Bramka kwantowa

Zestaw kwantowych bramek logicznych ( nazwa bramki, symbol graficzny, macierz unitarna, odpowiadająca bramce)

Obwód kwantowy, który dokonuje teleportacji kubitu, który zawiera bramki kwantowe (czytając od lewej do prawej): bramkę CNOT, która działa na kubitach w stanach $|\psi \rangle _{C}$ i $|\Phi \rangle _{A}^{+}$, bramkę Hadamarda $H$, która działa na pierwszy kubit (licząc od góry), znajdujący się w stanie wyjściowym po zadziałaniu bramki CNOT, dwie bramki pomiaru; stan końcowy - to stan $|\psi \rangle _{B}$.

Bramki kwantowe – ściśle określone operacje fizyczne, wykonywane podczas obliczeń na kubitach, tworzących rejestr komputerów kwantowych; operacje te zależą od tego, w jaki sposób są fizycznie realizowane kubity w danej realizacji komputera kwantowego. Celem działania bramek kwantowych jest zmiana stanu aktualnego kubitu / kubitów na inny stan.

Symbole bramek kwantowych: Na schematach obwodów kwantowych bramki kwantowe oznaczane są za pomocą ustalonych symboli (por. zestawienie w tabeli), przy czym a) bramki mają tyle samo wejść, co wyjść b) ilość wejść / wyjść jest równa liczbie kubitów, na których działają - są więc bramki jedno-, dwu-, trzykubitowe. Schematy obwodów kwantowych czyta się jak nuty na pięciolinii - od lewej do prawej strony.

Opis teoretyczny działania bramek kwantowych: W opisie teoretycznym bramki kwantowe są reprezentowane przez macierze unitarne. Działanie realnej bramki kwantowej polega na przekształcaniu stanu kwantowego kubitu / kubitów w inny stan kwantowy,. Opis zaś teoretyczny działania bramki sprowadza się do pomnożeniu wektora stanu $|\Psi \rangle$, reprezentującego kubit / kubity przez macierz, opisującą daną bramkę kwantową (por. tabela - przykłady macierzy) - w wyniku otrzymuje się stan kubitu / kubitów $|\Phi \rangle$ po oddziaływaniu z bramką.

Bramki kwantowe są podstawowymi operacjami, za pomocą których realizuje się algorytmy kwantowe; służą do przetwarzania informacji kwantowej.

Historia

Współcześnie używane typy bramek kwantowych została opracowane przez twórców teorii informatyki kwantowej, takich jak Adriano Barenco, Charles Bennett, Richard Cleve, David P. DiVincenzo, Norman Margolus, Peter Shor, Tycho Sleator, John A. Smolin, Harald Weinfurter. Symbolika bramek bazuje na symbolice wprowadzonej przez Richarda Feynmanna in 1986.

Bramki jednokubitowe

• bramka NOT (bramka kwantowej negacji)
• bramka pierwiastek z NOT (bramka pierwiastek kwadratowy z negacji)

  

  Bramka ${\sqrt {NOT}}$

  ${\sqrt {NOT}}={\begin{bmatrix}1&-1\\1&1\end{bmatrix}}$

• bramka zmiany fazy

  $T={\begin{bmatrix}1&0\\0&e^{i\pi /4}\end{bmatrix}}$

• bramka Hadamarda

  

  Bramka Hadamarda

  $H={\frac {1}{\sqrt {2}}}{\begin{bmatrix}1&1\\1&-1\end{bmatrix}}$

• bramka sigma X $(\sigma _{x}){:}$

  $X={\begin{bmatrix}0&1\\1&0\end{bmatrix}}$

Bramki dwukubitowe

• bramka CNOT (bramka kontrolowanej negacji)

  

  Bramka CNOT

  $\operatorname {CNOT} ={\begin{bmatrix}1&0&0&0\\0&1&0&0\\0&0&0&1\\0&0&1&0\end{bmatrix}}$

• bramka Feynmana
• bramka SWAP

  

  Bramka SWAP

  ${\mbox{SWAP}}={\begin{bmatrix}1&0&0&0\\0&0&1&0\\0&1&0&0\\0&0&0&1\end{bmatrix}}$

Bramki trzykubitowe

• bramka Toffoliego (CCNOT)

  

  Bramka Toffoliego

• bramka Fredkina (CSWAP)

  

  Bramka Fredkina (CSWAP)

  ${\mbox{CSWAP}}={\begin{bmatrix}1&0&0&0&0&0&0&0\\0&1&0&0&0&0&0&0\\0&0&1&0&0&0&0&0\\0&0&0&1&0&0&0&0\\0&0&0&0&1&0&0&0\\0&0&0&0&0&0&1&0\\0&0&0&0&0&1&0&0\\0&0&0&0&0&0&0&1\end{bmatrix}}$

• bramka Deutscha

Uniwersalne bramki kwantowe

Spośród wszystkich bramek kwantowych można wyróżnić tzw. zbiory uniwersalne, tj. takie zbiory bramek, z których można utworzyć dowolną inną bramkę kwantową. Istnieje wiele takich zbiorów. Przykładowy zbiór uniwersalny tworzą 4 poniższe bramki:

1. bramka sigma X (jednokubitowa) $X={\begin{bmatrix}0&1\\1&0\end{bmatrix}}$
2. bramka Hadamarda (jednokubitowa) $H={\frac {1}{\sqrt {2}}}{\begin{bmatrix}1&1\\1&-1\end{bmatrix}}$
3. bramka fazy (jednokubitowa) $T={\begin{bmatrix}1&0\\0&e^{i\pi /4}\end{bmatrix}}$
4. bramka CNOT (dwukubitowa) $\operatorname {CNOT} ={\begin{bmatrix}1&0&0&0\\0&1&0&0\\0&0&0&1\\0&0&1&0\end{bmatrix}}$

Właściwości bramek

• obliczenia na bramkach kwantowych są odwracalne,
• bramki mają jednakową liczbę wejść i wyjść.

Przykład bramki kwantowej NAND na dwóch kontrolowanych spinach

Bramkę kwantową zaprzeczenia koniunkcji lub NAND można zrealizować np. przy pomocy dwóch spinów elektronu, oddziałujących najprostszym oddziaływaniem typu wymiennego, umieszczonych w polu magnetycznym o kierunku zależnym od czasu, użytym do jej pracy. Hamiltonian takiego układu dany jest wzorem:

$H=-{\boldsymbol {\sigma _{1}}}\cdot \mathbf {B} -{\boldsymbol {\sigma _{2}}}\cdot \mathbf {B} -{\boldsymbol {\sigma _{1}}}\cdot {\boldsymbol {\sigma _{2}}},$

gdzie ${\boldsymbol {\sigma _{1}}},$ ${\boldsymbol {\sigma _{2}}}$ to operatory-wektory spinu elektronu złożone z trzech macierzy Pauliego.

Równania ruchu Blocha przyjmują postać:

${\dot {\boldsymbol {\sigma _{1}}}}={\boldsymbol {\sigma _{1}}}\times \mathbf {B} +{\boldsymbol {\sigma _{1}}}\times {\boldsymbol {\sigma _{2}}}$

${\dot {\boldsymbol {\sigma _{2}}}}={\boldsymbol {\sigma _{2}}}\times \mathbf {B} +{\boldsymbol {\sigma _{2}}}\times {\boldsymbol {\sigma _{1}}}$

Równania te można rozwiązać w przybliżeniu tzw. adiabatycznego śledzenia się wektorów spinów o infinitezymalnej precesji Larmora i wektora pola magnetycznego jeśli tylko założyć, że $|\mathbf {B} |=|{\boldsymbol {\sigma _{i}}}|.$ W zależności od tego czy wektory spinu są na początku oba równolegle czy antyrównolegle do pola lub antyrównolegle do siebie albo oba adiabatycznie śledzą wektor pola magnetycznego i oba razem zmieniają kierunek o 180° albo prawa strona jednego z równań znika tożsamościowo i zmienia się kierunek tylko drugiego spinu, który śledzi adiabatycznie superpozycje pola i drugiego dodającego się jako pole efektywne spinu zamrożonego. Funkcja zmiany kierunku pola, np. sinus, jest oczywiście bezwarunkowa i nie zależy od stanu początkowego spinów co gwarantuje pracę bramki. Po czasie adiabatycznej zmiany kierunku pola $\mathbf {B}$ o 180° mamy więc:

$e^{-i\int H(t)dt_{op}}{\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}={\begin{bmatrix}0\\-1\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}0\\-1\end{bmatrix}}$

$e^{-i\int H(t)dt_{op}}{\begin{bmatrix}0\\-1\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}0\\-1\end{bmatrix}}={\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}$

$e^{-i\int H(t)dt_{op}}{\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}0\\-1\end{bmatrix}}={\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}$

$e^{-i\int H(t)dt_{op}}{\begin{bmatrix}0\\-1\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}={\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}\otimes {\begin{bmatrix}1\\0\end{bmatrix}}$

Interpretując spin do góry jako logiczną 1, a do dołu jako 0 i zduplikowany spin stanu końcowego jako wynik, otrzymujemy bramkę zaprzeczenia koniunkcji, czyli NAND.

Bibliografia

• Christopher C. Gerry, Peter L. Knight, Wstęp do optyki kwantowej, Warszawa PWN  2007

Zobacz też

• bramka logiczna
• informatyka kwantowa