Szyszka (ozdoba)

Szyszka sosny z dawnej fontanny. Katedra w Akwizgranie

Szyszka (ozdoba) – motyw dekoracyjny w kształcie szyszki, stosowany w dekoracji architektonicznej i rzemiośle artystycznym. Szyszka pini w starożytności symbolizowała płodność, w sztuce chrześcijańskiej życie i nieśmiertelność.

Terminem pinia w starożytności określano każde drzewo iglaste. Szyszki sosny pinii są największe a ich nasiona zwane piniolami, o smaku zbliżonym do migdałów były i są elementem diety śródziemnomorskiej. W zdobnictwie, szyszka przeważnie przedstawiana jest z zaciśniętymi, regularnie rozmieszczonymi łuskami.

W starożytności szyszka była symbolem płodności i łask, którymi bogowie obdarzają ludzi. Królowie składali je w ofierze bóstwom. Boga udzielającego łask też przedstawiano z tym znakiem łaskawości, jako wyrazem zbliżenia boga do człowieka. W symbolice chrześcijańskiej szyszkę pinii łączy się z drzewem życia. Według św. Ambrożego fakt zdolności pinii do owocowania o każdej porze roku jest symbolem doczesnego życia natury i jednocześnie wiecznego życia. Bardzo duże z brązu służyły jako zbiornik wody.

Zastosowanie w zdobnictwie

• symbol ten tkano lub haftowano na szatach asyryjsko–babilońskich kapłanów;
• szyszka świerka była atrybutem Asklepiosa – boga sztuki lekarskiej w mitologii greckiej;
• odgrywała dużą role w kulcie frygijskiej bogini płodności Kybele;
• występuje na reliefie z Ostii. Kapłan bóstwa Attis składający ofiarę;
• zakończenie laski tyrs stanowiącej atrybut Dionizosa (Bachusa);
• szyszki składano w ofierze, w jaskini należącej do greckiej bogini Demeter;
• szyszka rzymska z I w. n.e. Rzym, Dziedziniec Belwederski przy pałacu Watykańskim;
• wielka szyszka sosny (ok. 1000 r.) pochodząca z dawnej fontanny na dziedzińcu Katedry w Akwizgranie;
• na mozaice w kaplicy św. Jana w baptysterium laterańskim jako zakończenie łodygi podobnej do berła;
• motyw szyszki na kolistym zworniku sklepiennym w iluminacji pontyfikału Erazma Ciołka;
• podstawa świeczników w Sali Rady i Sali Wielkiej, w Zamku Królewskim w Warszawie;
• element wieńczący urnę z garnituru kominkowego, w Pokoju Audiencjonalnym Starym, w Zamku Królewskim w Warszawie;
• element zdobniczy w Pałacu pod Szyszkami – tak rodzina Mehofferów nazywała Dom Józefa Mehoffera;
• element podwieszony w kasetonie – w domu Józefa Mehoffera;
• element podwieszony w stropie – w domu Józefa Mehoffera;
• zwieńczenie baldachimu;
• element podwieszony pod koszem ambony;
• zwieńczenie balustrady przy schodach;
• jako element wieńczący ogrodzenie;