Alexander Grothendieck

Alexander Grothendieck

Data i miejsce urodzenia	28 marca 1928 Berlin
Data i miejsce śmierci	13 listopada 2014 Saint-Girons
Zawód, zajęcie	matematyk

Alexander Grothendieck (ur. 28 marca 1928 w Berlinie, zm. 13 listopada 2014 w Saint-Girons) – jeden z najwybitniejszych matematyków XX wieku. Twórca nowoczesnych podstaw geometrii algebraicznej.

Życiorys

Urodził się w Berlinie w 1928 roku. Jego ojciec Alexander Shapiro był rosyjskim Żydem a matka Hanna Grothendieck pracowała dorywczo jako dziennikarka. W latach 1928-1933 Alexander żył razem z rodzicami w Berlinie. Gdy Hitler doszedł do władzy, rodzice Alexandra wyemigrowali do Francji; on tymczasem przebywał, przez około 5 lat, u przybranej rodziny w Hamburgu gdzie uczęszczał do szkoły, a potem do gimnazjum. W 1939 r. dołączył do rodziców we Francji. Jego ojca wkrótce internowano w obozie Vernet; następnie został on wydany przez władze Vichy hitlerowcom i zginął w 1942 r. w Auschwitz. Wraz z matką byli internowaniu w 1940-1942 jako „niebezpieczni cudzoziemny” w obozie Rieucros koło Mende. Później jego matka została przeniesiona do obozu Gurs w Pirenejach. W tym czasie Alexander kontynuował naukę w liceum College Cevenol w miejscowości Chambon-sur-Lignon w Górach Cevennes.

W 1945–1948 studiował w Montpellier, gdzie samodzielnie doszedł do rezultatów równoważnych teorii miary oraz całki Lebesgue’a. W 1948 r. Grothendieck przybył do Paryża, gdzie spędził rok jako „wolny słuchacz” słynnej École normale supérieure, gdzie zainteresował się analizą funkcjonalną. W październiku 1949 r. przybył do Nancy, gdzie zajmował się problemami przestrzeni Frecheta oraz ich granic prostych. W mniej niż rok rozwiązał problemy tamtejszych matematyków. Swoją rozprawę doktorską dedykowaną matce obronił w 1953 roku. Została ona opublikowana w 1955 oraz zgodnie uznawana za jedno z najważniejszych wydarzeń w powojennej analizie funkcjonalnej.

Wkład Grothendiecka w analizie funkcjonalnej to: przestrzenie nuklearne, iloczyny tensorowe topologiczne, nierówność Grothendiecka i związki z operatorami absolutnie sumującymi.

W roku 1955 następuje zmiana matematycznych zainteresowań Grothendiecka w kierunku topologii algebraicznej w szczególności algebry homologicznej. W tym samym roku, w czasie swego pobytu na Uniwersytecie w Kansas, Grothendieck opracowuje aksjomatyczną teorię kategorii abelowych. W latach 1956-1970 zajmował się geometrią algebraiczną.

W 1959 rozpoczyna pracę w Institut des hautes études scientifiques gdzie prowadzi „Seminaire de Geometrie Algebrique du Bois-Marie” nazywane stolicą geometrii algebraicznej. Grothendieck planował tam napisanie 13-tomowego wykładu geometrii algebraicznej „Elements de Geometrie Algebrique” w oparciu o schematy, kończącego się dowodem hipotez Weila. Wyszły 4 tomy napisane wspólnie z Dieudonné, ale duża część dalszego materiału, ukazała się w „Seminaire de Geometrie Algebriąue” — publikacjach z seminarium geometrii algebraicznej w IHES. Najważniejszym jednak tematem badań Grothendiecka w IHES była teoria kohomologii etalnych.

W roku 1966 Grothendieck otrzymuje Medal Fieldsa za wkład wniesiony do analizy funkcjonalnej, za twierdzenie Grothendiecka-Riemanna-Rocha i za wkład w teorię schematów.

W roku 1970 przypadkowo odkrywa, że część pieniędzy na finansowanie IHES pochodzi ze źródeł wojskowych, dlatego przenosi się do prestiżowej Collège de France. Gdzie oprócz matematyki zakłada grupę ekologiczną „Suruiure et Vivre” (Przeżyć i żyć) wraz z innymi matematykami. W latach 1970-1975 grupa wydawała czasopismo pod tym samym tytułem. Ekologia zajmowała go bez reszty, co odbiło się na jego wykładach na uczelni. Przyjął jednak propozycję profesury na „macierzystym” uniwersytecie w Montpellier. Pracował jako zwykły pracownik dydaktyczny tworząc szkice nowych teorii matematycznych z zamiarem uzyskania pracy w Centre national de la recherche scientifique, instytucji, które nie wymagała działalności dydaktycznej. Został tam zatrudniony 4 lata przed emeryturą, na którą przeszedł w wieku lat 60.

W roku 1988 Grothendieck odmawia przyjęcia prestiżowej Nagrody Crafoorda, którą mu przyznała, wspólnie z Deligne’em, Szwedzka Królewska Akademia Nauk.

Zmarł w 2014 w Saint-Girons mając 86 lat.

Linki zewnętrzne

• Prof. PAN Piotr Pragacz o A. Grothendiecku
• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Alexander Grothendieck w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
• The Grothendieck Biography Project
• Strona poświęcona w całości A.G.
• Prace A.G.