Dialekty karynckie

Dialekty karynckie^[1] (słoweń. koroška narečna skupina, koroščina) – jedna z siedmiu najczęściej wyróżnianych grup dialektów słoweńskich^[1]. Dialekty karynckie zajmują terytorium północnego zachodu Słowenii, a także część austriackiej Karyntii^[1]. Szczególnie wyróżnia się zachowany na terytorium Włoch peryferyjny dialekt rezjański, zaliczany niekiedy do dialektów karynckich^[1].

Cechy językowe[edytuj | edytuj kod]

Dialekty karynckie wyróżniają się następującymi cechami językowymi:

Podobnie jak w dialektach goreńskich i doleńskich, w sylabach długich rozróżniana jest intonacja akutowa i cyrkumfleksowa^[1].
Prasłowiańskie jery *ъ, *ь dały w sylabach długich e, a w krótkich ə (szwę), przy czym gwary podjuńskie mają jeszcze szerszy odpowiednik, bo a: mâχ, dân, pəs^[1].
Ważnym archaizmem jest częściowe zachowanie samogłosek nosowych, np. w dialekcie podjuńskim pą̈t, zǫb < psł. *pętь, *zǫbъ, często też jest zachowany rezonans nosowy, jak np. srènča wobec literackiego sreča < psł. *sъręťa^[1].
Innym ważnym archaizmem, wiążącym dialekty karynckie z językami zachodniosłowiańskimi, jest zachowanie grup tl i dl, np. w dialekcie zilskim używanym nad rzeką Gail (słoweń. Zilja) krìdu̯o, jẹ̀du̯a < psł. *kridlo, *jedla^[1].

Dialekty karynckie wyróżniają się także pod względem archaizmów leksykalnych, należą do nich np. ol ‘piwo’, sət ‘plaster miodu, wosku, węza’, sǫ̂ad ‘ul’ < psł. *olъ, *sъtъ, *sǫdъ^[2]. Szereg wyrazów typowo karynckich przeniknął także do języka literackiego, np. vigred ‘wiosna’, šivilja ‘szwaczka’^[2].