Dąbrówka harcownica
| Drymonia velitaris | |||
| (Hufnagel, 1766) | |||
 Rozpięta samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dąbrówka harcownica | ||
| Synonimy | |||
| |||
Dąbrówka harcownica[1][2] (Drymonia velitaris) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje zachodnią Eurazję. Gąsienice żerują na dębach, rzadko na bukach lub topolach. Osobniki dorosłe są aktywne nocą.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1766 roku przez Johanna Siegfrieda Hufnagela pod nazwą Bombyx velitaris. Jako miejsce typowe wskazano okolice Berlina[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Motyl o stosunkowo smukłej budowie, jak na przedstawiciela rodziny, ciele[4] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 35 do 40 mm[1]. Głowa jest zaopatrzona w nieowłosione oczy złożone, przyoczka i uwstecznioną ssawkę. Czułki osiągają niemal długość przedniego skrzydła i wykazują dymorfizm płciowy w budowie, będąc piłkowanymi u samicy, zaś grzebykowatymi u samca. Szeroki tułów porasta gęste owłosienie. Skrzydło przedniej pary osiąga od 17 do 19 mm długości[4] i ma brązowoszare lub brunatnoszare tło z żółtawym rozjaśnieniem w tylnej części pola nasadowego. Przepaski poprzeczne są jasne z czarnym obrzeżeniem; wewnętrzna z nich jest silnie łukowato wygięta ku środkowi skrzydła i pozbawiona ząbkowania, co odróżnia ten gatunek od podobnej dąbrówki megalony. Przepaska zewnętrzna formuje ząbkowaty szereg półksiężycowatych plamek. U szczytu skrzydła leży żółtoszara plama o trójkątnym kształcie[4][1]. Na tylnej krawędzi przedniego skrzydła leży wyraźny ząb z włosowatych łusek. Zaokrąglone skrzydło tylne jest brunatne z jaśniejszą pręgą przez środek[4].
Stadia rozwojowe[edytuj | edytuj kod]
Jaja są półkuliste, o wysokości między 0,5 a 0,85 mm. Są w większości brudnobiałe z cienkim, przejrzysto-białym chorionem, z wiekiem ciemniejące. Nie są przykrywane łuskami z odwłoka samicy. Powierzchnia chorionu podzielona jest na komórki. Większa część jaja ma żeberka umiarkowanie wąskie, węższe niż na powierzchni mikropylowej i nie węższe niż aeropyle lub występują na niej tylko aeropyle, a żeberek brak całkowicie. Gąsienica opuszcza jajo wygryzając owalny otwór w jego bocznej części[5].
Gąsienica charakteryzuje się ubarwieniem zielonym z parą rdzawopomarańczowych prążków biegnących bokami ciała[6].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla dąbrowy, zwłaszcza świetliste, leśne polany i ciepłolubne zarośla z udziałem dębów[1][6]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach dębów, a rzadko buków lub topól[3][1]. Preferują drzewa młode[1][7][4]. Okres lotu motyli trwa od maja do czerwca, zaś okres żerowania gąsienic od lipca do września[1]. Zimowanie odbywa się w stadium poczwarki. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu i są aktywne nocą[4]. Chętnie przylatują do sztucznych źródeł światła[1].
Gatunek palearktyczny[3]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[8]. Poza tym zamieszkuje Kaukaz i Zakaukazie, w tym Armenię[3][4]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim, lokalnym, znajdywanym pojedynczo[7][6]. Na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce umieszczony został ze statusem gatunku bliskiego zagrożenia (NT)[9]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” sklasyfikowany jest jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR)[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Krzysztof Jonko: Drymonia velitaris (Hufnagel, 1766). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-01-16].
- ↑ Grzegorz Bobrowicz: Dąbrówka. [w:] Szepty Przyrody. Słownik przyrodniczy [on-line]. [dostęp 2021-01-16].
- ↑ a b c d Markku Savela: Drymonia. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-01-16].
- ↑ a b c d e f g Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
- ↑ I.V. Dolinskaya. Key to the Species of Ukrainian Notodontid Moths (Lepidoptera, Notodontidae) on the Egg Characters. „Vestnik zoologii”. 50 (6), s. 517–532, 2016. DOI: 10.1515/vzoo-2016-0059.
- ↑ a b c Drymonia velitaris – Dąbrówka harcownica. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-01-16].
- ↑ a b P. Pawlikiewicz, K. Pabis. Nowe dane o występowaniu garbatek (Lepidoptera: Notodontidae) w Polsce Środkowej. „Wiadomości Entomologiczne”. 29 (4), s. 283-287, 2010.
- ↑ Drymonia velitaris (Hufnagel, 1766). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-01-16].
- ↑ Jarosław Buszko, Janusz Nowacki: Lepidoptera. Motyle. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 80-87. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.