Yu-Mex
Yu-Mex (skrzyżowanie wyrazów „jugosłowiański” i „meksykański”) – styl muzyki popularnej w Socjalistycznej Federalnej Republice Jugosławii, oparty o elementy tradycyjnej muzyki meksykańskiej (takiej jak mariachi i ranchera)[1]. Szczyt popularności tego gatunku przypada na lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte XX wieku[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Bezpośrednio po wojnie Jugosławia nie dysponowała rozbudowanym przemysłem filmowym, przez co większość filmów importowano ze Związku Radzieckiego. Po rozłamie wśród państw socjalistycznych w 1948 r., w kraju zaprzestano wyświetlania filmów radzieckich. Jednocześnie przywódca Jugosławii, Josip Broz Tito, ze względu na kwestie ideologiczne nie chciał, aby jego kraj importował amerykańskie filmy. W rezultacie do jugosłowiańskich kin wprowadzono meksykańskie produkcje, często gloryfikujące rewolucję meksykańską i przedstawiające zwykłych Meksykanów jako powstających przeciwko uciskającemu państwu meksykańskiemu, co uczyniło je na tyle „rewolucyjnymi”, że można było je wyświetlać w kraju socjalistycznym. Dostrzeżono wiele podobieństw między walką prowadzoną przez partyzantów jugosłowiańskich podczas II wojny światowej a walką partyzantów walczących podczas rewolucji meksykańskiej[3].
Pierwszym meksykańskim filmem, który miał swoją premierę w Jugosławii, był dramat Un día de vida z 1950 r. (Jedan dan života), który stał się wielkim hitem[3][4]. Jego fabuła - dotycząca egzekucji buntownika podczas rewolucji meksykańskiej - doprowadziła wielu jugosłowiańskich widzów do łez spowodowanych ich własnymi, podobnymi doświadczeniami z czasów II wojny światowej[5][6].
Popularne stały się również inne, mniej polityczne filmy meksykańskie, takie jak komedie i romanse. Wielu młodych Jugosłowian często naśladowało styl meksykańskich gwiazd filmowych, a wśród muzyków popularne stało się wykonywanie tradycyjnych meksykańskich piosenek - zarówno po hiszpańsku, jak i po serbsko-chorwacku[3][7]. Po latach 70. zainteresowanie powoli osłabło.
Do znanych wykonawców Yu-Mex tamtej epoki należeli Nikola Karović, Slavko Perović, Ljubomir Milić i jego zespół Paloma (aka Palomci, wśród nich Rade Todosijević[8][9]), Miroslava Mrđa, Đorđe Masalović, Ana Milosavljević, Trio Tividi, Manjifiko, Nevenka Arsova i inni[10]. Piosenki Yu-Mex wykonali także inni znani piosenkarze i muzycy, tacy jak Predrag Cune Gojković i Mišo Kovač[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ilko Čulić: YU-Mex fenomen: Zbog njih je sombrero bio glavni hit.... 24 Sata, 16 lipca 2012. (chorw.).
- ↑ Zaboravljeni junaci sombrero ere. BETA, 14 października 2008. (bośn.).
- ↑ a b c Robert McKee Irwin. Mexican Golden Age Cinema in Tito's Yugoslavia. „The Global South”. 4 (1), s. 151–166, 2010.
- ↑ Manja Topalović: YuMex Craze: How Mexican Film Won Over Yugoslavia. Sigedon Books & Antiques.
- ↑ El fenómeno Yu-Mex: Cuando Yugoslavia se inundó de mariachis y rancheras. El Criticiclo, 23 February 2019. (hiszp.).
- ↑ Alvaro Amador Muniz: Yugoslavia's secret weapon against Soviet influence: YuMex culture. Yucatán Magazine, 3 kwietnia 2022.
- ↑ Rodrigo Osegueda: Yu-Mex, cuando la música mexicana enamoró la Ex Yugoslavia. México Desconocido. (hiszp.).
- ↑ S. Đurić: Meksikanac na srpski način. Vesti Online, 7 lutego 2011. (serb.).
- ↑ KVARTET PALOMA - Usamljeni decak - Diskos EDK-3042. ZVUCI JUGOSLAVIJE - SOUNDS OF YUGOSLAVIA, 25 marca 2010. (serb.).
- ↑ Miha Mazzini: YuMex or Yu-Mex: Mexican music in fifties Yugoslavia. mihamazzini.com.
- ↑ V.A.- 101 Meksikanska 1951-2011 - Mexican Music From Yugoslavia - Musica Mexicana de Yugoslavia. Lightning Strikes : Music and Whatever Else, 11 May 2014.