza: w styczniu wynosi –3 °C, a w lipcu +18 °C. Średnia temperatura roczna wynosi 7,5 °C.
Gleby[edytuj | edytuj kod]
Owa miejscowość leży w pobliżu dwóch podregionów: Wieluńskiego i Krakowsko-Częstochowskiego. W części północnej występują: piaskowce i piaski na głębokości od kilku do 250 m. Gleby dominujące na terenie Szarlejki to:
- gleby brunatne, wyługowane, wytworzone z piasków gliniastych, lekkich;
- gleby brunatne, wyługowane, wytworzone z piasku mocnogliniastego;
- gleby pseudobielicowe, wytworzone z piasku słabogliniastego;
- użytki zielone: czarna ziemia wytworzona z glin lekkich, pylastych;
- gleba mułowo-torfowa (bardzo małe ilości).
Geologia[edytuj | edytuj kod]
Teren Szarlejki znajduje się w obrębie Monokliny Śląsko-Krakowskiej. Obszar ten zakrywa dość zwarta pokrywa utworów czwartorzędowych, wykształconych w postaci: piasków różnoziarnistych, żwirów z głazikami i glin zwałowych, szaro-brunatnych. Pod nimi znajdują się całe utwory jurajskie, tworząc rozległe płaty lub też wypełniając głębokie rynny, powstałe wskutek lokalnej erozji w iłach. Glina zwałowa pochodzi z dwóch zlodowaceń: Dolna – zlodowacenie południowopolskie; Górna – starsza faza zlodowacenia środkowopolskiego. Pokryta jest ona na znacznych obszarach piaskiem akumulacji wodno-lodowcowej. Utwory czwartorzędowe, występujące w dolinach rzek są nałożone na osady starsze ciągłą powieką. Twory starszego podłoża (trias i jura), stanowią jednoskrzydłową antyklinę, powstałą w trzeciorzędzie. Około 35 metrów występują iły rudonośne.
Krajobraz[edytuj | edytuj kod]
Niezwykle malowniczy krajobraz Szarlejki tworzą pola uprawne i użytki rolne. Znaczną część terenu zajmują również lasy.
Historia powstania[edytuj | edytuj kod]
Historia Szarlejki związana jest z dziejami klasztoru jasnogórskiego. Przełomowym wydarzeniem dla tej wsi było objęcie jej jako lenna. Krótki okres jego władania (lata 1370–1393), zaznaczył się w dwóch istotnych faktach dla opisywanej miejscowości. Są to: nadanie praw miejskich Częstochowie (1372) i fundacja klasztoru (22 czerwca 1382). Władysław Opolczyk od roku 1391 prowadził wojnę z Władysławem Jagiełłą. Przegrał ją, przez co opiekunem konwentu został Jagiełło. Uposażył go na nowo i przywilejem z 24 lutego 1393 roku nadał ponownie klasztorowi jasnogórskiemu wsie, m.in. Szarlejkę.
Ważniejsze lokacje[edytuj | edytuj kod]
- Ochotnicza Straż Pożarna w Szarlejce (powstała w 1945 roku)
- Koło Gospodyń Wiejskich (powstałe w 1954 roku)
- Ludowy Klub Sportowy „Junior” Szarlejka (pierwszy inauguracyjny mecz rozegrał w sezonie 1949/1950)
- Szkoła Podstawowa w Szarlejce (obecnie przeniesiona do Kalei, powstała w 1820 roku, jako jedna z pierwszych placówek oświatowych na tym terenie)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134438
- ↑ Wieś Szarlejka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-31], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1226 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kalej-Szarlejka Gmina Wręczyca Wielka 2007
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Szarlejka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 799.
- Siedziba gminy: Wręczyca Wielka
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Osady Leśne | |
| Integralne części wsi |
|
