Jan Kowalski (1906–1943)
Data urodzenia |
1906 |
---|---|
Data śmierci |
15 lipca 1943 |
Przyczyna śmierci |
rozstrzelanie |
Miejsce spoczynku |
okolice Radzymina |
Zawód, zajęcie |
rolnik |
Miejsce zamieszkania | |
Narodowość |
Polak |
Stanowisko |
podsołtys Helenowa |
Małżeństwo |
Ludwika Kowalska |
Dzieci |
2 |
Jan Kowalski (ur. 1906, zm. 15 lipca 1943[1]) – polski rolnik, stracony za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jan Kowalski wraz z żoną Ludwiką i dwójką synów mieszkał we wsi Helenów na Mazowszu. Rodzina utrzymywała się z gospodarstwa rolnego. Było ono oddalono o około 4 km od domu Józefa i Józefy Dmochów[1].
Do wybuchu wojny i wprowadzeniu niemieckiej okupacji w Stanisławowie utworzono getto. Po jego likwidacji, części Żydom udało się zbiec. Dmochowie ukryli w swoim gospodarstwie około dziesięciorga Żydów[2].
W lipcu 1943 kryjówka została odkryta przez niemiecką ekspedycję. Część Żydów zastrzelono podczas próby ucieczki z obory. Sześciu Żydom oraz dzieciom Dmochów udało się zbiec. Małżeństwo Dmochów przewieziono do siedziby Gestapo w Radzyminie. Po drodze w ramach odpowiedzialności zbiorowej aresztowano także Jana Kowalskiego jako podsołtysa Helenowa i jego żonę Ludwikę za to, że nie poinformowali o tym, że Dmochowie ukrywają Żydów[2].
Schwytanych Żydów zastrzelono bez sądu. Małżeństwa Dmochów i Kowalskich poddano przesłuchaniom i torturom. Po kilku dniach Jana Kowalskiego oraz Dmochów skazano na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano 15 lipca 1943. Ich ciała zakopano we wspólnym grobie w lesie pod Radzyminem[2]. Ludwikę Kowalską, dzięki wstawiennictwu Józefy Dmoch, zwolniono z aresztu[3].
14 czerwca 2022 w Poświętnem z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Jana Kowalskiego oraz małżeństwo Dmochów w ramach projektu Zawołani po imieniu[3]. W wydarzeniu uczestniczyli między innymi wnuk Jana Kowalskiego – Wojciech Kowalski oraz wnuczka Józefa i Józefy Dmochów – Grażyna Prostko[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jan Kowalski - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-02] (pol.).
- ↑ a b c Józef Dmoch [online], Instytut Pileckiego [dostęp 2023-04-02] .
- ↑ a b Upamiętnienie Józefy i Józefa Dmochów oraz Jana Kowalskiego - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl, 2022 [dostęp 2023-04-02] (pol.).
- ↑ W Poświętnem Instytut Pileckiego upamiętnił kolejnych Polaków zamordowanych za pomoc Żydom [online], dzieje.pl, 16 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-02] .