Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4 we Wrocławiu
nr rej. A/175/538/Wm z 8.06.1994[1] | |
Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4 | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Adres |
Ul Ruska 3/4 |
Typ budynku |
dom handlowy |
Styl architektoniczny | |
Architekt |
Max Kassel |
Inwestor |
Max Kassel |
Kondygnacje |
pięć |
Rozpoczęcie budowy |
1900 |
Ukończenie budowy |
1902 |
Ważniejsze przebudowy |
koniec XX w. |
Pierwszy właściciel |
Max Kassel |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie Polski | |
51,110107°N 17,028383°E/51,110107 17,028383 |
Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4 – dawny dom handlowy Maxa Kassela (niem. Geschäftshaus Max Kassel)[a] znajdujący się przy ulicy Ruskiej 3/4 we Wrocławiu. Był to pierwszy we Wrocławiu duży obiekt inżyniersko-secesyjny[2].
Historia posesji[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze murowane budynki na parceli 3 i 4 zostały wzniesione w XIV wieku[3][4], przy czym budynek na parceli nr 4 miał starszą metrykę[3] i zbudowany był z kamienia ze stropami lub ceglanymi sklepieniami w najniższej kondygnacji[5]. Podział na osobne parcele istniał już od XIII wieku. W 1986 roku podczas prac wykopaliskowych odnotowano znajdującą się pomiędzy kamienicą nr 3 i 4 ścianę działową, datowaną na pierwszą połowę XIV wieku. Szerokość elewacji frontowej obu budynków wynosiła 9,21 m dla kamienicy nr 3 i 4,6 m dla kamienicy nr 4. Odkryta ściana wschodnia kamienicy nr 3 datowana została na lata 1350–1470[6]. Na terenie posesji nr 3 odkryto głęboką studnię[7].
Kamienica nr 3[edytuj | edytuj kod]
Od połowy XVI wieku na działkach znajdowały się trójkondygnacyjne kamienice szczytowe. Kamienica nr 3, zwana również „Pod Strzelcem” (Schütze) w okresie barokowym, w pierwszej połowie XVIII wieku została przebudowana, w wyniku czego dodano jej trzecią kondygnację i zwieńczono wysokim, dwukondygnacyjnym szczytem[4]. Dolna kondygnacja szczytu była pięcioosiowa, przy czym okna skrajne były pozorne. Druga kondygnacja oddzielona od pierwszej gzymsem, była już dwuosiowa i miała formę aediculi otoczonej parą lizen i wolutowymi spływami zakończoną trójkątnym tympanonem[8]. Pomiędzy wszystkimi kondygnacjami znajdowały się gzymsy. Wokół okien umieszczono uszakowate obramienia a nad nadprożami i poniżej parapetów umieszczono lustra. W 1896 roku parter kamienicy został przebudowany[9].
Oddzielne kamienice szczytowe na obu działkach stały do 1899 roku[10].
Dom handlowy Maxa Kassela[edytuj | edytuj kod]
W 1899 roku obie kamienice wykupił mistrz murarski Max Kassel i sporządził osobiście projekt nowego domu handlowego Max Kassel[11][12]. Pierwotny projekt z grudnia 1899 roku[13] zakładał połączenie dwóch kamienic. Według Barbary Banaś, w 1900 roku powstał drugi projekt, na podstawie którego wzniesiono nowy dom handlowy, bazując tylko w części na starszych murach kamienic[10]. Budowa domu handlowego została ukończona w 1902 roku[4]. Został wzniesiony w oparciu o konstrukcję szkieletową[14][12]. Miał cztery kondygnacje oraz wysokie poddasze cofnięte względem linii fasady oraz wąskie skrzydła boczne i tylne[4]. Jego fasada od ulicy Ruskiej została podzielona trzema kamiennymi słupami na dwie nierówne części. Szersza została wypełniona ścianą kurtynową, gdzie jej centralny słup rozdzielający wielkie okna wykonany był w formie żelaznej kolumienki ozdobionej blachą miedzianą. Wszystkie duże okna na trzeciej i czwartej kondygnacji połączone były ażurową dekoracją wykonaną z blachy miedzianej; pełniła ona również funkcję osłony przeciwsłonecznej[2]. Powyżej drugiej kondygnacji umieszczono dodatkowo dwuteownik dzielący przeszklenia i wzmacniający konstrukcję[15]. Druga część fasady, jednoosiowa, była zakończona wygiętym w łuk gzymsem. W jego kluczu, na tle słoneczników, umieszczony został kartusz z trójkątem i piórem, symbolami nawiązującymi do profesji właściciela i projektanta. Motyw słonecznika umieszczono również na zakończeniu pilastrów, gdzie zaakcentowano je dodatkowo obeliskami. Dekorację budynku wykonano jedynie na elementach kamiennych: na portalu, pilastrach i gzymsie wieńczącym[2]. W części parterowej, w osi zachodniej znajdował się portal prowadzący do sieni przejazdowej i tylnego dziedzińca. Z sieni wchodziło się na klatkę schodową i do wind. W pozostałej części parteru umieszczono witryny z osobnymi wejściami do sklepów[2].
Na wszystkich czterech kondygnacjach oraz w pomieszczeniach oficyn zaplanowano działalność handlową; w oficynach znajdowały się również magazyny. Pomieszczenia zostały wynajęte przez firmę Gottstein, zajmującą się produkcją i sprzedażą futer oraz firmę Schlesinger Herren-Garderoben sprzedającą męską garderobę[2]. Na poddaszu działało atelier fotograficzne J. Fuchsa[15].
Po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej funkcje handlowe spełniały jedynie pomieszczenia parterowe. W latach 1995–1996 budynek wyremontowano i dostosowano na potrzeby banku[4]. Podczas przeprowadzonego remontu pod koniec XX wieku[16] wymieniono m.in. stolarkę zewnętrzną, usuwając oryginalne podziały oraz miedziane obróbki i detale ściany kurtynowej[2].
Uwaga[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2018-05-21] .
- ↑ a b c d e f g Kirschke 2005 ↓, s. 139.
- ↑ a b Krzywka 2012 ↓, s. 123.
- ↑ a b c d e Harasimowicz 1997 ↓, s. 243.
- ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 136.
- ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 301.
- ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 171.
- ↑ Brzezowski 2005 ↓, s. 251.
- ↑ Brzezowski 2005 ↓, s. 252.
- ↑ a b Eysymontt 2011 ↓, s. 284.
- ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 306.
- ↑ a b Kirschke 1995 ↓, s. 420.
- ↑ Szurkowski 2009 ↓, s. 61.
- ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 140.
- ↑ a b Eysymontt 2011 ↓, s. 285.
- ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 268.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997.
- Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005.
- Maciej Krzywka, Małgorzata Chorowska: Parcelacja i zagospodarowanie bloku zabudowy pomiędzy ulicami Kiełbaśniczą, Ruską, Rzeźniczą i św. Mikołaja a zagadnienie I lokacji Wrocławia : działka, zabudowa, mieszkańcy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2012.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6. OCLC 69298255.
- Krystyna Kirschke: Rozwój głównych ulic handlowych w staromiejskim centrum Wrocławia w:Architektura Wrocławia tom 2 Urbanistka. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1995.
- Leszek Szurkowski: Secesja w architekturze Wrocławia. Wrocław: CO-LIBROS, 2009.