Ungernia

*Ungernia*
	; Ungernia sewerzowii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	Ungernia
	Nazwa systematyczna
	Ungernia Bunge; Bull. Soc. Imp. Naturalistes Moscou 49 (II): 271 (1875)
	Typ nomenklatoryczny
	Ungernia trisphaera Bunge
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ungernia Bunge – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych, obejmujący 10 gatunków, występujących endemicznie w Azji Środkowej, na obszarze Afganistanu, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu^[3]. Rośliny zawierają alkaloidy i są surowcem ich pozyskiwania do produkcji leków^[5].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć barona Franza von Ungern-Sternberga, niemieckiego botanika i lekarza, żyjącego w XIX wieku w Estonii^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne^[7].

Pęd: Duże cebule, niekiedy połączone wydłużonym, rozgałęziającym się kłączem^[7].

Liście: Siedzące, sezonowe, równowąskie lub taśmowate, często wyrastające po kwitnieniu^[7].

Kwiaty: Szypułkowe, zebrane w kwiatostan wyrastający na masywnym głąbiku, wsparty dwiema podsadkami. Okwiat promienisty, rurkowato-lejkowaty. Rurka cylindryczna lub rozszerzająca się stopniowo w kierunku gardzieli. Pręciki wolne, położone poniżej gardzieli okwiatu w 2 okółkach, w każdym różnej długości. Znamię główkowate (nieco trójklapowe)^[7].

Owoce: Pękające torebki, zawierające liczne, spłaszczone, oskrzydlone, nieregularnie tarczowate nasiona o ciemnobrązowej lub czarnej łupinie^[7].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Geofity cebulowe. Wiele gatunków po kwitnieniu późnym latem lub jesienią wytwarza liście, które pozostają na roślinie w okresie zimy i obumierają na wiosnę^[7].

Siedlisko: Stepy i skaliste góry^[7].

Cechy fitochemiczne: Korzenie (w mniejszych ilościach bulwy i liście) roślin z rodzaju Ungernia zawierają alkaloidy amarylidowe: głównie galantaminę, likorinę, narwedynę, pankratinę, hordeninę i ungerninę^[8], będące źródłem wielu leków^[5]. Sól bromowodorowa galantaminy jest szeroko stosowana w medycynie w leczeniu miastenii, miopatii, a także w leczeniu skutków polio, rwy kulszowej i porażeniach wielonerwowych, a także urazach nerwów czuciowych i ruchowych. Alkaloid narwedyna ma działanie przeciwnarkotyczne i ułatwia przenoszenie pobudzenia nerwowego do neuronów cholinergicznych. Alkaloid pankratyna obniża ciśnienie krwi, działa uspokajająco i zwiększa aktywność środków nasennych. Hordenina wykazuje działanie adrenomimetyczne, służy do hamowania perystaltyki jelit podczas biegunki. Likorina ma działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz wzmacnia obniżające gorączkę działanie aminofenazonu^[9].

Ekstrakt z bulw U. sewerzovii ma działanie owadobójcze na mszyce. Przy stężeniu na poziomie 0,25–1,0% śmiertelność nimf wynosi 100%^[10].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 22^[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna: Rodzaj z plemienia Lycorideae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae^[11].

Wykaz gatunków^[3]

Ungernia badghysi Botsch.
Ungernia ferganica Vved. ex Artjush.
Ungernia flava Boiss. & Hausskn.
Ungernia oligostroma Popov & Vved.
Ungernia sewerzowii (Regel) B.Fedtsch.
Ungernia spiralis Proskor.
Ungernia tadschicorum Vved. ex Artjush.
Ungernia trisphaera Bunge
Ungernia victoris Vved. ex Artjush.
Ungernia vvedenskyi Khamidch.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Ungernia victoris jest tradycyjną rośliną leczniczą w Uzbekistanie. Pieczone cebulki są używane do leczenia ran oraz do usuwania ropy z czyraków. Według Awicenny nasiona tej rośliny są najlepszym lekarstwem na biegunkę. Nasiona popijane wodą lub winem pomagają leczyć wrzody żołądka i poprawiają trawienie. Wino nasycone nasionami służy do leczenia kamieni nerkowych^[9].

Z cebul tych roślin pozyskiwano klej^[12].

Cebule po upieczeniu lub ugotowaniu są jadalne^[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ ^a ^b Kh. A. Kadyrov, A. Abdusamatov, S. Yu. Yunusov. Ungernia alkaloids. „Chemistry of Natural Compounds”. 16 (6), s. 525–540, 1980. Springer Science and Business Media LLC. DOI: 10.1007/bf00564851. ISSN 0009-3130. (ang.).
↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Snijman D.A., Meerow A.W.: Amaryllidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 99-100. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
↑ A. D. Volodina, E. K. Dobronravova, T. T. Shakirov. A polarographic investigation of the alkaloids of Ungernia. „Chemistry of Natural Compounds”. 12 (3), s. 318–319, 1976. Springer Science and Business Media LLC. DOI: 10.1007/bf00567806. ISSN 0009-3130. (ang.).
↑ ^a ^b Sasha Eisenman: Medicinal plants of Central Asia: Uzbekistan and Kyrgyzstan. Springer, 2013. ISBN 978-1-4614-3911-0. OCLC 810448904. (ang.).
↑ Taisiya D. Chermenskaya, Elena A. Stepanycheva, Anna V. Shchenikova, Elena I. Savelieva i inni. Insecticidal effects of Ungernia severtzovii bulb extracts against the grain aphid Schizaphis graminum (Rondani). „Industrial Crops and Products”. 36 (1), s. 122–126, 2012. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.indcrop.2011.08.010. ISSN 0926-6690. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ ^a ^b Komarow W.L.: Flora URSS. T. 4. Leningrad: Institutum Botanicum Academiae Scientarum URSS, 1935, s. 481.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[ing-4] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[lek-5] Kh. A. Kadyrov, A. Abdusamatov, S. Yu. Yunusov. Ungernia alkaloids. „Chemistry of Natural Compounds”. 16 (6), s. 525–540, 1980. Springer Science and Business Media LLC. DOI: 10.1007/bf00564851. ISSN 0009-3130. (ang.).

[nop-6] David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.

[kub-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Snijman D.A., Meerow A.W.: Amaryllidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 99-100. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[alk-8] A. D. Volodina, E. K. Dobronravova, T. T. Shakirov. A polarographic investigation of the alkaloids of Ungernia. „Chemistry of Natural Compounds”. 12 (3), s. 318–319, 1976. Springer Science and Business Media LLC. DOI: 10.1007/bf00567806. ISSN 0009-3130. (ang.).

[med-9] Sasha Eisenman: Medicinal plants of Central Asia: Uzbekistan and Kyrgyzstan. Springer, 2013. ISBN 978-1-4614-3911-0. OCLC 810448904. (ang.).

[mszyce-10] Taisiya D. Chermenskaya, Elena A. Stepanycheva, Anna V. Shchenikova, Elena I. Savelieva i inni. Insecticidal effects of Ungernia severtzovii bulb extracts against the grain aphid Schizaphis graminum (Rondani). „Industrial Crops and Products”. 36 (1), s. 122–126, 2012. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.indcrop.2011.08.010. ISSN 0926-6690. (ang.).

[grin-11] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[zsrr-12] Komarow W.L.: Flora URSS. T. 4. Leningrad: Institutum Botanicum Academiae Scientarum URSS, 1935, s. 481.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]