Hlavní třída (Ostrawa)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hlavní třída
Ilustracja
Aleja na wysokości placu Aleša (Alšovo náměstí).
Państwo

 Czechy

Miejscowość

Poruba (Ostrawa)

Typ budynku

aleja i budynki wielofunkcyjne

Styl architektoniczny

socrealizm

Architekt

Vladimir Meduna, Borys Jełczaninow i inni

Rozpoczęcie budowy

lata 50. XX wieku

Położenie na mapie Ostrawy
Mapa konturowa Ostrawy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Hlavní třída”
Położenie na mapie Czech
Mapa konturowa Czech, po prawej znajduje się punkt z opisem „Hlavní třída”
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego
Mapa konturowa kraju morawsko-śląskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Hlavní třída”
Ziemia49°49′37,23″N 18°10′43,42″E/49,827008 18,178728
Multimedia w Wikimedia Commons

Hlavní třída (z cz. Aleja główna, dawniej Leninova třída, Aleja Lenina, zdrobniale Leninka[1]) – reprezentacyjna aleja w Porubie, dzielnicy Ostrawy (do 1957 była osobnym miastem[2]).

Wybudowana w latach 50. XX wieku razem z zespołem wielofunkcyjnych budynków w stylu socrealistycznym[3]. Część budynków położonych wzdłuż alei jest wpisana do rejestru pamiątek kulturowych Republiki Czeskiej i chroniona jako zabytek architektury[4].

Historia budowy[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Poruba (Ostrawa).

Od 1951 na rozległych terenach w okolicach rzeki Porubki powstawało socrealistyczne miasto, tzw. "Nowa Ostrawa" (cz. Nová Ostrava)[5].

Początkowo centrum nowego miasta miało być usytuowane w obrębie tzw. I okręgu Poruby (w bezpośrednim sąsiedztwie Oblouku), jednak środek ciężkości nowej dzielnicy z powodów takich jak lepsze połączenie ze starą Ostrawą, bliskość zakładów przemysłowych albo dostępność rozległych łąk pod zabudowę, przesunął się nieznacznie na północ, w okolice późniejszej alei[6].

Hlavní třída i budynki wokół niej powstawały równocześnie z najstarszym, I okręgiem Poruby w latach 1951–1956[7]. Nowa aleja otrzymała imię Lenina, które zmieniono na obecną nazwę 26 lipca 1990[8].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Hlavní třída jest długim na około 1,6 kilometra[9] bulwarem z dwoma pasami ruchu na jezdnię, rozdzielonymi klombem z chodnikiem dla pieszych i ścieżką rowerową. Na jej zachodnim końcu znajduje się Uniwersytet Techniczny w Ostrawie.

W trakcie projektowania alei i zespołu budynków, główny urbanista Vladimir Meduna i architekci (Borys Jełczaninow i inni) wzorowali się na paryskich Champs-Élysées, jednak aleja w pierwotnych założeniach miała służyć głównie jako pieszy deptak[10]. Budynki wzdłuż alei przeznaczono głównie na lokale mieszkalne, jednak na parterach budowli wydzielono powierzchnię na lokale handlowe i usługowe. Podobna koncepcja została zastosowana przy projektowaniu i budowie głównej alei w pobliskim Hawierzowie (współtworzył ją architekt polskiego pochodzenia Bronisław Firla[11]).

Zaprojektowane przez Jełczaninowa budynki czerpią z architektury klasycyzmu (obszerna, geometryczna bryła z kolumnami i pilastrami, monumentalne łuki w przejściach na wzór gmachu Sztabu Głównego w Petersburgu[10], otwarte dziedzińce) i elementów stylu narodowego czeskiego renesansu (sgraffiti w wykończeniu). W trakcie budowania najstarszej części Poruby częstą praktyką było kopiowanie detali wykończenia renesansowych budowli w Pradze i ozdabianie nimi nowych socrealistycznych budynków[10]. Budynki wzdłuż alei pochodzące z późniejszego, tzw. II okręgu charakteryzuje także mniejsza liczba detali wykończenia (np. płaskorzeźb z postaciami robotników przemysłowych obecnych w budynkach I okręgu, takich jak Oblouk) z powodu odejścia od misternej ornamentyki po odwilży po śmierci Józefa Stalina w 1953[7].

  • Widok z ulicy 17 listopada (17. listopadu)
    Widok z ulicy 17 listopada (17. listopadu)
  • Widok z placu Aleša (Alšovo náměstí)
    Widok z placu Aleša (Alšovo náměstí)

Nowsze budynki w II i III okręgu Poruby zostały zaprojektowane już w stylu socjalistycznego "miękkiego" modernizmu, w Czechosłowacji noszącego nazwę stylu brukselskiego(inne języki)[12]. Przykładem późniejszego budownictwa jest północna pierzeja placu Aleša (Alšovo náměstí) i dom mieszkalny Centrum (1959–1963), nawiązujący do przedwojennego modernizmu[13] i ozdobiony płaskorzeźbą "Kosmiczny wiek" Vladimíra Navrátila[14].

Budynki o numerach 75, 78, 87, 90, 92, 95, 97, 98, 100, 106, 108, 115, 118 wpisano do rejestru pamiątek kulturowych Republiki Czeskiej i są chronione jako zabytki[4]. Nieopodal głównego placu przy alei znajduje się rzeźba Hutník(inne języki) Antonína Ivanskýego z 1962[15].

Wzdłuż alei znajdują się przystanki autobusowe (Alšovo náměstí) i tramwajowe (Hlavní třída).

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Rzeźba hutnika
    Rzeźba hutnika
  • Hlavní třída nocą
    Hlavní třída nocą
  • Widok z głównego ronda
    Widok z głównego ronda
  • Łuk wzdłuż alei
    Łuk wzdłuż alei

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jaroslav David, Mikrotoponymie městského prostoru [w:] Nazwy terenowe i miejscowe w przestrzeni fizycznej, Artur Gałkowski, Renata Gliwa (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, ISBN 978-83-8088-241-6.
  2. ↑ Připojení Poruby, Pustkovce, Třebovic a Svinova k Ostravě a vyčlenění obce Hrabová [online], encyklopedie.ostrava.cz [dostęp 2023-03-22].
  3. ↑ Mariusz Czepczyński, Cultural Landscapes of Post-Socialist Cities: Representation of Powers and Needs, Londyn: Taylor and Francis, 2016, ISBN 978-1-317-15640-6, OCLC 1018167337 [dostęp 2023-03-22].
  4. ↑ a b Národní památkový ústav, Památkový Katalog [online], pamatkovykatalog.cz [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  5. ↑ Eva Špačková. Vize socialistického města na příkladu Nové Ostravy. „Architektúra & urbanizmus”, s. 19-38, styczeń 2016. Ústav stavebníctva a architektúry SAV. ISSN 0044-8680. (cz.). 
  6. ↑ Daniel Michalík: Bytový dům Oblouk jako brána do Nové Ostravy. Ondřej Jakubec (red.). Brno: Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Masaryka (praca dyplomowa), 2010. [dostęp 2023-03-09].
  7. ↑ a b Roman Polášek, Martin Strakoš, Průvodce architekturou Ostravy, Ostrawa: Národní Památkový Ústav Územní Odborné Pracoviště, 2009, ISBN 978-80-85034-54-7, OCLC 845797607 [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  8. ↑ Leninka - Názvy míst [online] [dostęp 2022-03-22] (cz.).
  9. ↑ Ostrava - Poruba, Základní údaje [online] [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  10. ↑ a b c Kimberly E. Zarecor, Manufacturing a Socialist Modernity. Housing in Czechoslovakia, 1945-1960, University of Pittsburgh Press, 2011, s. 159-172.
  11. ↑ David Macháček, SORELA LAHŮDKÁM NEPŘÁLA. PŘESTO STVOŘIL LABUŽNÍKA [online], Můj rok, 17 maja 2014 [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  12. ↑ Martina Vymětalová, Naďa Goryczková, Poválečná totalitní architektura a otázky její památkové ochrany: sborník příspěvků: mezinárodní seminář, Ostrava, 18.-19. září 2002, Ostrawa: Státní památkový ústav v Ostravě, 2002, ISBN 80-85034-27-1, OCLC 85125817 [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  13. ↑ Detail dokumentu - G0109861 [online], iispp.npu.cz [dostęp 2023-03-22].
  14. ↑ Ostravské sochy, Kosmický věk / Mírové využití atomové síly [online] [dostęp 2022-03-22] (cz.).
  15. ↑ Ostravské sochy, Hutník [online] [dostęp 2023-03-22] (cz.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hlavní_třída_(Ostrawa)&oldid=72118281”