Bitwa pod Białą Cerkwią (1651)
Powstanie Chmielnickiego | |||
Czas |
23–25 września 1651 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Wynik |
bez rozstrzygnięcia | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
|
Bitwa pod Białą Cerkwią – bitwa powstania Chmielnickiego, która odbyła się 23 września 1651. Doszło wtedy do starcia między siłami polsko-litewskimi a wojskami kozackimi niedaleko Białej Cerkwi. Bitwa zakończyła się bez rozstrzygnięcia. Doszło natomiast do podpisania ugody.
Przed bitwą[edytuj | edytuj kod]
Po wygranej bitwie pod Beresteczkiem wojska pospolitego ruszenia szlachty, wykorzystując nieobecność króla, rozjechały się do domów, a reszta oddziałów koronnych (18 000–20 000 zbrojnych), pod dowództwem hetmanów Potockiego i Kalinowskiego, połączyła się 13 września pod Hermanówką z przybyłymi z Kijowa oddziałami litewskimi (4500 żołnierzy) dowodzoną przez hetmana polnego Janusza Radziwiłła.
Tydzień później wojska Rzeczypospolitej wyruszyły w kierunku Białej Cerkwi, gdzie miały zapaść ostateczne rozstrzygnięcia w kampanii, osiągnięte albo na drodze zbrojnej, albo też dyplomatycznej. Janusz Radziwiłł, razem z chorążym koronnym Aleksandrem Koniecpolskim, był zwolennikiem rozwiązań siłowych i dlatego opowiadał się za stoczeniem walnej bitwy z Kozakami. Natrafił jednak na silną opozycję, przede wszystkim hetmanów koronnych Mikołaja Potockiego i Marcina Kalinowskiego, którzy uważali, że rozwiązania konfliktu należy szukać poprzez negocjacje z Bohdanem Chmielnickim. Gdy 23 września rozmowy praktycznie zostały zerwane, wojska obu stron wyszły w pole.
Bitwa[edytuj | edytuj kod]
Bitwę rozpoczęli na prawym skrzydle Litwini przystępując do zdecydowanego ataku i uzyskując przewagę nad siłami kozacko-tatarskimi (25 000 Kozaków i 6000 Nogajów). Wojska Radziwiłła spędziły z pola oddziały przeciwnika od gór, błot i pasiek (...) na wielką równinę, wystawiając je na uderzenie centrum i lewego skrzydła, jednakże zwycięstwo zostało zaprzepaszczone przez hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Potockiego, który nie udzielił wsparcia Januszowi Radziwiłłowi[1] (wojska polskie w ogóle nie wzięły udziału w walce) oświadczywszy, że „przybył dla zawarcia pokoju, a nie dla dalszego kontynuowania wojny”, co spowodowało wycofanie się obu stron[2]. Doprowadziło to do utracenia szansy na całkowite rozbicie głównych sił Chmielnickiego i stłumienia powstania.
Skutki[edytuj | edytuj kod]
Skutkiem nierozstrzygniętej bitwy było podpisanie ugody w Białej Cerkwi, będącej korzystniejszą dla Rzeczypospolitej od zawartej przed dwoma laty ugody zborowskiej, gdyż ograniczała terytorium państwa kozackiego tylko do województwa kijowskiego, a rejestr kozacki zmniejszała o połowę (tzn. do 20 000 żołnierzy)[3][4][5][6][7]. Ugoda okazała się krótkotrwała, nie zadowalając żadnej ze stron.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Konrad Bobiatyński, W cieniu Beresteczka : działania militarne armii litewskiej przeciwko Kozakom w 1651 roku.
- ↑ Tamże.
- ↑ Władysław Andrzej Serczyk: Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648-1651. Warszawa: Książka i Wiedza, 1998, s. 347–348. ISBN 83-05-12969-1.
- ↑ Zbigniew Wójcik: Dzikie Pola w ogniu. O Kozaczyźnie w dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971, s. 205–206.
- ↑ Natalia Jakowlenko: Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000, s. 228. ISBN 83-85854-54-1.
- ↑ Tadeusz Korzon: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Lwów: Ossolineum, 1923, s. 339.
- ↑ Jan Wimmer: Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku. Warszawa: MON, 1965, s. 73.