Ibrahim Dalliu
 Ibrahim Dalliu (1947) | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
Ibrahim Dalliu (ur. 1878 w Tiranie, zm. 25 maja 1952 tamże) – albański hafiz, nauczyciel, działacz narodowy, pisarz, satyryk[1][2][3], teolog i duchowny muzułmański. Jest uważany za jednego z najsłynniejszych albańskich ulemów oraz tłumaczy i komentatorów Koranu[4].
Większość jego utworów literackich została po jego śmierci skonfiskowana przez albańskie władze komunistyczne; rękopisy Dalliu znajdują się w archiwum państwowym[5].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W 1896 roku nauczył się alfabetu albańskiego[5]. Studiował teologię i filozofię w Konstantynopolu[6]; w trakcie studiów angażował się w działalność patriotyczną[7][8]. Przerwał studia prawdopodobnie z przyczyn finansowych[2][9].
W 1901 roku wrócił do Tirany, gdzie pracował jako imam[7] oraz w latach 1903-1904 jako nauczyciel w szkole podstawowej[5][6], założonej w 1898 roku i będącą pierwszą w mieście[2][10][9]. W 1908 założył żeńską szkołę pedagogiczną[7][2][5][10]; jako jeden z pierwszych nauczycieli nauczał w języku albańskim na terenie Imperium Osmańskiego[9]. W 1909 został nauczycielem w nowo założonej szkole w Elbasanie[7][5][6][2][11][3].
Był kilkukrotnie aresztowany w latach 1909-1911 przez władze osmańskie z powodu swojej działalności patriotycznej[12][6][2][13]; więziono go w Manastirze i Salonikach, a w jego meczecie dokonano rewizji, w wyniku której skonfiskowano albańskojęzyczną prasę patriotyczną, materiały dydaktyczne oraz literaturę[7].
Dnia 26 listopada 1912 roku wziął udział w przygotowaniu i przeprowadzenia ceremonii podniesienia albańskiej flagi w Tiranie[7][8][6]. Popierał władzę panującego w 1914 roku Wilhelma zu Wieda[2], natomiast sprzeciwiał się powstaniu chłopskiemu[2]; był również zwolennikiem premiera Fana Nolego[7]. W latach 1924-1926 był redaktorem naczelnym oraz publicystą czasopisma Dajti[7][14][9][3][6], a w latach 30. angażował się w działalność polityczną[2].
W 1944 roku został aresztowany przez komunistów z powodu swojej antykomunistycznej twórczości oraz działalności politycznej[12][15]; rok wcześniej został wybrany na deputowanego do Zgromadzenia Narodowego[16][6]. Po wyjściu na wolność, w 1945 roku rozpoczął pracę jako nauczyciel w medresie w Tiranie[7][5][2][17][3] oraz należał do Związku Pisarzy i Artystów Albanii[18]. Dwa lata później został jednak ponownie aresztowany[9][2][17][3] i 24 lutego 1948 roku skazany za rzekomą działalność antypaństwową na 5 lat pozbawienia wolności, konfiskatę mienia oraz utratę praw publicznych na okres 3 lat; pomimo podeszłego wieku był torturowany[7][6]. Zmarł 25 maja 1952 roku[7][18] z powodu gruźlicy[2][6].
Wybrana twórczość[edytuj | edytuj kod]
Elegie[edytuj | edytuj kod]
- elegia dla Avniego Rustemiego (1930)[7][5]
Książki[edytuj | edytuj kod]
- Ilmihali[5]
- Grenxat e kuqe të Tiranës (1918)[7][5]
- Dhunti e Ramazanit (1921)[5]
- Texhvidi (1921)[5]
- Dokrrat e hinit (1922)[7][5]
- Ajka e kuptimeve të Kurani Qerimit (1929)[a][5]
- Patriotizma në Tiranë (1930)[7][2][3]
- E lemja dhe jeta e të madhit Muhamed (1934)[5]
- Ç'është Islamizmi? (1935)[5]
- Libri i së falmës (1937)[5]
Wiersze[edytuj | edytuj kod]
- Kreshniku i atdheut
- Besimet e myslimanëve (1937)[5]
Tłumaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Tefsiri shqip i Kuranit (z języka arabskiego na język albański; 2 tomy)[5]
- Koran (z języka arabskiego na język albański; 1929)[19][5]
- Udha Muhamedane (autorstwo Muhameda Bergjiviego; 1936)[5]
Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]
Imieniem Ibrahima Dalliu nazwano jedną z albańskich szkół niepublicznych.
Dnia 30 maja 2000 roku odsłonięto pomnik Ibrahima Dalliu przed Medresą w Tiranie[9][3].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Syn Mustafy; miał dwóch braci: Hysniego i Alego, którzy również byli imamami[8][6].
Jego siostrzeniec miał na imię Adnan[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Opublikowane zostało 7 rozdziałów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pipa 1978 ↓, s. 150.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Elsie 2010 ↓, s. 98.
- ↑ a b c d e f g Bakiu 2013 ↓, s. 149.
- ↑ Nordbruch i Ryad 2014 ↓, s. 55.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Kontributi i Hafiz Ibrahim Dalliut për gjuhën shqipe. islamgjakova.net, 2018-03-09. (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i j Ibrahim Dalliu. prabook.com. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Agron Tufa: FJALOR ENCIKLOPEDIK I VIKTIMAVE TË TERRORIT KOMUNIST (II D-G). iskk.gov.al, 2013. s. 38-40. (alb.).
- ↑ a b c Hafiz Ibrahim Dalliu, patriot dhe atdhetar. ibrahimdalliu.edu.al. [dostęp 2016-10-12]. (alb.).
- ↑ a b c d e f Bakiu 2013 ↓, s. 148.
- ↑ a b Bakiu 2013 ↓, s. 142.
- ↑ Bakiu 2013 ↓, s. 144.
- ↑ a b Elsie 2013 ↓, s. 96.
- ↑ Bakiu 2013 ↓, s. 145-146.
- ↑ Taylor 1935 ↓, s. 192.
- ↑ Jaenicke 2019 ↓, s. 191.
- ↑ LIGJVËNËSIT SHQIPTARË NË VITE. parlament.al. s. 12. [dostęp 2022-08-01]. (alb.).
- ↑ a b Elsie 2010 ↓, s. 277.
- ↑ a b Musollari 2008 ↓.
- ↑ Delisula 2018 ↓, s. 104.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stephen Taylor, Who's who in Central and East Europe, 1935, OCLC 11413324.
- Arshi Pipa, Albanian Folk Verse: Structure and Genre, 1978, ISBN 978-3-87828-119-1.
- Lira Musollari, Hafiz Ibrahim Dalliu : jeta dhe vepra : (1878-1952), 2008.
- Robert Elsie, Historical Dictionary of Albania, 2010, ISBN 978-0-8108-6188-6.
- Gazmend Bakiu, Tirana e vjetër, 2013, ISBN 978-9928-08101-8.
- Robert Elsie, A Biographical Dictionary of Albanian History, 2013, ISBN 978-1-78076-431-3, OCLC 801605743.
- Götz Nordbruch, Umar Ryad, Transnational Islam in Interwar Europe: Muslim Activists and Thinkers, 2014, ISBN 978-1-137-38704-2, OCLC 876288145.
- Christiane Jaenicke, Albanien. Ein Länderporträt, 2019, ISBN 978-3-96289-043-8.
- Rezarta Delisula, Tirana-Mahnia, 2018, ISBN 978-9928-26018-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Urodzeni w 1878
- Zmarli w 1952
- Ludzie urodzeni w Tiranie
- Ludzie związani ze Stambułem
- Albańscy nauczyciele
- Nacjonaliści albańscy
- Pisarze XIX wieku
- Pisarze XX wieku
- Albańscy satyrycy
- Albańscy teolodzy muzułmańscy
- Albańscy duchowni muzułmańscy
- Ludzie związani z Imperium Osmańskim
- Ludzie związani z Bitolą
- Ludzie związani z Salonikami
- Ludzie związani z Elbasanem
- Albańscy parlamentarzyści
- Ofiary tortur
- Zmarli na gruźlicę
- Albańscy redaktorzy naczelni
- Albańscy publicyści
- Albańskie ofiary prześladowań komunistycznych 1944–1991
- Albańscy tłumacze Koranu