Mordechaj Żurawski
Data i miejsce urodzenia |
11 czerwca 1910 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
5 marca 1989 |
Zawód, zajęcie |
rzeźnik |
Mordechaj Żurawski lub Mieczysław Żurawski, Mordka Żurawski (ur. 11 czerwca 1910 w Kłodawie, zm. 5 marca 1989 w Gederze) – polski rzeźnik pochodzenia żydowskiego, więzień i uciekinier z niemieckiego obozu zagłady SS-Sonderkommando Kulmhof w Chełmnie nad Nerem[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 11 czerwca 1910 roku w Kłodawie, chociaż sam jako miejsce urodzenia wskazywał Włocławek lub Chodecz. Był synem Arona Fawela i Liby Ruchel, chociaż sam wielokrotnie podawał inne imiona[2]. Z zawodu był rzeźnikiem, przed II wojną światową wraz z całą rodziną mieszkał we Włocławku przy ulicy Łęckiej 63[2]. Był działaczem partii Poalej Syjon[3].
W czasie okupacji niemieckiej trafił do włocławskiego getta, a następnie po jego likwidacji został wywieziony wraz z bratem i ojcem na roboty przymusowe do Poznania. Początkowo przebywał w Forcie Radziwiłł, a następnie w obozie Remu przy ulicy Bielniki[2]. Z Poznania został deportowany do Litzmannstadt Ghetto i 10 maja 1944 wywieziony ze stacji Radogoszcz do obozu zagłady SS-Sonderkommando Kulmhof. W obozie przydzielono go do Waldkommando (komando leśne). Uciekł podczas likwidacji obozu 17/18 stycznia 1945 na krótko przed wkroczeniem Armii Czerwonej[1][4][5]. Uciekł rzucając się z nożem na prowadzących go na rozstrzelanie wartowników, następnie zbiegł i ukrył się w stodole należącej do Przybylskiej we wsi Ostrów[3] Był jednym z zaledwie sześciu więźniów SS-Sonderkommando Kulmhof, którzy przeżyli wojnę[6].
Po wojnie powrócił do pracy jako rzeźnik, złożył również relację na temat zbrodni popełnionych w Chełmnie nad Nerem[1]. Zeznawał w śledztwie Władysława Bednarza dotyczącym SS-Sonderkommando Kulmhof. Był świadkiem w procesie Arthura Greisera i Hermana Gielowa, a w 1961 w procesie Adolfa Eichmanna. Zeznawał też w niemieckim procesie załogi SS-Sonderkommando Kulmhof w 1963[7][3].
Na początku lat 50. XX wieku wyemigrował do Izraela. Zamieszkał w Gederze, gdzie zmarł, 5 marca 1989 roku[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Chełmno nad Nerem Obóz Zagłady „Kulmhof am Ner”. schondorf.pl. [dostęp 2020-02-02]. (pol.).
- ↑ a b c Pawlicka-Nowak 2020 ↓, s. 422.
- ↑ a b c d Pawlicka-Nowak 2020 ↓, s. 423.
- ↑ Uciekinierzy z Chełmna nad Nerem. gminadabie.pl. [dostęp 2020-02-02]. (pol.).
- ↑ Kamień upamiętniający włocławskich żydów wywiezionych do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. pomniki.wloclawek.pl. [dostęp 2020-02-02]. (pol.).
- ↑ Patrick Montague: Chełmno. Pierwszy nazistowski obóz zagłady. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2014, s. 341–344. ISBN 978-83-7536-726-3.
- ↑ Pawlicka-Nowak 2020 ↓, s. 424.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Łucja Pawlicka-Nowak , Relacja Mordechaja Żurawskiego z Chełmna nad Nerem, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, 16, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2020, s. 421-434, ISSN 1895-247X .