Andrzej Zdzisław Bzdęga
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: Językoznawstwo | |
| Alma Mater |
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu |
| Doktorat |
1960 – Językoznawstwo |
| Habilitacja |
1969 – Językoznawstwo |
| Profesura |
1987 |
| Nauczyciel akademicki | |
| uniwersytet |
Uniwersytet im. Adama MIckiewicza w Poznaniu |
| Odznaczenia | |
 
| |
Andrzej Zdzisław Bzdęga (ur. 10 listopada 1927 w Poznaniu, zm. 27 października 2003 w Częstochowie) – polski germanista, językoznawca, leksykograf, profesor na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, współautor cenionych słowników polsko-niemieckich i niemiecko-polskich.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1948–1952 studiował germanistykę i anglistykę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego nauczycielami byli profesorowie Gustaw Foss i Eugeniusz Słuszkiewicz. W 1952 został zatrudniony w Katedrze Filologii Germańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, jako asystent, a w r. 1955 jako adiunkt. W roku 1960 obronił doktorat na UAM w Poznaniu na podstawie rozprawy Reduplizierte Wortbildung im Deutschen. W latach 1965/66 pracował jako adiunkt na uniwersytecie w Chicago. W 1969 habilitował się na podstawie pracy Binärstrukturen des Deutschen. W latach 1970–1978 pracuje jako docent w Instytucie Filologii Germańskiej UAM, w r. 1978 zostaje profesorem nadzwyczajnym[1], w r. 1987 profesorem zwyczajnym. W latach 1974–1992 był kierownikiem Zakładu Języków Zachodniogermańskich, a w l. 1992–98 kierował tym samym Zakładem pod nową nazwą: Zakład Języka Niemieckiego. Wicedyrektor Instytutu Filologii Germańskiej UAM w Poznaniu (1972–75, 1981–84). Członek Międzynarodowej Rady Naukowej Instytutu Języka Niemieckiego w Mannheimie (Niemcy) –1985–1996[2][3].
Wypromował 13 doktorów, był recenzentem 22 doktoratów i 16 prac habilitacyjnych. Pełnił funkcję redaktora naczelnego, a później współredaktora czasopisma „Studia Germanica Posnaniensia”. Jest wspominany jako człowiek niezmiernie skromny, przy tym życzliwy, chętnie służący pomocą swoim uczniom i studentom. Jak wspominają jego uczniowie, był miłośnikiem muzyki poważnej i malarstwa[4].
Osiągnięcia naukowe[edytuj | edytuj kod]
Badania językoznawcze Andrzeja Zdzisława Bzdęgi dotyczyły różnych działów językoznawstwa: słowotwórstwa opisowego i historycznego[5], gramatyki, fonetyki, leksykologii[6]. W nawiązaniu do badań strukturalistów amerykańskich i gramatyki generatywnej propagował w swoich pracach binarny opis struktur językowych. Był pionierem w środowisku polskiej germanistyki w wykorzystaniu koncepcji gramatyki generatywno-transformacyjnej w badaniach nad współczesnym językiem niemieckim.
Współautor (razem z Janem Choderą i Stefanem Kubicą) słowników polsko–niemieckich i niemiecko–polskich. Słowniki te miały wiele wydań i należą do znaczących osiągnięć polsko–niemieckiej leksykografii praktycznej[7]. Od połowy lat siedemdziesiątych XX wieku profesor Bzdęga intensywnie zajmował się badaniami kontrastywnymi zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym[8]. W ten nurt wpisuje się monografia z roku 1980 o polskich i niemieckich przymiotnikach.
Ponadto był autorem/współautorem, a również tłumaczem, prac z pogranicza językoznawstwa i historii, w tym słowników wyrazów występujących w niemieckich językach kancelaryjnych.
Był ceniony za swoją wielką erudycję w zakresie językoznawstwa. Pisał o rozwoju badań ogólnojęzykoznawczych i o historii językoznawstwa germanistycznego w Polsce[9].
Ważniejsze publikacje naukowe (w porządku chronologicznym)[edytuj | edytuj kod]
- Słownik trudniejszych wyrazów niemieckich w Aktach Stanów Prus Królewskich, t. I-II, 1479-1492. Toruń: PWN, 1959 (współpr. Halina Zawadzka).
- Abriss der beschreibenden deutschen Grammatik. Warszawa: PWN, 1961 (współaut. Gustaw Foss).
- Poznańska księga prawa magdeburskiego i miśnieńskiego = Das Posener Buch des Magdeburger und Meissner Rechts. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1964 (współaut. Witold Maisel).
- Reduplizierte Wortbildung im Deutschen. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1965.
- Binärstrukturen des Deutschen. Poznań 1972 (maszynopis).
- Podre̦czny słownik polsko-niemiecki. Handwörterbuch Polnisch-Deutsch. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973 (współaut.: Jan Chodera, Stefan Kubica).
- Das Adjektiv im Polnischen und Deutschen: Versuch einer Konfrontation. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
- Prawo starochełmińskie: 1584 (1394) pod red. Witolda Maisa i Zbigniewa Zdrójkowskiego; przekł. [z łac. i niem.]: Andrzej Bzdęga i Alicja Gaca. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Toruń: UMK, 1985.
- Altdeutsche Chrestomathie. Teil I.Gotisch, Altniederdeutsch, Althochdeutsch. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1991 (współaut. Izabela Prokop).
- Die niederdeutsche Siedlungsmundart im Lipnoer Lande Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1972 (współpr. Gustaw Foss).
- Podre̦czny słownik niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Knurów: LexLand, 2007 (współaut. Jan Chodera, Stefan Kubica).
Nagrody i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Otrzymał m.in. Złoty Krzyż Zasługi (1973), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980)[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Kątny: Professor Andrzej Bzdęga zum 60. Geburtstag, [w:] Theorie und Praxis der deutsch-polnischen Konfrontation…, 1989, s. 5–14.
- ↑ Jarosław Aptacy: Andrzej Zdzisław Bzdęga (biogram dla Biblioteki Kórnickiej, plik elektroniczny), 2004.
- ↑ a b Jan Załubski: Nauka nie na pokaz, [w:] Życie Uniwersyteckie (Poznań) 1/57, styczeń 1998, s. 8.
- ↑ Gabriela Koniuszaniec: Nachruf (2004) (plik elektroniczny).
- ↑ Jarosław Aptacy: Der Beitrag Andrzej Bzdęgas zur Wortbildunglehre des Deutschen und Polnischen, [w:] Estudios Filologicos Alemanes; Vol. 13. Sevilla 2007, s. 175–182.
- ↑ Do prac A.Z. Bzdęgi odwołuje się m.in. Jan A. Czochralski: Gramatyka niemiecka dla Polaków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980.
- ↑ Agnieszka Frączek/Ryszard Lipczuk: Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie – historia i teraźniejszość. Wołczkowo: Oficyna In Plus, 2004, s. 127–133.
- ↑ Por.: Andrzej Z. Bzdęga: Schwerpunkte und Perspektiven synchronen Sprachvergleichs, [w:] Kwartalnik Neofilologiczny XXXIII, 1986, 2, s. 301–306.
- ↑ Np.: Postęp i tradycja w językoznawstwie,, [w:] Scripta Neophilologica Posnaniensia, t. 1. Poznań, 1999, s. 3–14.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Aptacy: Andrzej Zdzisław Bzdęga (biogram dla Biblioteki Kórnickiej, plik elektroniczny), 2004.
- Jarosław Aptacy: Der Beitrag Andrzej Bzdęgas zur Wortbildunglehre des Deutschen und Polnischen, [w:] Estudios Filologicos Alemanes; Vol. 13. Sevilla 2007, s. 175–182.
- Jarosław Aptacy: Vorwort, w: Posener Beiträge zur Germanistik 28. Artificem commendat opus. Ausgewählte Schriften von Andrzej Zdzisław Bzdęga. Poznań 2011 (plik. elektroniczny).
- Festschrift für Andrzej Zdzisław Bzdęga zum 70. Geburtstag. Studia Germanica Posnaniensia 23. Poznań 1997.
- Agnieszka Frączek/Ryszard Lipczuk: Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie – historia i teraźniejszość. Wołczkowo: Oficyna In Plus, 2004, s. 127–133.
- Andrzej Kątny (red.): Theorie und Praxis der deutsch-polnischen Konfrontation und Translation. Festschrift für Prof. Dr. habil. Andrzej Bzdęga zum 60. Geburtstag. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, 1989.
- Andrzej Kątny: Professor Andrzej Bzdęga zum 60. Geburtstag, [w:] Theorie und Praxis der deutsch–polnischen Konfrontation…, 1989, s. 5–14.
- Gabriela Koniuszaniec: Professor Andrzej Zdzisław Bzdęga zum 70. Geburtstag, w: Festschrift für Andrzej Zdzisław Bzdęga, [w]: Studia Germanica Posnaniensia 23, 1997, s. 3–11.
- Gabriela Koniuszaniec: Nachruf (2004) (plik elektroniczny).
- Karol Czejarek: Wspomnienie. Profesor dr hab. Andrzej Bzdęga, [w:] Gazeta Wyborcza (Poznań), 18.11.2003.
- Jan Załubski: Nauka nie na pokaz, [w:] Życie Uniwersyteckie (Poznań) 1/57, styczeń 1998, s. 8
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bzdęga, Andrzej (amu.edu.pl)[1]