Xenopus tropicalis
| Xenopus tropicalis[1] | |||
| (J.E. Gray, 1864) | |||
 Parka | |||
 Osobnik odpoczywający w kępach mchu | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Xenopus tropicalis | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Xenopus tropicalis – gatunek płaza bezogonowego z rodziny grzbietorodowatych (Pipidae). Bywa hodowany w akwariach.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został opisany przez Johna Edwarda Graya w 1864 roku pod nazwą Silurana tropicalis. Autor utworzył dla niego nowy rodzaj – Silurana[4], który później jednak zsynonimizowano z Xenopus. Analiza filogenetyczna cech morfologicznych przeprowadzona przez Cannatellę i Trueb w 1988 roku zasugerowała, że gatunki X. tropicalis i X. epitropicalis są bliżej spokrewnione z rodzajami Hymenochirus i Pipa niż z pozostałymi przedstawicielami Xenopus, dlatego przenieśli te gatunki do przywróconego rodzaju Silurana[5]. Późniejsze badania filogenetyki molekularnej wykazały jednak, że lepiej traktować takson Silurana jako podrodzaj w obrębie Xenopus niż jako osobny rodzaj[6].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Xenopus tropicalis występuje w mętnych jeziorach zachodniej Afryki (stąd nazwa w języku angielskim – western clawed frog lub southern platanna – zachodnia szponiasta żaba, południowa platana)[7]. Zamieszkuje tereny od Senegambii aż po Nigerię i Kamerun[2][3]. Największą populację znaleziono w Parku Narodowym Komoé i na terenach rzeki Sanaga, gdzie żyje w lasach galeriowych[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała do 5 cm, z czego samice są często większe od samców, które zwykle osiągają 2,8 cm[7]. Ciało spłaszczone i opływowe. Skóra gładka, lekko chropowata i śliska[7]. Z boku ciała specjalne brodawki działają jak linia boczna u ryb, dzięki czemu orientują się w mętnej wodzie[7]. Przednie kończyny mniejsze od tylnych[7]. Palce połączone błoną pławną[7]. Na tylnych odnóżach znajdują się cztery pazury (inni przedstawiciele Xenopus mają tylko trzy), potrzebne do rozgrzebywania gleby. Płaz nie posiada języka. Kijanki typowe dla grzbietorodowatych, z dużym, szerokim pyskiem, na którym występują gruczoły wylęgowe. Posiadają także długi ogon, który z czasem zanika. Ten takson uchodzi za długowieczny. W niewoli obserwowano 17-letnie osobniki. Nie wiadomo, czy w naturze tak długo żyją.
Zwierzę rozdzielnopłciowe. Dymorfizm płciowy słabo widoczny. Ciało samicy jest kształtu trójkąta. Samiec mniejszy, a jego ciało przypomina kształtem prostokąt.
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę drapieżne; odżywia się głównie pierścienicami i larwami owadów[7] oraz okazjonalnie kijankami innych płazów[7], skorupiakami czy ślimakami. W akwarium można podawać im rurecznik, artemię i dżdżownice. Kijanki karmi się rozwielitkami i oczlikiem.
Zwierzęta rozmnażają się w porze deszczowej. Kiedy nadchodzi pora sucha, owijają się śluzem i zakopują się w mule. Po porze suchej samce jako pierwsze wychodzą ze swych kokonów i zaczynają rechotać. Odgłosy Xenopus tropicalis przypominają skrzypienie drzwi. Po godach dochodzi do ampleksusu i samica składa skrzek. W niewoli trudno je rozmnożyć, wymaga to imitacji pory suchej i wilgotnej tzn. 2 miesiące mało pożywienia i wysoka temperatura, po terminie niższa temperatura i obfite karmienie, trzeba jednak pamiętać, iż płazy źle znoszą spadki temperatur.
Akwarium[edytuj | edytuj kod]
Akwarium może być 54-litrowe. Wysokość poziomu wody nie musi być wysoka – ok. 25 cm. Temperatura wody od 25 do 27°C, natomiast pH od 6,5 do 7,5. Zbiornik nie może być niski, gdyż żaby mogą uciec. Na dnie powinien być piasek (drobnoziarnisty). Żabki bowiem lubią się do oczu w nim zakopać. W akwarium zalecane są też rośliny (pływające np. pistia rozetkowa i denne np. anubias) i korzenie, które mogą wystawać ponad powierzchnię wody. Na dno można wrzucić kilka liści. Jako towarzystwo mogą się znaleźć ślimaki (np. rozdętki i zatoczki), gdyż będą utrzymywać czystość akwarium i będą pokarmem. Nie wolno trzymać ich z rybami czy innymi płazami, gdyż mogą one roznosić drobnoustroje. Na przykład żaby szponiaste (Xenopus laevis) roznoszą Mycobacterium, które są zabójcze dla pokrewnego gatunku, Xenopus tropicalis.
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje Xenopus tropicalis za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Populacja malejąca, podobnie jak w przypadku jego krewnych. Uchodzi za dość pospolite zwierzę. Powodem zagrożenia jest wyłapywanie płazów w celach laboratoryjnych i kulinarnych oraz niszczenie środowisk występowania.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Xenopus tropicalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Darrel R. Frost, Xenopus tropicalis (Gray, 1864), [w:] Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2 [online], American Museum of Natural History, New York, USA [dostęp 2024-06-13] (ang.).
- ↑ a b Xenopus tropicalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ J.E. Gray, Notice of a new genus (Silurana) of frogs from West Africa, „Annals and Magazine of Natural History, Series 3”, 14, Londyn 1864, s. 315–316 (ang.).
- ↑ David C. Cannatella, Linda Trueb. Evolution of pipoid frogs: intergeneric relationships of the aquatic frog family Pipidae (Anura). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 94 (1), s. 1–38, 1988. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1988.tb00880.x. (ang.).
- ↑ B.J. Evans i inni, Genetics, morphology, advertisement calls, and historical records distinguish six new polyploid species of African Clawed Frog (Xenopus, Pipidae) from West and Central Africa, „PLoS ONE”, 10 (12), 2015, e0142823, DOI: 10.1371/journal.pone.0142823 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Xenopus tropicalis: Tropical Clawed Frogs. [w:] Amphibiaweb [on-line]. University of California, Berkeley, CA, USA, 2010. [dostęp 2021-08-02]. (ang.).