Przejdź do zawartości

Jakub Kazimierz Rubinkowski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jakub Kazimierz Rubinkowski
Ilustracja
Popiersie Kazimierza Rubinkowskiego autorstwa Henryka Siwickiego (1984)
Data i miejsce urodzenia

1 maja 1668
Szaflary

Data i miejsce śmierci

14 listopada 1749
Toruń

Zawód, zajęcie

kupiec, rajca, dworzanin, pisarz, tłumacz, publicysta, bibliofil, poczmistrz

Multimedia w Wikimedia Commons
Dawy dwór Jakuba Rubinkowskiego
Fragment osiedla Rubinkowo w Toruniu

Jakub Kazimierz Rubinkowski (ur. 1 maja 1668 w Szaflarach koło Nowego Targu[1], zm. 14 listopada 1749 w Toruniu[2]) – polski kupiec, dworzanin, rajca toruński, poczmistrz, a także mecenas sztuki, bibliofil, publicysta, tłumacz i jeden z barokowych pisarzy polskich epoki saskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Szaflarach koło Nowego Targu jako syn Wojciecha Rubinkowskiego i Katarzyny pochodzącej z domu Niegoszowskiej. W młodym wieku znalazł się na dworze króla Jana III Sobieskiego. W 1696 został sekretarzem królewskim[1].

Około 1696 Rubinkowski przyjechał do Torunia, gdzie został zapisany na listę obywateli[1]. Rozpoczął karierę kupca. Wykorzystując swoje rozliczne kontakty handlowe, rozpoczął interesy i handel między Toruniem i Gdańskiem a pozostałymi miastami I Rzeczypospolitej, między innymi alkoholem, solą i zbożami, wyrobami metalowymi, artykułami luksusowymi pochodzenia europejskiego bądź kolonialnego, często łamiąc prawo[3]. Nowy król August II Sas 11 lipca 1715 obsadził Rubinkowskiego na stanowisku poczmistrza w Toruniu. Funkcję tę pełnił do swojej śmierci[4].

W 1724 objął dodatkowo stanowisko katolickiego rajcy toruńskiego (jeden z czterech pierwszych w historii miasta), w następstwie wykonania wyroku sądu po tzw. tumulcie toruńskim[5]. Stał się obrońcą praw katolików w Toruniu; w Radzie Miasta Torunia skupił wokół siebie środowisko katolickie[6]. Pomimo reprezentowania strony katolickiej oraz domagania się od burmistrza Torunia Jana Gotfryda Rösnera ukarania sprawców zamieszek opowiadał się za wycofaniem wyroków śmierci na burmistrzu Rösnerze i jego zastępcy Jakubie Henryku Zerneke[6][7].

Uważany był za sarmackiego erudytę. Był miłośnikiem sztuki, gromadził książki i materiały źródłowe. Prowadził działalność fundacyjno-restauratorską[6]. W jej ramach w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu odsłonięto pomniki i tablice pamiątkowe (m.in. dla Jana III Sobieskiego)[8]. Dzięki niemu w 1733 roku zostało odnowione i uzupełnione epitafium Mikołaja Kopernika z ok. 1580 roku w katedrze św. św. Janów w Toruniu[9][10][11].

Rubinkowski ufundował również dla kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu obraz Cud z osłem, który zdobił ołtarz św. Antoniego. Wzorowany na fresku Domenica Campagnoli obraz przedstawiał osła, który klęczał przed Najświętszym Sakramentem trzymanym przez kapłana w cyborium. Scenę obserwował tłum ubrany we współczesne ubiory. Scenie towarzyszył komentarz w języku niemieckim i łacińskim mówiący, że osioł zgina kolana przed Bogiem obecnym w sakramencie, ku pouczeniu heretyków odrzucających prawdę. Obraz wzbudził kontrowersje wśród ewangelików toruńskich. Skandal dotarł do nuncjusza papieskiego, który nakazał usunięcie obrazu z kościoła. Wbrew decyzji nuncjusza Cud z osłem pozostał w kościele do XIX wieku. Obraz nie zachował się do czasów współczesnych[12].

Na swoim folwarku wybudował dwór, browar, karczma, owczarnia i młyn. Do czasów współczesnych zachowała się przekształcona budowla dworku, położona przy ul. Skłodowskiej-Curie 100[13].

Zmarł 14 listopada 1749 roku w Toruniu. Jego pogrzeb był otwartą manifestacją ludności polskiej i katolickiej, która była przez lata wspierana przez Rubinkowskiego[2]. Został pochowany w kościele św. Janów w Toruniu[14].

Na terenie jego dawnego folwarku zostało zbudowane jedno z największych w Toruniu osiedli, które nazwano na jego cześć Rubinkowo[15].

Ważniejsze dzieła[edytuj | edytuj kod]

  • Miscellanea albo Hesperyjski ogród drogimi różnych historii kwiatami zasadzony in anno 1727 (1727)[16]
  • Summa historyi nayiaśnieyszych królów pol., różnemi rewolucjami, dowcipnościami, responsami, inskrypcjami zebrana (1727) – drugi zbiór manuskryptów, zniszczony podczas II wojny światowej[16]
  • Janina zwycięskich tryumfow dziełami i heroicznym męstwem Jana III króla polskiego na Marsowym polu najjaśniejszy, po przełomanej otomańskiej i tatarskiej potencji nieśmiertelnym wiekom do druku podany (1739)[16]
  • Promienie cnót królewskich po śmiertelnym zachodzie najjaśniejszego słońca Augusta II... świat oświecające (Poznań, 1742) – wydane w dwóch wersjach, panegiryk na cześć Augusta II Mocnego[16]
  • Bellona Triumphorum (Poznań, 1746) – panegiryk na cześć zwycięstwa króla Jana III Sobieskiego w bitwie pod Chocimiem[16]
  • Historia o Chryzeidzie i Arymancie (tłumaczenie z języka francuskiego)[16]
  • Przydatek do Janiny albo kroniki monarchów polskich (Lwów, 1757)[16]
  • Pamiątka z uczynku bodaj nigdy niesłuchana, z ukazania zaś potomnym wiekom nie zapomnieniu podana, którą z Torunia świat cały chrześcijański słysząc niechaj się dziwuje (1757) – materiały dotyczące tumultu toruńskiego, dedykowane marszałkowi wielkiemu litewskiemu Pawłowi Karolowi Sanguszce. Ukazały się po śmierci Rubinkowskiego jako dodatek do Przydatku do Janiny[16].

Ponadto do czasów współczesnych zachowało się około 300 listów Rubinkowskiego, w większości adresowanych do Elżbiety Sieniawskiej[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 186.
  2. ↑ a b Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 191.
  3. ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 183.
  4. ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 187.
  5. ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 187–188.
  6. ↑ a b c Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 188.
  7. ↑ Salmonowicz 1983 ↓, s. 173, 179.
  8. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 152.
  9. ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 190.
  10. ↑ Urbański 2003 ↓, s. 18.
  11. ↑ Kalembka 1985 ↓, s. 190.
  12. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 168.
  13. ↑ Jakub Kazimierz Rubinkowski. toruntour.pl. [dostęp 2024-03-06].
  14. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 10.
  15. ↑ Dembińska 1976 ↓, s. 6–7.
  16. ↑ a b c d e f g h i Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 189.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Barbara Dembińska. Dzielnica mieszkaniowa „Rubinkowo" w planowaniu przestrzennym miasta. „Rocznik Toruński”. 11, 1976. 
  • Jerzy Domasłowski: Wyposażenie wnętrza. W: Jerzy Domasłowski, Jarosław Jarzewicz: Kościół Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Toruń: 1998. ISBN 83-87639-06-0.
  • Sławomir Kalembka: Toruńskie pomniki Kopernika. W: Józef Poklewski (red.): Artyści w dawnym Toruniu. Warszawa-Poznań-Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
  • Adam Kucharski, Kazimierz Maliszewski: Rubinkowski Jakub Kazimierz. W: Krzysztof Mikulski (red.): Toruński Słownik Biograficzny. T. 5. Toruń: 2007.
  • Magdalena Niedzielska: Toruńskie cmentarze. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992. ISBN 83-85196-66-8.
  • Stanisław Salmonowicz. O toruńskim tumulcie z roku 1724. „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”. 28, 1983. 
  • Andrzej Urbański: Mikołaj Kopernik. Osobliwości Kujaw i Pomorza. Toruń: 2003. ISBN 83-88219-07-3.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jakub_Kazimierz_Rubinkowski&oldid=73953860”