Gimnazjum Akademickie w Toruniu
| półwyższa | |
 Bursa Gimnazjum Akademickiego (obecnie siedziba Sądu Okręgowego) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Data założenia |
1568 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
| 53°01′23,2″N 18°35′35,0″E/53,023111 18,593056 | |
Gimnazjum Akademickie w Toruniu – protestancka szkoła półwyższa założona w 1568 roku w Toruniu, odznaczająca się wysokim poziomem nauczania i nowatorstwem poglądów. Jedna ze słynnych uczelni w Królestwie Polskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Gimnazjum toruńskie powstało w 1568 roku z przekształcenia istniejącej już wcześniej szkoły miejskiej. Początkowo mieściło się w budynkach dawnego klasztoru franciszkańskiego przy kościele Mariackim. Przystosowanie budynków w Gimnazjum miało miejsce w latach 1564–1565. Gimnazjum Toruńskie było trzecim (po elbląskim z 1535 i gdańskim z 1556) gimnazjum ewangelickiej w Prusach Królewskich[1]. Początkowo szkoła zatrudniała 11-12 nauczycieli (4-6 z nich było profesorami)[2].
W latach 1584–1594 burmistrz Torunia Henryk Stroband przeprowadził reformę Gimnazjum[3]. Dzięki jego działaniom w 1598 roku Gimnazjum Toruńskie podniesiono do rangi Gimnazjum Akademickiego[4]. Bardzo duży nacisk kładziono na łacinę, zaniechano nauczania matematyki i przedmiotów przyrodniczych[5]. Program nauczania rozszerzono z sześciu do dziesięciu lat. Promocja do następnej klasy była uzależniona od zdania obowiązkowego egzaminu. W ciągu dziesięciu (według innego źródła dwunastu[3]) lat uczeń miał nauczyć się około 20 tys. słów w języku łacińskim[6]. Język niemiecki był językiem pomocniczym wyłącznie w trzech pierwszych klasach. Uczniowie nie mieli wakacji. Szkoła dysponowała przepisami szczegółowo regulującymi życie codzienne uczniów[3].
Ponadto Stroband przyczynił się do utworzenia biblioteki gimnazjalnej (1594) i drukarni (1598), zaadaptował pomieszczenia dawnego klasztoru franciszkańskiego do celów edukacyjnych oraz zlecił budowę bursy dla ubogich (1598–1601), ale również i zdolnych uczniów gimnazjum[4][6][7]. Biblioteka miała bogaty księgozbiór, składający się m.in. ze zbiorów poklasztornych, rady miejskiej oraz darowizn. Ponadto miała obszerny zbiór kartograficzny, szkielet ludzki oraz portrety sławnych ludzi oraz sponsorów szkoły. Układ biblioteki wzorowano na księgozbiorze uniwersyteckim w Lejdzie[3].
Było ono ośrodkiem życia kulturalnego i naukowego miasta i całych Prus Królewskich[8]. Wielu absolwentów Gimnazjum studiowała na uniwersytetach, głównie w Frankfurcie nad Odrą, Królewcu, Lipsku i Wittenberdze[9]. Szkołę ukończyli m.in. burmistrz i historyk Torunia Jakub Henryk Zerneke, matematyk i inżynier Adam Freytag, fizyk i pedagog Michał Jan Hube, anatom, lekarz i fizyk Samuel Thomas von Sömmering, prezydent i historyk Karol Gotthelf Praetorius, gdański teolog i pedagog Jan Wilhelm Linde oraz jego brat językoznawca Samuel, księgarz, drukarz i wydawca Ernst Lambeck, działacz narodowy Ludwik Romuald Slaski[10]. W 1660 roku odbyła się dysputa szkolna, podczas której prawdopodobnie po raz pierwszy na ziemiach polskich potwierdzono teorię heliocentryczną Mikołaja Kopernika[3]. Wśród wykładowców Gimnazjum byli m.in. kaznodzieja w kościele św. Jerzego Michał Bogusław Ruttich, poeta łaciński Ulryk Schober, historyk Krzysztof Hartknoch, poeta Jan Rybiński, pastor w kościele św. Trójcy Efraim Oloff, historyk i redaktor lokalnych pism naukowych Georg Peter Schultz[11]. W pierwszej połowie XVII wieku 20% uczniów Gimnazjum Akademickiego pochodziło spoza Rzeczypospolitej[3].
Uczniowie Gimnazjum przez wiele lat byli w konflikcie z uczniami kolegium jezuickiego. Jednocześnie rywalizujące ze sobą szkoły chcąc zachować swój prestiż przez wiele lat utrzymywały wysoki poziom nauczania[12]. Po tumulcie toruńskim w 1724 roku i odebraniu protestantom dotychczasowych budynków szkoły, siedzibę gimnazjum umieszczono w budynku bursy, w pobliżu kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny[13].
Pod panowaniem pruskim szkoła straciła swój charakter wyznaniowy. Jej tradycje kontynuuje I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 13.
- ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 13–14.
- ↑ a b c d e f Domasłowski 1998 ↓, s. 14.
- ↑ a b Gąsiorowski 2004 ↓, s. 91.
- ↑ Małłek 2010 ↓, s. 66.
- ↑ a b Małłek 2010 ↓, s. 67.
- ↑ Birecki 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Historia szkolnictwa wyższego w Toruniu. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-02-09].
- ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 14–15.
- ↑ a b Domasłowski 1998 ↓, s. 17.
- ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 16–17.
- ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 15.
- ↑ Salmonowicz 1983 ↓, s. 180.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Birecki: Architektura i sztuka luterańska w Toruniu w okresie nowożytnym. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
- Jerzy Domasłowski: Zarys dziejów. W: Jerzy Domasłowski, Jarosław Jarzewicz: Kościół Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Toruń: 1998. ISBN 83-87639-06-0.
- Eugeniusz Gąsiorowski: Ratusz Staromiejski w Toruniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2004. ISBN 83-87083-78-X.
- Janusz Małłek. Henryk Stroband (1548-1609) : reformator i współtwórca Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. „Echa Przeszłości”. 11, 2010.
- Stanisław Salmonowicz. O toruńskim tumulcie z roku 1724. „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”. 28, 1983.