Przejdź do zawartości

Henryk IV (król Kastylii i Leónu)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henryk IV
Ilustracja
Henryk IV (miniatura z XVI w.)
ilustracja herbu
Książę Asturii
Okres

od 1425
do 1454

Poprzednik

Jan Kastylijski

Następca

Joanna la Beltraneja

król Kastylii i Leónu
Okres

od 1454
do 1474

Poprzednik

Jan II Kastylijski

Następca

Izabela I Katolicka i Ferdynand II Katolicki

wielki mistrz zakonu Santiago
Okres

od 1454
do 1462

Poprzednik

Alfons de Castilla

Następca

Beltrán de la Cueva

Dane biograficzne
Dynastia

Trastámara

Data i miejsce urodzenia

25 stycznia 1424
Valladolid

Data i miejsce śmierci

11 grudnia 1474
Madryt

Ojciec

Jan II Kastylijski

Matka

Maria Aragońska

Żona

Blanka II z Nawarry
od 1440
do 1453

Żona

Joanna Portugalska
od 1455

Dzieci

Joanna la Beltraneja

Odznaczenia
Order św. Jakuba od Miecza (Hiszpania)

Henryk IV Bezsilny (hiszp. Enrique IV el Impotente, ur. 25 stycznia 1424 w Valladolid, zm. 11 grudnia 1474 w Madrycie) – król Kastylii i Leónu w latach 14541474, antykról Aragonii 1462-1463 (w opozycji do Jana II).

Syn króla Jana II Kastylijskiego i jego pierwszej żony Marii Aragońskiej, przyrodni brat Izabeli Katolickiej.

Henryk już w okresie dzieciństwa był dzieckiem chorowitym, mało komunikatywnym i miewającym długie okresy melancholii.

W wieku 15 lat w 1440 r. ożenił się z Blanką z Nawarry, córką Jana II Aragońskiego, z którą jednak nie doczekał się potomstwa. W 1453 r. papież Mikołaj V anulował to małżeństwo, a Blanka została odesłana do Nawarry. Cała sprawa miała jednak posmak skandalu, bowiem okazało się, że przez 13 lat małżeństwa nie doszło między małżonkami do zbliżenia, a oficjalne badanie królowej stwierdziło jej dziewictwo. Jednocześnie indagowane w sprawie sprawności seksualnej króla prostytutki z Segowii potwierdziły pełną jego sprawność w tej mierze.

W 1455 r. ożenił się powtórnie, tym razem z Joanną Portugalską, córką króla Edwarda I Aviz. Ze związku tego urodziła się córka, Joanna la Beltraneja (nazwana la Beltraneja, gdyż podejrzewano, że była ona owocem związku królowej z królewskim doradcą i faworytem Beltranem de la Cueva).

Sprawa ojcostwa Joanny do dzisiaj budzi poważne wątpliwości, szczególnie w kontekście oskarżeń króla przez niektórych współczesnych mu notabli o homoseksualizm, co jednak mogło być jedynie oszczerstwem rzuconym przez jego wrogów. Faktem jest, że wyniki badań nad dokumentami z epoki wykazują podejrzenie występowania u króla akromegalii spowodowanej guzem przysadki, co miałoby być powodem jego niemocy seksualnej i zmian charakterologicznych. A przydomek króla można tłumaczyć zarówno jako Bezsilny lub Bezradny, ale również jako Impotent.

Pierwsze lata rządów Henryka stały pod znakiem dążenia do spełnienia 5 podstawowych punktów:

  • pogodzenie się ze szlachtą i zasypanie przepaści, jaką jego ojciec wykopał między domem panującym a arystokracją
  • konsolidacja i wzmocnienie gospodarki królestwa
  • ustanowienie pokoju między zwaśnionymi królestwami, a szczególnie normalizacja stosunków z sąsiednimi królestwami chrześcijańskimi, jak Francja i Portugalia
  • wznowienia wojny przeciwko muzułmanom z Grenady; w tym punkcie spotkał się z dużą opozycją wewnętrzną.

W marcu 1455 r. król zwołał Kortezy do Cuellar w Segowii, aby przedstawić swój nowy program polityczny. Na tym posiedzeniu zabłysła gwiazda Juana Pacheco, który jako królewski faworyt przejął faktyczny ster rządów i utworzył krąg wiernych sobie możnowładców, w tym swojego brata Pedro Giróna i hrabiów Plasencia i Alba.

W 1455 r. rozpoczęły się operacje wojskowe przeciwko emiratowi Grenady, które zaangażowały znaczne zasoby ludzkie i finansowe królestwa. Spotkały się one z dużą niechęcią wielmożów i wyższego duchowieństwa. Notable kastylijscy i arcybiskup Toledo Alfons Castillo oskarżyli króla o sprzeniewierzenie funduszy uzyskanych na ten cel podczas zgromadzenia w Cuellar.

W stanie kompletnej anarchii w 1464 r. w Ávila magnaci na czele z arcybiskupem Toledo Alfonsem Carrillo i znajdującym się w królewskiej niełasce markizem de Villena Juanem Pacheco zdetronizowali króla na rzecz jego przyrodniego brata, Alfonsa, który był powolny ich życzeniom i który został przez nich ogłoszony królem podczas ceremonii, która znana jest w hiszpańskiej literaturze historycznej jako „farsa z Ávila”. Jednocześnie odrzucili pretensje do tronu córki króla, Joanny, twierdząc, że jest ona owocem związku królowej Izabeli z nowym królewskim doradcą, Beltranem de Cueva. Potwierdzać to miały takie fakty, jak nie zajście w ciążę pierwszej żony Henryka IV – Blanki z Nawarry oraz dzieci z nieprawego łoża drugiej żony – Joanny Portugalskiej. Rozpoczęła się wojna domowa, lecz śmierć Alfonsa w 1468 r. pozbawiła magnatów odpowiedniego figuranta. Zwrócili się więc wtedy do siostry Alfonsa, Izabeli, którą uznali za królową w Sewilli. Henryk IV porozumiał się jednak potajemnie z przyrodnią siostrą i w traktacie zawartym w 1468 r., w los Toros de Guisando w zamian za uznanie jej za następczynię tronu uzyskał jej poparcie, przy czym porozumienie pomiędzy rodzeństwem zabraniało Izabeli zawarcia małżeństwa bez zgody brata. Jednak już w następnym roku, po dwuletnich staraniach o uzyskanie papieskiej dyspensy ze względu na bliskie pokrewieństwo, doszło do ślubu Izabeli z następcą tronu Aragonii, Ferdynandem, w tajemnicy przed królem.

Henryk IV na wieść o ślubie siostry uznał umowę za nieważną i ogłosił następczynią tronu Joannę La Beltraneja. Opozycja magnacka, obawiając się, że rządy Izabeli mogą oznaczać koniec samowoli możnych, poparła Henryka IV i jego córkę. W tej sytuacji śmierć króla w 1474 r. przyniosła wybuch kolejnej wojny domowej o sukcesję tronu kastylijskiego między zwalczającymi się stronnictwami.