Ulica Żytnia we Wrocławiu
| Przedmieście Świdnickie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
248 m | ||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Zietenstrasse | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
| 51°06′05,936″N 17°00′56,586″E/51,101649 17,015718 | |||||||||||||
Ulica Żytnia – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Przedmieście Świdnickie, w dawnej dzielnicy Stare Miasto, łącząca ulicę Grabiszyńską z ulicą Pszenną[1][2][3]. Ulica ma 248 m długości[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica Żytnia położona jest na terenach należących niegdyś do dawnej wsi Gajowice. W XIX wieku granica miasta przebiegała wzdłuż polnej drogi, w śladzie której wytyczono w 1845 r. ówczesną Friedrichstrasse, która dziś podzielona jest na trzy ulice: Wojciecha Bogusławskiego, Kolejową i Nasypową[4][5][6][7][8]. Już rok później, w 1846 r., zbudowano linię kolejową łączącą w poziomie terenu trzy wrocławskie dworce kolejowe, biegnącą na północ od dzisiejszej ulicy Żytniej. Budowa linii kolejowej w poziomie terenu spowodowała ograniczenia w rozwoju zabudowy i przeszkadzała w codziennej komunikacji[5][6][9].
Wzdłuż współczesnej ulicy Grabiszyńskiej biegła droga do wsi Grabiszyn, wzmiankowanej już w 1149 r.; wzmianki o samej drodze pochodzą z 1465 r. Na początku XIX wieku wzdłuż tej ulicy, od dzisiejszego placu Legionów (wówczas Sonnenplatz[10][11]) do torów kolejowych, ciągnęły się ogrody warzywne. Zabudowa o charakterze miejskim rozpoczęła się na tym terenie po 1860 r.[12][13], a w 1823 r. droga została uznana ulicą (Gräbschner Gasse). Stała się ona jedną z głównych arterii miasta[13].
Projekty wytyczenia ulic w tym rejonie powstawały już od 1873 r.[14] W latach 1881–1882, jeszcze na polach wsi Gajowice, został przez właścicieli gruntów u zbiegu Pszennej i Jęczmiennej założony plac Rozjezdny (Luisenplatz), którego układ urbanistyczny zdeterminowany był przebiegiem linii kolejowej i starszych ulic[14][15]. W latach 80. XIX wieku zbudowano w okolicy domy czynszowe w zabudowie pierzejowej[15][16][17]. Również przy zachodnim krańcu w rejonie ulicy Grabiszyńskiej powstała zwarta zabudowa kamienicowa[16][17][18][19].
W latach 1900–1905 linię kolejową wyniesiono na estakadę kolejową, nasyp i wiadukty (estakada kolejowa we Wrocławiu)[20][5][6][9], zbudowaną w latach 1900–1905[20][21] (1896–1901[9]), przesuwając zachodni przebieg linii kolejowej nieco bardziej na południe[5], w ten sposób, że teren przy ulicy Żytniej znalazł się po północnej stronie nasypu i został on włączony do Przedmieścia Świdnickiego[4][5][6][9].
Znaczna część zabudowy w tym rejonie uległa zniszczeniu w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. W latach 60. XX wieku przeprowadzono porządkowanie ulic bocznych Grabiszyńskiej, a w latach 1962–1967 zrealizowano nową zabudowę budynkami mieszkalnymi cztero- i ośmiopiętrowymi w obszarze od placu Rozjezdnego do Grabiszyńskiej[5][15][22]. Zabudowa ta należała początkowo do Wrocławskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, potem do Spółdzielni Mieszkaniowej „Cichy Kącik” w ramach Osiedla Staromiejskiego[23][24]. Sama ulica Grabiszyńska na odcinku od placu Legionów do ulicy Zaporoskiej została na początku lat 70. XX w. znacznie poszerzona[12].
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Niemiecka nazwa ulicy upamiętniała Hansa Joachima von Zietena, pruskiego generała kawalerii w armii Fryderyka Wielkiego[25]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 12 z 7 marca 1946[1]. W okolicy oprócz ulicy Żytniej znajdują się trzy inne ulice o nazwach przyjętych od zbóż: Jęczmienna, Pszenna i – położona już za nasypem kolejowym – Owsiana[2][14].
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Początkowo ulica Żytnia miała dwukierunkowe połączenia z ulicami Zaporoską i Grabiszyńską. Na łączniku z Zaporoską znajdował się postój taksówek. Na początku lat 70. XX w. przebudowano skrzyżowanie ulic Grabiszyńskiej i Zaporoskiej – wykonano wtedy m.in. sygnalizację świetlną na skrzyżowaniu oraz przeniesiono przystanki tramwajowe, znajdujące się wtedy przed sklepem, między ulicami Żytnią i Jęczmienną, na dzisiejsze miejsce. Po roku 1983 zlikwidowano połączenie z ul. Zaporoską – pozostał jedynie łącznik z południową jezdnią ul. Grabiszyńskiej[27]. Po kolejnej przebudowie – poszerzeniu ulicy Grabiszyńskiej w rejonie skrzyżowania do 3 pasów, korekcji przebiegu torów tramwajowych, co umożliwiło powiększenie wysepek przystankowych – łącznik zostaje przekształcony w jednokierunkowy wylot. W tym czasie też zlikwidowano postój taksówek przy pawilonie na rogu Żytniej i Grabiszyńskiej. Podobny los, lecz dopiero w latach 10. XXI w., spotkał zlokalizowane tam budki telefoniczne.
Do ulicy Żytniej przypisana jest droga gminna nr 105094D (numer ewidencyjny drogi G1050940264011) o długości 248 m[1][28], łącząca ulicę Grabiszyńską z ulicą Pszenną[1][29].
W kwietniu 2021 obszar ulicy został włączony do Strefy Płatnego Parkowania[30].
Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi, oraz innymi drogami:
| rodzaj | droga | inne | foto |
|---|---|---|---|
| skrzyżowanie | ulica Grabiszyńska[1][31] | torowisko tramwajowe[32][33] | 
|
| kontynuacja | ulica Pszenna[1][29] | zmiana kierunku[2] | 
|
Ulica położona jest na działce ewidencyjnej o polu powierzchni wynoszącym 3356 m²[29][34].
Droga gminna przypisana do ulicy ma nawierzchnię wykonaną z granitowej kostki brukowej[35][36]. Jest ona w całości objęta strefą ograniczenia prędkości 30 km/h[37]. W ramach wymienionej strefy ruchu uspokojonego przeznaczona jest także dla ruchu rowerowego i łączy się ze ścieżką rowerową zbudowaną wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej[37][38].
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Zabudowa wokół ulicy Żytniej obejmuje budynki mieszkalne o pięciu (ulica Zaporoska 2–8 i ulica Żytnia 9–15 oraz 10–16) i dziewięciu (ulica Grabiszyńska 52 i 54) kondygnacjach nadziemnych oraz pawilon handlowo-usługowy (ulica Grabiszyńska 56), w którym mieści się sklep oraz Klub Firlej. W końcowym odcinku ulicy po stronie północno-wschodniej zachowała się ciągła zabudowa pierzejowa, na którą składają się pięciokondygnacyjne kamienice (ulica Żytnia 18–26) i budynek plombowy (ulica Żytnia 28). Zabudowa ta kontynuowana jest wzdłuż ulicy Pszennej[2][5][15][20][39].
Przy południowo-wschodnim końcu ulicy natomiast, za połączeniem z ulicą Pszenną (widać tu resztki jezdni, która kiedyś prowadziła do ul. Zaporoskiej) przebiega nasyp z trzema torami kolejowymi[2][40][41], na którym przebiegają linie: 271 i 273[40]. Zlokalizowana jest tu bramka z trzema świetlnymi semaforami odstępowymi.
Na trójkątnym obszarze pomiędzy garażem, blokiem Żytnia 9–15 i nasypem znajduje się boisko, lecz decyzją mieszkańców i Spółdzielni Mieszkaniowej „Cichy Kącik” miejsce to ma zostać przekształcone w „teren rekreacyjny” – prace rozpoczęły się jesienią 2021 r.
Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 119,4 do 120,0 m n.p.m.[35][42] Zabudowa przy ulicy objęta jest rejonem statystycznym numer 933420, przy czym podane dane pochodzą z 31 grudnia 2019. W rejonie tym przy zameldowanych 718 osobach gęstość zaludnienia wynosi 12 346 os./km²[43]. Jedynie budynki przy ulicy Żytniej 26 i 28 przypisane są do rejonu statystycznego numer 933460, w którym zameldowanych jest 764 osób, a gęstość zaludnienia wynosi 19 818 os./km²[43].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki i inne obiekty historyczne (wszystkie położone w pierzei północnej ulicy[20]):
| obiekt, położenie | powstanie | ochrona | fotografia |
|---|---|---|---|
| Kamienica ulica Żytnia 18[20][44][45] |
około 1890–1900, XX wiek[20] | rodzaj ochrony – inny[20] | 
|
| Kamienica ulica Żytnia 20[20][46][47] |
około 1890–1900, XX wiek[20] | rodzaj ochrony – inny[20] | 
|
| Kamienica ulica Żytnia 22[20][48][49] |
około 1890–1900, XX wiek[20] | rodzaj ochrony – inny[20] | 
|
| Kamienica ulica Żytnia 24[20][50][51] |
około 1890–1900, XX wiek[20] | rodzaj ochrony – inny[20] | 
|
| Kamienica ulica Żytnia 26[20][52][53] |
około 1890–1900, XX wiek[20] | rodzaj ochrony – inny[20] | 
|
| Kamienica ulica Pszenna 12[20][54][55] |
około 1880 r., XX wiek[20] | rodzaj ochrony – inny[20] | 
|
Baza TERYT[edytuj | edytuj kod]
Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[56][57]:
- województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
- powiat: Wrocław (0264)
- gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska
- miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto, Wrocław-Stare Miasto (0986946) delegatura
- gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław-Stare Miasto (0264059) delegatura
- kategoria/rodzaj: ulica
- nazwa ulicy: ul. Żytnia (26635).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 6779 (Żytnia).
- ↑ a b c d e SIP 2020 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ SIP 2020 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 723 (Przedmieście Świdnickie).
- ↑ a b c d e f g Antkowiak 1970 ↓, s. 104-105 (Kolejowa).
- ↑ a b c d Antkowiak 1970 ↓, s. 22-23 (Bogusławskiego).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 136 (Springerstr.).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 49 (Friedrichstr.).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 184 (Estakada kolejowa).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 474 (Legionów).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 135 (Sonnenplatz).
- ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 58-59 (Grabiszyńska).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 246 (Grabiszyńska).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 81-82 (Jęczmienna).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 757 (Rozjezdny plac).
- ↑ a b Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 40-41 poz. 32.
- ↑ a b Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 43 poz. 37.
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 249-250 (Sudecka).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, plan ulic.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v SIP 2020 ↓, GEZ.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 985 (Wrocławski Węzeł Kolejowy).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 133 (Seydlitzstr.).
- ↑ Cichy Kącik 2020 ↓, Kontakty, Osiedle Staromiejskie.
- ↑ Cichy Kącik 2020 ↓, O Spółdzielni, Historia.
- ↑ a b Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Zietenstr.).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Zimmerstr.).
- ↑ Zdjęcie z roku 1983, gdzie jeszcze widać połączenie Żytniej z Zaporoską.
- ↑ UMWD 2020 ↓, BDOT10k.
- ↑ a b c ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 4488 (Pszenna).
- ↑ Kolejne wrocławskie ulice zostaną objęte płatnym parkowaniem. tuWrocław.com, 2021-03-18. [dostęp 2021-05-26]. (pol.).
- ↑ ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 1313-1332 (Grabiszyńska).
- ↑ Uchwała RMWr 2011 ↓, § 25 ust. 2 pkt 4.
- ↑ wroclaw.pl 2020 ↓, schematy komunikacji.
- ↑ SIP 2020 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_31, 18.
- ↑ a b GUGiK 2020 ↓, Geoportal krajowy, obiekty topograficzne.
- ↑ ZGKiKM 2020 ↓, BDOT500.
- ↑ a b SIP 2020 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
- ↑ SIP 2020 ↓, Mapa rowerowa.
- ↑ Firlej 2020 ↓, Kontakt.
- ↑ a b PKP PLK 2020 ↓.
- ↑ Jerczyński 2001 ↓.
- ↑ SIP 2020 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ a b SIP 2020 ↓, Demografia.
- ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10626.
- ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10374.
- ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10627.
- ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10375.
- ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10628.
- ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10376.
- ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10629.
- ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10377.
- ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 10630.
- ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 10378.
- ↑ ZW 2020 ↓, GEZ poz. 4134.
- ↑ WUOZ 2020 ↓, poz. 3973.
- ↑ GUS 2020 ↓, ULIC.
- ↑ SIP 2020 ↓, EMUiA, ul. Żytnia.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Cichy Kącik, Spółdzielnia Mieszkaniowa CICHY KĄCIK [dostęp 2020-12-30] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Thomas Urban, Wrocław na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego, ze zbiorów Instytutu Herdera w Magdeburgu, Wrocław: wydawnictwo VIA NOVA, 2008 (pol.).
- Firlej, Ośrodek Działań Artystycznych „Firlej” [dostęp 2020-12-30] (pol.).
- Geoinfo7 Portal, Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, 20 października 2020 [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- Geoportal Dolny Śląsk, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, 20 października 2020 [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- Geoportal Krajowy, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 20 października 2020 [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Michał Jerczyński, Wiadukty i estakady miejskie w Polsce, „Świat Kolei 10/2001”, bazakolejowa.pl, 2001, s. 23–25 [dostęp 2020-11-03] (pol.).
- Mapa Interaktywna Linii Kolejowych, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 21 października 2020 [dostęp 2020-10-21] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Schematy komunikacji zbiorowej, Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 22 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-22] (pol.).
- Rejestr TERYT, Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-21] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2020 [dostęp 2020-11-16] (pol.).
- Uchwała V/49/11 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 20 stycznia 2011 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulicy Szpitalnej we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Biuletyn Urzędowy RMW z 25 stycznia 2011 r. Nr 1, poz.54; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 23 lutego 2011 r. Nr 43, poz.575, Wrocław, 20 stycznia 2011 [dostęp 2020-12-15] (pol.).
- Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, dawne województwo wrocławskie, Biuletyn Informacji Publicznej – Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 13 sierpnia 2020 [dostęp 2020-11-02] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 10 lipca 2020 [dostęp 2020-08-05] (pol.).
- Zabytki Wrocławia, Urząd Miejski Wrocławia, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-06] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Żytnia, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], fotopolska.eu [dostęp 2020-12-30] (pol.).
- ul. Żytnia, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587729 [dostęp 2020-12-30] (pol.).
- ul. Żytnia [online], wikimapia.org [dostęp 2020-12-30] (pol.).