Henryk Frist
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
żydowska |
| Małżeństwo |
Gitla Himmelblau |
| Dzieci |
1. Juliusz, 2. Józef, 3. ? |
| Krewni i powinowaci |
Karolina, Zofia (wnuczki) |
_commemorative_plaque,_37_Floria%C5%84ska_street,_Old_Town,_Krak%C3%B3w,_Poland.jpg)
Kraków ul Floriańska 37.
Henryk Frist (ur. 1855 w Tarnowie, zm. 11 grudnia 1921 w Krakowie) – żydowski kupiec, przedsiębiorca, wydawca.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w 1855 w Tarnowie[1][2][3]. Stamtąd jego rodzina przeniosła się do Krakowa, gdzie w 1875 nabyła kamienicę przy ulicy Floriańskiej[4][3]. Tam początkowo Henryk Frist handlował przyborami szkolnymi i ramami do obrazów[3]. Potem zaangażował się w promowanie polskiej sztuki graficznej[5]. Zajmował się drukiem i sprzedażą ilustrowanych pocztówek o charakterze artystycznym[3]. W tym zakresie swoją działalność wprowadził na poziom pozwalający na konkurowanie z zagranicznymi wydawcami[6]. Był znawcą malarstwa i rzeźby[7]. Wydawał reprodukcje znanych dzieł malarskich, np. Wojciech Kossak: Przysięga Kościuszki, Jan Styka: Polonia, Jan Matejko: Polonia i Poczet królów polskich oraz albumy grawiurowe dzieł Jacka Malczewskiego, Jacek Malczewski: Zatruta studnia, Piotr Stachiewicz i Jan Pietrzycki: Pięć zmysłów, album Wawelu, album Krakowa, album Stanisława Tondosa[6][7]. Według różnych wersji w 1882[8] lub w 1885[9][10] założył Salon Malarzy Polskich w Krakowie, działający przy ulicy Floriańskiej 37[5][6]. Placówka była uważana za pierwszy w Polsce salon sztuki[7]. W ramach tej działalności zajmował się wydawaniem pocztówek i widokówek przedstawiającymi reprodukcje dzieł malarskich, treści patriotyczne oraz pejzaże miast, a także handlem i wyceną dzieł sztuki oraz prowadzeniem księgarni[10][8]. Był też kupcem[7].
Ożenił się z Gitlą (wzgl. Gusta), córką antykwariusza Jakuba Mendla Himmelblaua[2][11]. Zmarł 11 grudnia 1921 w Krakowie[12][7][6][a]. Następnego dnia odbył się jego pogrzeb[7].
Miał synów: Juliusza (prawnik), Józefa oraz innego (okulista)[5]. Juliusz i Józef Fristowie odziedziczyli po ojcu Salon Malarzy Polskich i zajmowali się reprodukcją dzieł graficznych prowadząc przedsiębiorstwo Akropol[13][10]. Obaj ponieśli śmierć podczas II wojny światowej; Juliusz wraz z rodziną zamordowany przez Niemców, a Józef wraz z rodziną deportowany przez Sowietów na wschód zmarł na Syberii[14].
W 2018 w Krakowie ukazała się publikacja pt. Salon malarzy polskich Henryka Frista (1885-1939), przedstawiająca dorobek wydawniczy rodzinnego przedsiębiorstwa Fristów (autorzy książki: Aleksander B. Skotnicki i Marek Sosenko)[9].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Współczesne źródła błędnie podały rok 1920, zob. Aleksander B. Skotnicki, Władysław Klimczak: Społeczność żydowska w Polsce: zwyczaje i udział w walce o Niepodległość. Dwa oblicza krakowskich żydów. Kraków: Wydawnictwo AA, AA, s. 122. Salon Malarzy Polskich, Henryk Frist i Spółka w Krakowie. sztetl.org.pl. [dostęp 2021-04-05].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eugeniusz Duda: A Guide to Jewish Cracow. Kraków: Jewish Information and Tourist Bureau, 1990, s. 60.
- ↑ a b Krakowskie judaica: Eugeniusz Duda. Kraków: Wydawnictwo PPTK, 1991, s. 52.
- ↑ a b c d Łukasz Tomasz Sroka: Żydzi w Krakowie. Studium o elicie miasta 1850–1918. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2008, s. 138.
- ↑ Our Journey 1991 ↓, s. 14, 15.
- ↑ a b c Our Journey 1991 ↓, s. 16.
- ↑ a b c d Z kroniki pośmiertnej. „Nowości Illustrowane”. Nr 53, s. 11, 31 grudnia 1921.
- ↑ a b c d e f Nekrolog / Zmarli. „Nowy Dziennik”. Nr 328, s. 5, 15 grudnia 1921.
- ↑ a b Salon Malarzy Polskich, Henryk Frist i Spółka w Krakowie. sztetl.org.pl. [dostęp 2021-04-05].
- ↑ a b Salon malarzy polskich Henryka Frista (1885-1939). religijna.pl. [dostęp 2021-04-05].
- ↑ a b c Adriana Zalewska-Wąsowicz, Łukasz Grzyb: Zbiory. muzeum.nysa.pl. [dostęp 2021-04-05].
- ↑ Victims/individuals. Juliusz Frist. yvng.yadvashem.org. [dostęp 2021-04-05]. (ang.).
- ↑ Zawiadomienie. „Nowy Dziennik”. Nr 327, s. 5, 14 grudnia 1921.
- ↑ Our Journey 1991 ↓, s. 19.
- ↑ Our Journey 1991 ↓, s. 22-23, 28, 30, 40, 43, 51, 156-157, 281.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Jus, Karolina Jus: Our Journey in the Valley of Tears. Toronto: University of Toronto Press, 1991, s. 1-307. ISBN 0-9695254-0-0.