Wikiprojekt:Tłumaczenie metastron/The Missing Manual/Rozwiązywanie sporów o zawartość
Rdzeniem Wikipedii jest zawartość jej artykułów. Z tak wielką liczbą redaktorów współpracujących na Wikipedii, spory na temat treści są nieuniknione. W większości przypadków, redaktorzy rozwiązuje te problemy na własną rękę, w ramach racjonalnej dyskusji. Jeśli znalazłeś się w środku takiego sporu, podążać za wskazówkami w tym rozdziale, aby zaangażować innych redaktorów do pomocnej dyskusji. Jeśli nastąpią większe problemy, ten rozdział opisuje także jak użyć formalnych dróg Wikipedii dla ważnych sporów, które nie zostały rozwiązane nieformalnie.
Dlaczego redaktorzy się spierają[edytuj | edytuj kod]
Jeśli to prawda, że siła tkwi w różnorodności, Wikipedia ma najmocniejsze siły wolontariuszy z możliwych. Więcej niż miliard ludzi na świecie ma dostęp do internetu oraz spory odsetek z nich komunikuje się w języku angielskim jako podstawowym lub dodatkowym. Oni wszyscy są potencjalnymi redaktorami angielskiej wersji Wikipedii. Różnorodność redaktorów jest jedną z przyczyn, dlaczego redaktorzy się spierają o zawartość artykułów. Kolejną jest brak znajomości zasad Wikipedii, które nie zawsze są intuicyjnie proste.
Różnorodność środowisk[edytuj | edytuj kod]
Tylko około połowa redaktorów angielskiej Wikipedii żyje w Stanach Zjednoczonych (populacja 300 milionów). Reszta pochodzi z niewiarygodnie dużej liczby krajów, kultur i kontynentów. Angielski jest podstawowym językiem większości mieszkańców Wielkiej Brytanii (60 milionów ludzi), Kanady (33 miliony), Australii (21 milionów), Irlandii (6 milionów), Nowej Zelandii (4 miliony), oraz licznych wysp Karaibskich jak Jamajka (populacja 3 miliony). Angielski jest także językiem dodatkowym dla setek milionów dorosłych w Europie, Indiach, na Filipinach i w innych krajach i kontynentach. Zjednoczeni głównie przez wspólnotę języka, różnice w opiniach są nieuniknione, kiedy ludzie współpracują przy tworzeniu encyklopedii, która ma zamiar oferować ostateczną informację dla świata.
Wikipedia nie ma wymagań dla redaktorów; obecnych jest oczywiście wiele nastolatków, którzy konstruktywnie dyskutują, jak i wiele dorosłych, którzy tego nie robią. Nie ma także wymagań na rzeczoznawstwo (w niczym, nie mówiąc już o edycjach), punkt, za który Wikipedia była krytykowana przez wielu ludzi. (Ludzie często przeoczają fakt, że brak takich barier pozwoliło Wikipedii stać się tym, czym jest dzisiaj.)
W końcu, ludzie mają różne przekonania. Wykracza to poza to, czy Elvis żyje, czy nie; Wikipedia traktuje o polityce, religii, seksualności, kulturze, geografii i wielu innych obszarach, o których ludzie są przekonani, że mają rację i inni się mylą. Zasady Wikipedii podkreślają znaczenie faktów i źródeł nad osobistymi przekonaniami i opiniami, ale nie jest to norma w internecie, w miejscach takich jak fora dyskusyjne czy blogi. Zasady Wikipedii są często szokujące dla nowicjuszy.
Różne motywacje[edytuj | edytuj kod]
Inni redaktorzy mogą nie tylko pochodzić z różnych środowisk, ale mogą też edytować Wikipedię z innych przyczyn. Te przyczyny mogą czynić wielką różnicę w tym, jak zdeterminowani są oni do obrony ich edycji.
Wiele badań zajęło się tym, czemu ludzie edytują na Wikipedii. Z perspektywy niezgody o treść, poziom emocjonalnego zaangażowania redaktorów w stosunku do ich artykułów jest istotny. Nic zadziwiającego, emocjonalne zaangażowanie dzieli użytkowników na: negatywny udział (wandal), tylko okazjonalnie (zwyczajny czytelnik), stosunkowo bezinteresowny (nie to samo, co niezainteresowany), osobiście zaangażowany (konflikt interesów), ekspert (pozytywny, ale nie nieposłuszny), pasjonata (pozytywny, jeśli pasja da się trzymać w ryzach), fanatyk (duży problem), świr (ktoś, kto zazwyczaj szybko się wyłącza).
Brak znajomości zasad Wikipedii[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z omówieniami z części pierwszej, Wikipedia posiada trzy główne zasady: neutralnego punktu widzenia, brak oryginalnych badań, weryfikowalność. Te trzy zasady są głównymi przyczynami sporów, więc sprawdzenia pod kątem ich łamania powinny być pierwszym krokiem sprawdzenia edycji artykułu. Redaktorzy często także naruszają dwie inne polityki, z prostego powodu: nie są z nimi zaznajomieni:
- Czyją własnością są artykuły (skrót: WP:OWN) odnosi się do tego, że nikt nie jest właścicielem artykułu. Nie ma znaczenia, kto go stworzył, ani czy był głównym współtwórcą przez ostatni rok, czy też jest największym w świecie ekspertem w tej dziedzinie; nikt nie ma prawa do odwracania zmian innych redaktorów tylko z powodu tego, że ich nie lubią.
- Jedynym sposobem, w jaki redaktor może zabezpieczyć swoje słowa przed zmianą jest niepublikowanie ich na łamach Wikipedii w pierwszej kolejności. Żaden redaktor nie ma także specjalnych praw ani autorytetu nad innym redaktorem.
- Czym Wikipedia nie jest (skrót: WP:CWNJ) stawia jasno sprawę, że poszczególne typy informacji nie są zgodne z celami Wikipedii. Zawartość, która nie należy do Wikipedii to: uwagi użycia lub uwagi dotyczące idiomów i slangu; prezentacja własnych myśli; rutynowe wiadomości, w tym także wiadomości z pierwszej ręki o ważnych wydarzeniach; rzecznictwo, rekrutacja, kawałki opinii, autopromocja lub reklama; odnośniki zewnętrznych linków; kolekcje publicznych domen lub innych materiałów źródłowych; hołd oddawany zmarłym znajomym lub krewnym; instrukcje obsługi i instruktaże; najczęściej zadawane pytania (FAQ); streszczenia fabuły i teksty piosenek; inne materiały mające braki substancji encyklopedycznych takie jak ogłoszenia, plotki.
- W skrócie, jeśli sporny tekst nie jest typem, który można znaleźć w encyklopedii takiej jak Encyclopædia Britannica, istnieje duże prawdopodobieństwo, że Wikipedia także nie chce takiego tekstu. Wikipedia jest, tak samo jak Britannica, encyklopedią.
Unikanie sporów o zawartość[edytuj | edytuj kod]
Możesz uniknąć wielu sporów o zawartość dokonując sprawdzenia przed wprowadzeniem ważnych zmian w artykule, dokonywania jak najmniej odwróceń, jak to tylko możliwe (i nie wdrążania się w wojny edycji), i, ponad wszystko, koncentrowaniu się na zawartości niż na komentowaniu innych redaktorów. Rozwiązywanie konfliktów zawiera następująca wskazówkę: "Najlepszą drogą do rozwiązania konfliktu jest, na pierwszym miejscu, unikanie go."
Nie obwiniaj na ślepo[edytuj | edytuj kod]
Jeśli dodajesz małą porcję materiału, posiadającą dobre źródła lub dokonujesz małego formatowania sekcji strony, zrób to bez przeszkód; rzadko kiedy ktoś się sprzeciwi. Lecz jeśli planujesz dodać znaczną porcję informacji, zmienić wiele tekstu lub zmienić kolejność artykułu, zminimalizujesz dyskusje na temat treści jeśli wpierw dokonasz sprawdzenia: przeczytaj dyskusję artykułu. Jeśli zauważysz rozległe sprzeciwy, stoisz przed znaczącą szansą dostania się w środek wojny edycyjnej. Nawet, jeśli nie jesteś zainteresowany włączaniem się, inni redaktorzy mogą zinterpretować twoje działania jako wsparcie dla jednej ze stron konfliktu.
Po drugie, rutynowo dokonuj szybkich sprawdzeń w zakładce historii artykułu. Jeśli widzisz dużo ostatnich zmian, upewnij się, że nie aktualizujesz artykułu, który został zniszczony przez wandali.
Wytłumacz swoje edycje[edytuj | edytuj kod]
Zapewnij dobry opis zmian gdy wprowadzasz znaczące zmiany, do których inni użytkownicy mogą mieć obiekcje. Jeśli możesz zacytować istotne źródło, zrób to. Wikilinks w opisach zmian robią rzeczy podobne do tych z przykładu:
Usunięcie informacji, która wygląda na własną wiedzę (zobacz [[WP:NOR]]) i adiustację.
Jeśli nie możesz zmieścić wytłumaczenia w miejscu opisie zmian, umieść skrócone podsumowanie i konkluzję do niego na stronie dyskusji. Wytłumacz więcej na stronie dyskusji artykułu ((Rozdział 8: Komunikacja z innymi redaktorami opisuje użycie stron-dyskusji artykułu).
Minimalizuj swoje rewerty[edytuj | edytuj kod]
Rewerty (Rozdział 5, Kto co zrobił: historia zmian i rewerty) są mocnymi narzędziami. Używaj ich wyłącznie, gdy nastąpiło złamanie polityki. Doświadczeni redaktorzy często odbierają rewerty jako obrazę. (Wyobraź sobie jak się poczujesz, jeśli edycja, której dokonałaś/dokonałeś, wg Ciebie poprawiająca artykuł, zostanie całkowicie usunięta.) Jeśli dokonujesz rewertu na edycji doświadczonego redaktora, lepiej mieć na to dobre usprawiedliwienie.
Jest o wiele lepiej, jeśli możesz odzyskać część edycji, z którą się nie zgadzasz. Nie używaj także wyrażenia rv lub standardowej opcji (dostarczanej przez oprogramowanie Wikipedii) cofnij (zobacz sekcję odnośnie cofania) w spisie edycji, jeżeli nie jesteś pewna/pewny, że masz rację. Cytując angielską stronę Wikipedii odnośnie rozwiązywania sporów: "Kiedy ktoś dokonuje edycji, o której masz przekonanie, że jest stronnicza lub niedokładna, lepiej dokonaj polepszenia edycji, jeśli możesz, niż dokonaj rewertu, a jeśli nie widzisz sposobu na polepszenie, przedyskutuj to na stronie dyskusji artykułu." (Aby poznać więcej szczegółów na temat radzenia sobie z zawartością dodaną przez innych, zobacz Sprawdzanie zmian zawartości: Główny plan działania" poniżej.)
Dyskutuj na temat zmian, a nie osób ich dokonujących[edytuj | edytuj kod]
Kiedy spór o zawartość zejdzie na drogę nieuprzejmości i ataków osobistych, staje się trudniejszym jego rozwiązanie. Rozdział 11, Radzenie sobie z nieuprzejmością i atakami osobistymi pokaże Ci jak zmierzyć się z nieuprzejmością i atakami wymierzonymi w Ciebie, a także podpowie co zrobić jeśli się zirytujesz (lub gorzej) zachowaniem innego redaktora lub jeśli zamieścisz coś, o czym przekonasz się, że nie powinno być zamieszczone. Jeśli jesteś zamieszana/zamieszany w spór o zawartość, który przechodzi na drogę nieuprzejmości, rzuć okiem na Rozdział 11, Radzenie sobie z nieuprzejmością i atakami osobistymi: Jeśli zdołasz przywrócić zawartość na pierwszy plan sporu, zwiększą się szanse na znalezienie, razem z innymi redaktorami, zadowalającego kompromisu.
To dobry pomysł, na teraz i na później, aby przejrzeć wytyczne na stronie Zakładaj dobrą wolę (skrót WP:ZDW). Jeśli zaczniesz z przekonaniem, że to pojedynczy redaktor jest problemem, istnieje szansa, że będzie tylko on jeden. Jeśli jednak założysz jego dobrą wolę, ale niedoinformowanie, oraz to, że może mieć jakiś wkład, wtedy podążasz za wytycznymi zakładaj dobrą wolę. Możesz się mylić, ale tym sposobem nie sprawisz, że problem stanie się jeszcze większy.
Na koniec, ważne jest, aby używać stron dyskusji artykułu poprawnie. Jak napisano wcześniej (patrz Rozdział 8, Komunikacja z innymi redaktorami, w sekcji czego nie zamieszczać na stronach dyskusji), nie zamieszczaj dyskusji o zachowaniu redaktora na stronie dyskusji artykułu. Dyskusje na temat użytkowników należą do stron dyskusji użytkownika, a nie stron dyskusji artykułu. Jeśli ktoś inny zaczyna coś na stronie dyskusji artykułu, nie chwytaj przynęty.
Sprawdzanie zmian zawartości: Główny plan działania[edytuj | edytuj kod]
Jeśli jesteś doświadczonym redaktorem Wikipedii, prawdopodobnie masz całkiem niezłe pojęcie o rzeczach, których nie powinieneś edytować i możesz zidentyfikować problemy w edycjach innych osób bez przechodzenia przez sprawdzenie krok-po-kroku. W czasie, gdy jeszcze zdobywasz doświadczenie, natomiast, systematyczne podejście to dobra droga do przekonania się, czego nie powinieneś robić samemu, co powinno się rewertować, a czego nie rewertować oraz jak radzić sobie z edycjami innych, które nie kwalifikują się do rewertu, ale nie są na tyle dobre, by je pozostawić, w formie w jakiej są.
Podejście przedstawione w kolejnych sekcjach pomoże Ci udoskonalić artykuły i zmniejszyć ilość dyskusji na temat zawartości, w które jesteś zamieszany. Dla przykładu, naruszenie zasad i polityki stoją na pierwszym miejscy, ponieważ są najłatwiejsze do zdefiniowania i nikt nie dyskutuje nad potrzebą rewertowania ich. Dalej przejdziesz do bardziej subtelnych punktów, takich jak podawanie źródeł i słownictwo.
Naruszenie zasad i polityki[edytuj | edytuj kod]
Jeśli zobaczysz któreś z następujących zachowań, rewertuj je, oraz zacytuj odpowiednią zasadę w opisie zmian:
- Prosty i oczywisty wandalizm (WP:W); po więcej informacji sięgnij do rozdziału 7: wandalizm i spam.
- Spam (WP:SPAM); zobacz rozdział 7: wandalizm i spam.
- Naruszenie praw autorskich (WP:PA); zobacz odpowiednią sekcję w rozdziale 4.
- Kontrowersyjny materiał o żyjącej osobie, który zawiera słabe źródła, lub nie zawiera ich wcale; zobacz odpowiednią sekcję w rozdziale 4.
- Naruszenie prywatności; zobacz odpowiednią sekcję w rozdziale 4.
Poprawność i równowaga[edytuj | edytuj kod]
Większość redaktorów myśli prawdopodobnie o zasadzie neutralnego punktu widzenia (skrót: WP:NPOV), jako dotyczącej doboru słów. Przykładowo, następujący tekst nie zda testu POV, ponieważ jest beznadziejnie stronniczy (jak również nieweryfikowalny i prawdopodobnie łamiący prawo autorskie):
Komitet stał się znaczącą siłą w poprawie stosunków między państwami Tamstanu i Nigdziestanu. Dzięki dogłębnemu zrozumieniu obu krajów, komitet pogłębia więzi przyjaźni i rozwiązuje problemy wszystkich, którzy mają na uwadze dobro obu tych krajów.
Lecz Wikipedia także definiuje "neutralny punkt widzenia" jako włączenie dużej ilości tekstu o różnych aspektach danego tematu. Artykuł dokładnie opisujący skrajne poglądy na dany temat, jest wyraźnym złamaniem reguły NPOV, ponieważ jest artykułem, który wyszczególnia wszystkie dobre legislacje, za którymi wybrana osoba się opowiadała. (Ostatnie narusza także zasadę WP:CWNJ, ponieważ stanowi zbiór bezładnych informacji.) Więc nawet jeśli część tekstu jest zgodna z neutralnym punktem widzenia, wstawianie jej do artykułu może zachwiać zrównoważeniem artykułu, a niezrównoważone artykuły nie są neutralne.
Aby spełnić zasady NPOV, rozważ ważność dodawanej informacji w poszczególnych aspektach tematu. Jeśli poszczególny aspekt nadaje zbyt wielki zasięg (zazwyczaj ponieważ zawiera pewien stopień szczegółowości nieadekwatny do całego artykułu), poprawną akcją będzie usunięcie nadmiaru informacji, zostawiając właściwą ilość tekstu, dodatkowo dodając źródło, które zainteresowany czytelnik może przejrzeć, w celu znalezienia większej liczby informacji.
Z drugiej strony, jeśli artykuł jest krótki, dodanie wielu informacji o danych aspekcie może sprawiać wrażenie, że artykuł nie jest zrównoważony, szczególnie w miejscach, gdzie jest on negatywny (na przykład tekst dotyczący problemów polityków, znanych osobistości czy firm). Właściwie, artykuł nie jest niezrównoważony - jest po prostu za krótki. Prawdziwym problemem jest brak informacji o innych aspektach tematu, a nie dodane informacje. Osoba dodająca informacje do krótkiego artykułu nie jest zobligowana do rozszerzania wszystkich jego części. Rozwiązaniem jest dodanie reszty informacji przez innych redaktorów, a nie usunięcie cennych informacji.
Dołączanie źródeł[edytuj | edytuj kod]
Gdyby redaktorzy dołączali źródła do wszystkiego, co dodają, liczba dyskusji na temat treści spadłaby gwałtownie. Gdy materiał jest kontrowersyjny, redaktorzy mają dodatkową odpowiedzialność w postaci cytowania źródeł, w myśl zasady weryfikowalności (WP:WER) i braku własnych treści (WP:NOR). Jeśli podążysz za wskazówkami rozdziału 2 i będziesz dodawać informację do Wikipedii tylko mając odpowiednie źródła w zasięgu ręki (lub na ekranie komputera), inni użytkownicy będą mniej skorzy do wyszukiwania błędów w tym, co dodajesz w artykułach. Niestety, nie każdy czytał tę książkę lub rozumie wagę podawania źródeł tak, jak Ty. Będziesz musiał zmierzyć się z redaktorami, którzy nie podają źródeł, lub podają niewłaściwe źródła. Ta sekcja opisuje co należy zrobić w takich wypadkach.
Brak podanych źródeł[edytuj | edytuj kod]
Treść bez źródeł podpada pod kilka typów. Sposoby radzenia sobie z takimi informacjami zależą od ich typu:
- Niekontrowersyjny lecz wiarygodny. Zostaw jak jest. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby oznaczyć takie stwierdzenie jako potrzebujące źródeł, lecz jeśli każde stwierdzenie i sekcja w artykułach Wikipedii będą tak oznaczone, sprawi to, że artykuły będą mniej czytelne. To nie sprawi, że redaktorzy rzucą się do naprawy tego artykułu. Redaktorzy wiedzą, kiedy informacji brakuje źródeł. Nie potrzebujesz zaznaczać ich tylko po to, by potwierdzić, że Ty też to wiesz.
- Kontrowersyjny lub sporny, ale nienegatywny. Każde kontrowersyjne stwierdzenie potrzebuje źródeł. Możesz poprosić o wstawienie źródeł dodając szablon ''{{fakt}}'' dla stwierdzenia lub paragrafu, które wymagają źródeł. Szablon oznacza dany materiał w następujący sposób - [potrzebny przypis].
- Jeśli twierdzisz, że nawet źródło nie pomoże (może dobór słów jednoznacznie stwierdza, że zawarty jest punkt widzenia użytkownika), przenieś informację do strony dyskusji artykułu, zaznaczając w opisie edycji, czemu tak postępujesz i napisz komentarz ze swoimi obiekcjami na stronie dyskusji.
- Materiał biograficzny o żyjącej osobie, który nie ma źródeł, lub jego źródła są słabe, powinien być natychmiast usunięty. To tyczy się zarówno pozytywnych jak i negatywnych informacji o tej osobie. Sprawdź zasady przed podjęciem decyzji i zacytuj je podczas usuwania.
- Niewiarygodny. Jeśli posiadasz trochę wolnego czasu i chęci, użyj wyszukiwarki do znalezienia źródeł. Jeśli nie możesz ich znaleźć lub nie masz czasu, usuń informację, lecz nie cytuj wandalizmu w opisie zmian. Zaznacz jednak, że redaktor możesz dodać tę informację ponownie, jeśli zapewni odpowiednie źródła.
- Kontrowersyjny i negatywny. Generalnie, możesz usunąć taką informację od razu. Jest to potencjalne oszczerstwo oraz naruszenie zasad prywatności, szczególnie w odniesieniu do osoby żyjącej. W opisie zmian zaznacz, że redaktor może ponownie dodaŧ tę informację, jeśli zapewni odpowiednie źródła.
Dobrze by było, jeśli zdecydujesz się nie dokonywać rewertu na zmianie wnoszącej do artykułu materiał bez źródeł, pozostawiając część lub całość materiału w tym artykule (ponieważ nie stwarza on wielkiego problemu), jeśli poświęcisz chwilę do pozostawienia notatki o powstałym problemie na stronie dyskusji redaktora, który zamieścił dane informacje.
Kiedy źródło nie jest wiarygodne[edytuj | edytuj kod]
Wiarygodne źródło to publikacja uznawana za uznaną lub autorytatywną w odniesieniu do tematu. Praca własna, szczególnie blog z osobistymi zainteresowaniami, dyskusje na forum oraz osobiste lub społecznościowe strony internetowe są prawie zawsze uznawane za niewiarygodne.
Często można stwierdzić, że źródło nie jest wiarygodne po spojrzeniu na dany URL lub poprzez cytat. Jeśli nie jest to oczywiste, a źródło dostępne jest on-line, zobacz je i dokonaj oceny.
Jeśli znajdziesz informację, która poparta jest niewiarygodnym źródłem, postępuj w sposób następujący:
- Jeśli cytowane źródło dostępne jest on-line, sprawdź link. Zdarza się, że niewiarygodne źródło, na przykład blog, ma odnośniki do wycinek z gazet lub innych źródeł, które są wiarygodne. Jeśli znajdziesz takowe, dokonaj edycji artykułu zmieniając źródła.
- Jeśli nie możesz znaleźć wiarygodnego źródła jako zastępnika (wyszukiwarka to kolejny sposób, jeśli masz czas), postępuj jak z artykułem, który nie ma źródeł (prawidłowe postępowanie opisano w poprzedniej sekcji).
- Jeśli zdecydujesz się na usunięcie informacji o niewiarygodnych źródłach bazując na poprzedniej sekcji (traktując informację jak część bez źródeł), upewnij się, że opis zmian zawiera wytłumaczenie w postaci: podane źródło nie jest wiarygodne.
- Jeśli zdecydujesz się na pozostawienie dodanej informacji w artykule, nawet jeśli praktycznie nie posiada źródeł, usuń z artykułu niewiarygodne źródło i wstaw szablon {{fakt}} w jego miejsce. Ta akcja i, w idealnej sytuacji, notatka na stronie dyskusji tego redaktora zaalarmuje tę osobę o konieczności podania wiarygodnych źródeł.
Dobór słów[edytuj | edytuj kod]
Jeśli udało Ci się dojść tak daleko w tym procesie, zadbano o wszystkie zasady i sprawy związane ze źródłami, nadszedł czas by zająć się słownictwem informacji dodanej do artykułu. W sekcji "Poprawność i równowaga", zawartej wyżej, zapoznałaś/zapoznałeś się jak ocenić dodaną informację pod kątem neutralnego punktu widzenia i zrównoważenia. Teraz nadszedł czas, by zapoznać się, czy dane problemy dotyczą także słownictwa samego w sobie.
Nawet gdy informacja jest wzięta dosłownie z zaufanego źródła, może sprawiać problemy. pomijanie kluczowych zwrotów, takich jak "niektórzy krytycy z partii opozycyjnej podważyli to działanie" może zmienić punkt widzenia danego artykułu na jedną ze stron, bądź na drugą. Także, jak wspomniano wyżej, dodany tekst może zawierać przesadne szczegóły na dany temat.
Edytowanie artykułów Wikipedii z użyciem dobrego słownictwa jest sztuką, nie nauką. Niemożliwym jest przedstawienie dokładnej listy wymagań, ponieważ język polski jest wszechstronny i giętki. Na szczęście nie jesteś zobligowana/zobligowany do używania perfekcyjnych słów, staraj się tylko udoskonalić je, gdy widzisz problemy. Jeśli tak postąpisz i inni redaktorzy pójdą w twoje ślady, słownictwo będzie polepszać się z każdą edycją.
Gdy zauważysz potencjalny problem, zawsze możesz skonsultować się na łamach kawiarenki (skrót: WP:BAR).
Nieformalne rozwiązywanie sporów[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza część tego rozdziału skupiona została na drogach do ograniczenia prawdopodobieństwa wszczęcia sporu o zawartość. Jednak, jeśli edytujesz artykuły, tego typu spory są prawie nieuniknione, dopóki nikt więcej nie dba o edycję tego samego artykułu. Ta sekcja pokazuje co robić w przypadkach, gdy spór dotyczy jednej z twoich edycji lub ktoś nie zgadza się z twoją odpowiedzią na jego edycję. Jeśli wdałaś/wdałeś się w spór o zawartość, twoim celem powinno być rozwiązanie konfliktu na drodze nieformalnej. Zazwyczaj staraj się znaleźć nieformalne rozwiązanie dyskutując o problemie na stronie dyskusji artykułu. Po więcej informacji sięgnij do odpowiedniej sekcji w rozdziale 8.
Z odrobiną szczęścia Ty i drugi redaktor, który został zaangażowany w dyskusję postępujecie rozsądnie, szanując innych redaktorów (którzy również są nieopłacanymi wolontariuszami), skupiając się na dobru Wikipedii. Przyjmując takie podejście zwiększacie szanse na szczęśliwe zakończenie sporu. Jeśli poczujesz, że nie zgadzasz się z innym redaktorem odnośnie jakiejś zawartości, zacznij od następujących sugestii. Zmniejszy to szanse na konieczność użycia bardziej formalnych metod w celu rozwiązania problemu.
Unikaj nieuprzejmości i ataków osobistych[edytuj | edytuj kod]
"Dyskutuj na temat zmian, a nie osób ich dokonujących" powyżej podkreśla wagę unikania nieuprzejmości i zakładania dobrej wiary. Te zadania nabierają jeszcze większego znaczenia w czasie trwania sporu. Nie czyń uwag na podłożu osobistym jeśli chcesz łatwo rozwiązać spór o zawartość.
Szukaj kompromisu[edytuj | edytuj kod]
Pamiętaj, że twoim celem jest poprawa artykułów, nie wygrywanie sporów. Działaj zgodnie z zasadami Wikietykiety (skrót: WP:E lub WP:SZACUN). Instruktor narciarstwa mówi nowym uczniom: "Jeśli nie upadniecie, niczego się nie nauczycie". Na Wikipedii, jeśli dokonujesz edycji, powinnaś/powinieneś rozważać swoje błędy (kiedy zostaną Ci wytknięte) jako odniesienie do "nauki". Nie ma absolutnie nic złego, jeśli zmiany przez Ciebie wprowadzone nie będą perfekcyjne. Złym jest natomiast jest bronienie czegoś, ponieważ Ty to napisałaś/napisałeś, a inny redaktor się z tym nie zgodził, a Ty uważasz, że musisz bronić edycji tylko dla tego, że jest twoja.
Jako przykład kompromisu może posłużyć informacja, którą zamieścił inny użytkownik, która wydaje się do przyjęcia i nie ma problemów ze słownictwem. Umieść wtedy szablon {{fakt}} sugerując, że dany artykuł posiada mało źródeł, raczej unikaj usuwania takiego artykułu.
Jeśli twoim celem, nawet dla kontrowersyjnego materiału, jest zamieszczenie wszystkiego, co uważasz należy zamieścić w tym artykule i dobór słów powinien być taki, jaki chcesz, prosisz się o więcej sporów. Nie osiągniesz tego celu bez długich, zabierających czas wojen edycyjnych, które można poświęcić na inne edycje (lub robienie cokolwiek innego). Poniżej opisano trzy cele, które są łatwiejsze do osiągnięcia niż to, czego dokładnie chcesz:
- Wprowadź wystarczającą wiedzę do artykułu, aby czytelnicy mieli chociażby podstawowe pojęcie czemu ten temat jest interesujący i ważny i o czym dany temat traktuje.
- Trzymaj niepoprawne informacje z dala od treści artykułu, aby czytelnicy nie byli wprowadzani w błąd.
- Utrzymuj dobre linki i źródła w artykule, aby zainteresowani czytelnicy mogli sprawdzić je w poszukiwaniu większej ilości informacji.
Pamiętaj także, że gorzka, przedłużająca się wojna edycyjna może odegrać dużą rolę w podjęciu decyzji o odejściu z Wikipedii. (Jeśli nie odczuwasz przyjemności z edytowania, po co to robić?) Jeśli wiesz, że inne zaangażowane w dyskusję osoby to cenieni współtwórcy Wikipedii, połóż szczególny nacisk, aby dyskusja na temat zawartości jest konstruktywna i przyjemna. Kontrastując, jeśli toczysz wojny o każdy punkt i odmawiasz przyznania racji w czymkolwiek, szkodzisz Wikipedii na wiele różnych sposobów.
W czasie edytowania Wikipedii, w końcu natkniesz się na redaktora, który martwi się o artykuł bardziej niż Ty. Jeśli wdasz się w kłótnię z taką osobą, zrównoważ czas, jaki poświęcasz na sprzeczanie się o dany materiał z czasem, który mogłabyś/mógłbyś poświęcić na pracę nad innymi rzeczami na Wikipedii zamiast kłótni. Musisz także uwzględnić czynnik satysfakcji i zadowolenia. Nie ma sensu na zatracenie się w walce, aby później zupełnie opuścić Wikipedię.
Z drugiej strony nie musisz porzucać artykułu jak tylko pojawi się pierwsza oznaka sporu. Po prostu pamiętaj o następujących punktach:
- Wikipedia posiada wielu redaktorów. Nie jesteś osobiście odpowiedzialna/odpowiedzialny za żaden poszczególny artykuł.
- Jeśli dyskutujesz z tylko jednym lub dwoma innymi redaktorami, może to oznaczać, że artykuł może nie być aż tak istotny.
- Jeśli robisz postępy w dyskusji, trzymaj się jej. Jeśli nie, zaangażuj inny tak szybko, jak to tylko możliwe (zobacz "Rozwiązywanie sporów przy pomocy innych", poniżej).
- Zostawiając swoje uwagi na stronach dyskusji artykułu, zostawiasz cenną informację dla innych redaktorów, aby w przyszłości powrócić do dyskusji. Jeśli wtedy zostawisz artykuł, twoje wysiłki nie pójdą na marne. (Dlatego zwięzłe argumenty zawierające odnośniki do odpowiednich zasad i wytycznych są tak ważne.)
Odpuść na chwilę[edytuj | edytuj kod]
Jeden z doświadczonych redaktorów powiedział kiedyś, że najefektywniejszą taktyką, jaką zna, jest pozostawienie na stronie dyskusji drugiego redaktora wiadomości podobnej do: "Robi się późno, dokończy naszą dyskusję jutro lub pojutrze." Dzień lub dwa oczekiwania daje szansę wewnętrznemu jaskiniowcowi w każdym z nas (który zawsze chce odpowiadać na ataki) szansę na osiedlenie się. Możesz wtedy spojrzeć na dyskusję z lepszej perspektywy.
Chwilowe zaprzestanie jest także sposobem na rozwiązanie sporu. Najprostszym sposobem na jego zakończenie jest po prostu zakończyć spór. Możesz przestać edytować sporny artykuł lub poprosić innego redaktora do włączenia się i wziąć pod uwagę jego sugestię. Pracuj zamiast tego nad innymi artykułami. Kiedy powrócisz do spornego artykułu, spór zmieni się, inni redaktorzy opracują sposób rozwiązania konfliktu i spór może już nie istnieć.
Rozwiązywanie sporów przy pomocy innych[edytuj | edytuj kod]
Po pewnej dyskusji może się okazać, że Ty i inni zaangażowani w nią redaktorzy nie robicie postępów w rozwiązaniu konfliktu. Zdarza się, że nikt nie jest świadomy o istnieniu danej zasady lub danych wytycznych; czasami jedna albo druga strona nie potrafi jasno sprecyzować do czego ma obiekcje lub czemu; redaktorzy mogą także mieć inną opinię na temat tego, co jest dopuszczalne na Wikipedii. Bez względu na przyczynę, nieformalne sposoby rozwiązywania konfliktów nie dają zamierzonego rezultatu.
Wikipedia posiada wiele sposobów na uzyskanie pomocy innych osób w dyskusji. Nie wahaj się ich używać, kiedy dyskusja zaczyna zamierać. Te narzędzia istnieją, ponieważ redaktorzy potrzebują pomocy, nawet gdy każdy z nich myśli rozsądnie. (I, niestety, zdarza się, że redaktorzy nie są rozsądni, więc zdobycie pomocy jest jeszcze ważniejsze.)
Wikipedia:Rozwiązywanie konfliktów opisuje dokładny przebieg procesów rozwiązywania sporów o zawartość. Który z nich wybierzesz oraz w jakiej kolejności z nich skorzystasz zależy od natury dyskusji. Staraj się podążać za kolejnością podaną w tej sekcji. Nie śpiesz się także, społeczność Wikipedii nie lubi tak zwanego forum shopping, kiedy to samo pytanie pada na wielu stronach, bez oczekiwania na odpowiedź na jakiejkolwiek z nich.
Pomoc redaktora[edytuj | edytuj kod]
Pomoc redaktora to nieformalna droga zdobycia rady, odpowiedzi, konsultacji od innego, bardziej doświadczonego edytora. Możesz zdobyć tą pomoc na dwa sposoby: możesz poprosić o nią na stronie pomocy lub też możesz skontaktować się z jednym z redaktorów wymienionych na podstawowych stronach.
Jeśli prosisz o pomoc redaktora, powinno to dotyczyć procesu i polityki, nie rozstrzygającego zdania na temat spornej treści. Lub, patrząc od innej strony, powinieneś szukać drogi do ponownego rozpoczęcia lub polepszenia nieformalnej dyskusji, jeśli to możliwe, zamiast wciągania innej osoby do dyskusji pomiędzy Tobą, a innymi użytkownikami. (Jeśli chcesz zaprosić innych użytkowników do istniejącej dyskusji, możesz o to poprosić na WikiProject lub użyć procesu RFC, poniżej.)
Strony na dany temat[edytuj | edytuj kod]
Jeśli sprawa dotyczy pewnej specjalistycznej wiedzy, przykładowo terminologii o kanadyjskiej piłce nożnej, dobrym miejscem na pytania jest Wikiprojekt (Rozdział 9, Wikiprojekty i inne grupowe starania). Przykładowo Wikiprojekt kanadyjskiej piłki nożnej. Odnośniki do Wikiprojektów - jest ich duża liczba - znajdziesz na Wikipedia:Wikiprojekt (skrót: WP:Pro).
Jeśli sprawa dotyczy interpretacji zasad i wytycznych, spróbuj zostawić pytanie na stronie dyskusji danej zasady. Przykładowo, załóżmy, że redaktorzy sprzeczają się, czy zbiorcze statystyki z raportu są syntezą informacji, która jest zabroniona przez zasadę "Nie przedstawiamy twórczości własnej". W takim przypadku pozostawienie pytania na stronie dyskusji WP:NOR może doprowadzić do uzyskania dobrej odpowiedzi przed redaktora, który jest zainteresowany tym, jak zasada była interpretowana w przeszłości, bądź jak powinna być interpretowana ogólnie. (Jeśli nie dostaniesz zadowalającej odpowiedzi w ciągu 3-4 dni, spróbuj ponownie.)
Prośba o komentarz (RFC)[edytuj | edytuj kod]
Na stronie prośby o komentarz (skrót: WP:RFC), znajdziesz jak posługiwać się mechanizmem prośby o komentarz.
RFC ma na celu zdobycie większej liczby redaktorów w dyskusji, a przez to (miejmy nadzieję) dojście do konsensusu.
RFC nie skutkuje formalną decyzją ani też żadnym narzuceniem ze strony administracji. Chodzi raczej o to, że punkt widzenia innych redaktorów, wyrażony poprzez komentarze zamieszczone na łamach RFC pozwoli na dojście do porozumienia na temat zmian artykułu.
Do tej pory w polskiej Wikipedii procedura ta nie dawała dobrych rezultatów i zazwyczaj była wykorzystywana do tego, aby stawiać użytkowników przed ścianą opinii społeczności, przez co jej funkcja została zdewaluowana.
Mediacja[edytuj | edytuj kod]
Uwaga: Mediacja na polskiej stronie Wikipedii różni się od mediacji stosowanej na stronie angielskiej. W tej sekcji opisano zasady mediacji polskiej edycji Wikipedii. W celu zapoznania się z zasadami na angielskiej stronie Wikipedii, przeczytaj odpowiadającą sekcję The Missing Manual.
Skierowanie prośby na kanale prywatnym Mediatora jest kolejnym krokiem formalnego procesu rozwiązywania sporów Wikipedii. Prośba powinna zawierać opis problemu, podanie stron sporu i potrzebne diffy. Nie powinna być formułowaniem oskarżeń i zarzutów – skuteczna mediacja może być zrealizowana tylko wtedy, gdy wnioskujący o nią faktycznie wierzy, że z drugą stroną można osiągnąć porozumienie i odłożyć dawne urazy na bok.
Najskuteczniejsze są mediacje, w których obie strony wnioskują zgodnie z prośbą, wskazując wybranego obopólnie mediatora. Jeżeli o mediację wnioskuje tylko jedna z osób zaangażowanych w problem, informuje o tym wszystkich pozostałych zainteresowanych. Mediator informuje wszystkich zainteresowanych o podjęciu albo niepodjęciu się mediacji. Ustala także sposób komunikacji ze stronami i prosi uczestników sporu o szersze nakreślenie spornych kwestii. W tym momencie rozpoczyna się bieg mediacji.
Mediacji nie rozpoczyna się:
- jeżeli którakolwiek ze stron nie zgadza się, aby dany mediator prowadził sprawę. Ma ona prawo zaproponować innego mediatora do prowadzenia sprawy. Jeśli strony nie porozumieją się co do mediatora, mediacja nie dochodzi do skutku.
- jeżeli przynajmniej jedna ze stron nie nie zechce przystąpić do mediacji.
- gdy mediator odmówi prowadzenia mediacji. Powinien on zaproponować innego mediatora do prowadzenia sprawy.
Mediacja nie powinna trwać dłużej, niż miesiąc. Jeśli strony wyrażą taką potrzebę, może trwać dłużej. Gdy strony zawrą ugodę albo gdy stwierdzą o niemożliwości dojścia do porozumienia, mediator może spisać notatkę, zawrzeć w niej informację o przedmiocie sporu, tożsamości stron oraz o zakończeniu mediacji (czy strony doszły do porozumienia) i swój podpis.
Dyskusje, które nie mogą zostać rozwiązane poprzez mediację, lub takie, w których redaktorzy nie chcą uczestniczyć w dobrowolnym rozstrzygnięciu sporu, mogą zostać skierowane do Komitetu Arbitrażowego, w celu rozstrzygnięcia sporu w sposób wiążący, łącznie z nałożeniem sankcji na użytkownika.