Język sangir

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sangir
Obszar

Celebes Północny, Moluki Północne (Indonezja), Filipiny

Liczba mówiących

500 tys. (2000)[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 5 rozwojowy↗
Kody języka
ISO 639-3 sxn
IETF sxn
Glottolog nort2871
Ethnologue sxn
BPS 0495 0
WALS sgr
Występowanie
Ilustracja
Lokalizacja wysp Sangir
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język sangir[2][3], także: sangi, sangih, sangihé[2] (sangihe)[4][5] – język austronezyjski używany przede wszystkim w prowincji Celebes Północny w Indonezji[2]. Jego użytkownicy zamieszkują wyspy Sangir, zajmujące obszar pomiędzy półwyspem Minahasa a filipińską wyspą Mindanao[6]. Posługuje się nim 500 tys. osób z ludu Sangir (w Indonezji i na Filipinach)[1].

Należy do grupy języków filipińskich[2]. Na płaszczyźnie słownictwa wykazuje wpływy języków ternate i hiszpańskiego[7][8], a także niderlandzkiego i malajskiego (który posłużył też jako pośrednik w zapożyczaniu wyrazów sanskryckich, portugalskich i arabskich)[9]. Powszechna jest wielojęzyczność. W użyciu są również języki indonezyjski (język edukacji i kontaktów formalnych) oraz malajski miasta Manado (lingua franca), które wywierają wpływ na sangir[10]. Wielu użytkowników języka sangir zamieszkuje nadbrzeżny obszar Mindanao i okoliczne wyspy (gdzie wyemigrowali w XX w.) oraz nadbrzeżny obszar półwyspu Minahasa[11] i północną część Moluków (m.in. Halmaherę)[12][13].

Składa się z pięciu dialektów, są to: manganitu (tamako), tabukang (tabukan); taruna (tahuna) – z wyspy Sangir Besar(inne języki); dialekty wysp Siau (Sjauw) i Tahulandang (Tagulandang)[1]. Dialekt manganitu jest stosowany w edukacji i piśmiennictwie[6]. Nazwy „sangir” i „sangihe” są używane zamiennie, przy czym w tekstach lingwistycznych dominuje ta pierwsza forma. Forma „sangihe” pochodzi z dialektów południowych[4]. Nazwa „sangil” (lub sangiré) występuje na Filipinach[5][14] i odnosi się do ludności, która przybyła na Filipiny kilkaset lat temu[15]; ich język (15 tys. użytkowników) jest rozpatrywany odrębnie[16][17].

Na wyspach Sangir i Talaud rozwinęły się hierarchiczne poziomy mowy. Istnieje także rejestr tabu zwany bahasa sasahara (używany na morzu, w lesie czy podczas obrzędów leczniczych)[18].

Odnotowano, że zaczął być wypierany przez malajski miasta Manado[19][20]. Już w latach 80. XX w. nie odgrywał dominującej roli w mieście Tahuna(inne języki)[21]. Malajski bywa przyswajany jako pierwszy język (zwłaszcza w Tahuna i Manado oraz w przypadku małżeństw mieszanych). Na Filipinach w użyciu jest również język cebuański[1].

Został opisany w postaci szeregu publikacji. Pod koniec XIX w. ukazał się opis jego gramatyki (Sangireesche spraakkunst, 1893)[22]. W 1959 r. misjonarz W.E. Aebersold, we współpracy z rodzimym użytkownikiem K.G.F. Stellerem, wydał dwujęzyczny słownik (Sangirees-Nederlands woordenboek...)[23][24]. W obu publikacjach skupiono uwagę na dominującym dialekcie manganitu[16]. W II poł. XX w. powstały opracowania w języku indonezyjskim: Morfologi bahasa Sangir (1981)[25], Geografi dialek bahasa Sangir (1983)[26]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim, który rozpowszechnił się pod wpływem zachodnim; nie istniał rodzimy system pisma[27].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d David Mead: Sangir. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-17)]. (ang.).
  2. ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Sangir, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-06-04] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-08] (ang.).
  3. ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Sangir. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-21)]. (ang.).
  4. ↑ a b Danie i in. 1998 ↓, s. 11–12.
  5. ↑ a b Hayase 2007 ↓, przyp. 1, s. 98.
  6. ↑ a b Sangir. Instytut Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka. [dostęp 2020-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-04)]. (ang.).
  7. ↑ Michaił Anatoljewicz Czlenow: Sangircy. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 468. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
  8. ↑ Hayase 2007 ↓, s. 90.
  9. ↑ Sneddon 1984 ↓, s. 13.
  10. ↑ Danie i in. 1998 ↓, s. 23–24.
  11. ↑ Sneddon 1984 ↓, s. 1.
  12. ↑ Grimes i Grimes 1994 ↓, s. 42.
  13. ↑ Taylor 1994 ↓, przyp. 8, s. 129.
  14. ↑ Sneddon 1984 ↓, s. 2, s. 115 (przyp. 3).
  15. ↑ Sangir. W: David Levinson (red.): Encyclopedia of World Cultures. T. 5: East and Southeast Asia. Boston, MA: G.K. Hall, 1993, s. 224. ISBN 0-8168-8840-X. OCLC 22492614. (ang.).
  16. ↑ a b Sneddon 1984 ↓, s. 2.
  17. ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Sangil, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-09-06] (ang.).
  18. ↑ Nebarth i in. 1985 ↓, s. 15–16.
  19. ↑ Scott H. Paauw: The Malay contact varieties of eastern Indonesia: A typological comparison. The State University of New York at Buffalo, 2009, s. 42–43. OCLC 6002898562. [dostęp 2023-01-04]. (ang.).
  20. ↑ Gufran A. Ibrahim: Membunuh Bahasa Sendiri. Kompas.id, 2022-02-22. [dostęp 2023-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-05)]. (indonez.).
  21. ↑ Nebarth i in. 1985 ↓, s. 15.
  22. ↑ N. Adriani: Sangireesche spraakkunst. Leiden: Nederlands Bijbelgenootschap, 1893. OCLC 896415778. (niderl.).
  23. ↑ K.G.F. Steller, W.E. Aebersold: Sangirees-Nederlands woordenboek met Nederlands-Sangirees register. ’s-Gravenhage: M. Nijhoff, 1959. OCLC 2376848. [dostęp 2022-09-20]. (niderl.).
  24. ↑ C. Hooykaas. K. G. F. Steller and W. Aebersold: Sangirees-Nederlands woordenboek met Nederlands-Sangirees register. Uitgegeven door het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, 's-Gravenhage, met steun van de Nederlandse Organisatie voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek. xv, 622 pp., map. 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff, 1959. Guilders 40.. „Bulletin of the School of Oriental and African Studies”. 24 (2), s. 402, 1961-02. DOI: 10.1017/S0041977X00092053. ISSN 0041-977X. OCLC 5549114579. JSTOR: 610230. (ang.). 
  25. ↑ George Bawole, J. Akun Danie, Toding Dalu: Morfologi bahasa Sangir. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1981. OCLC 609881610. [dostęp 2023-05-15]. (indonez.).
  26. ↑ Danie i in. 1998 ↓.
  27. ↑ Nebarth i in. 1985 ↓, s. 22.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J. Akun Danie, Hunggu Tadjuddin Usup, J.A. Karisoh-Najoan, Margaretha Liwoso: Geografi dialek bahasa Sangir. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1998. ISBN 979-459-834-8. OCLC 9794598348. [dostęp 2023-01-11]. (indonez.).
  • Charles E. Grimes, Barbara D. Grimes: Languages of the North Moluccas: a preliminary lexicostatistic classification. W: E.K.M. Masinambow (red.): Maluku dan Irian Jaya. Jakarta: Lembaga Ekonomi dan Kemasyarakatan Nasional, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (LEKNAS-LIPI), 1994, s. 35–63, seria: Buletin LEKNAS III (1). OCLC 54222413. (ang.).
  • Shinzō Hayase: Mindanao Ethnohistory Beyond Nations: Maguindanao, Sangir, and Bagobo Societies in East Maritime Southeast Asia. Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 2007. ISBN 978-971-550-511-6. OCLC 154714449. (ang.).
  • Paul Nebarth, Gretha Liwoso, John Semen, Alex Ulaen, Nico Rondonuwu: Sastra lisan Sangir Talaud. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1985. OCLC 17725324. [dostęp 2023-09-01]. (indonez.).
  • James N. Sneddon: Proto-Sangiric and the Sangiric languages. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1984, seria: Pacific Linguistics B-91. DOI: 10.15144/PL-B91. ISBN 0-85883-306-9. OCLC 11871135. (ang.).
  • Paul Michael Taylor: Tobelo Kin, Spouses, and In-laws. W: E.K.M. Masinambow (red.): Maluku dan Irian Jaya. Jakarta: Lembaga Ekonomi dan Kemasyarakatan Nasional, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (LEKNAS-LIPI), 1994, s. 119–146, seria: Buletin LEKNAS III (1). OCLC 54222413. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_sangir&oldid=71682076”