Żupny Dom w Nitrze
 Župný dom | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Župne náměstí |
| Typ budynku |
pałac |
| Styl architektoniczny |
barok, secesja |
| Rozpoczęcie budowy |
1823 |
| Ważniejsze przebudowy |
1874–1876 |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 48°18′56,5668″N 18°05′08,1276″E/48,315713 18,085591 | |
Dom Żupny (Župný dom) – zabytkowy pałac w Nitrze, w późniejszym okresie siedziba władz powiatowych, obecnie również galeria. Uznany za narodowy zabytek kultury Słowacji[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pałac wybudowany w 1823, na fundamentach wcześniejszego budynku. Kilkukrotnie przebudowywany. Najważniejsze rozbudowy miały miejsce w latach 1874–1876 według projektu architekta Edöna Dümmerlinga oraz w latach 1903–1908 według projektu V. Czíglera. Od budowy do 1945 był siedzibą władz powiatu nitrzańskiego. Po II wojnie światowej użytkowały go lokalne władze. Od 1983 właścicielem budynku jest Galeria Nitra[1]. W latach 2007–2011 przeprowadzono remont skrzydła północnego, gdzie obecnie mieści się siedziba władz samorządowych[2].
W latach 1990–1997 w piwnicach zachodniego skrzydła[2] prowadzono wykopaliska archeologiczne, w wyniku których odkryto m.in. pozostałości muru z poł. XI wieku, grobowiec z wczesnej epoki brązu, a także pozostałości średniowiecznych fortyfikacji i bram miejskich (z okresu od XII do XV wieku)[1][2].
Galeria Nitra[edytuj | edytuj kod]
Galeria Nitra powstała 1 stycznia 1965 roku, w tym samym roku (od grudnia) rozpoczęła organizowanie wystaw w Żupnym Domu. Początkowo jako galeria miejska, z czasem uzyskała status galerii regionalnej, wojewódzkiej, a od 1990 państwowej instytucji. Obecnie posiada w Żupnym Domu pięć przestrzeni wystawienniczych, w tym Galerię Młodzieżową i miejsce przeznaczone dla sztuki alternatywnej[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pałac wybudowany w stylu barokowym, przebudowany na początku XX wieku w stylu secesji[1]. Jest monumentalną budowlą składającą się z czterech skrzydeł zlokalizowanych wokół dziedzińca. Skrzydło północne mieści pomieszczenia reprezentacyjne ozdobione w duchu geometrycznej secesji, na szczególną uwagę zasługuje główna klatka schodowa z fontanną[2].
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
W sąsiedztwie budynku znajdują się fragmenty muru obronnego z czasów XVII-wiecznych wojen tureckich. Obok znajduje się ogród, gdzie organizowano koncerty, wystawy czy „wieczory z fontannami”[1].