Kaliny
 Wjazd do wsi od strony wsi Pagubė (2015) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina | |
| Wysokość |
137 m n.p.m. |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Litwy  | |
 54°48′29,0″N 25°16′57,7″E/54,808056 25,282694
| |
Kaliny (lit. Kalinas) – wieś na Litwie położona w rejonie wileńskim okręgu wileńskiego, 13 km na północ od Wilna, nad rzeczką Rzeszą.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwę folwarku Kalin podaje Główny Urząd Statystyczny z 1938 roku w oficjalnym wykazie miejscowości województwa wileńskiego[1]. W XIX wieku folwark ten nazywał się Miedziechowszczyzna[2][3] (lit. Medikiškėmis). W pierwszej połowie XX wieku dobra te również funkcjonowały pod nazwą Kaliny (np. na mapie WIG 1:100 000 z 1928 i 1939 roku) lub Kalina. Nazwa Kaliny została przyjęta w Urzędowym wykazie polskich nazw geograficznych świata w 2019 roku[4]. Roman Aftanazy w Dziejach rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej nazywa tutejszy majątek Kalnia[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Własność[edytuj | edytuj kod]
Informacje o własności majątku w XIX wieku są rozbieżne. Z jednej strony Słownik geograficzny Królestwa Polskiego (tom VI z 1885 roku) podaje, że właścicielem majątku był Aleksandrowicz. Z drugiej strony źródła podają, że w 1861 roku inżynier z Wilna Popławski kupił tutejszą 200-hektarową posiadłość Miedziechowszczyznę i po pewnym czasie zmienił jej nazwę na Kalin na cześć swojej żony Katarzyny. Na początku XX wieku majątek był własnością Ignacego Popławskiego[6] (1870–?) i Marii Pertoneli z domu Banel. Mieli oni 6 synów urodzonych między 1901 i 1919 rokiem, którzy byli ostatnimi mieszkańcami majątku przed II wojną światową. W międzywojennej księdze adresowej widnieje informacja, że wtedy Kalin należał do W. Popławskiego, który miał tu stawy rybne[5].
| rok | liczba ludności |
|---|---|
| 1885 | 34[3] |
| 1905 | 15 |
| 1931 | 29[1] |
| 1959 | 42 |
| 1970 | 137 |
| 1979 | 113 |
| 1985 | 88 |
| 1989 | 59 |
| 2001 | 48 |
| 2011 | 69[7] |
Przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]
- W I Rzeczypospolitej – (od 1565 roku) powiat wileński w województwie wileńskim Rzeczypospolitej[5];
- po III rozbiorze Polski (od 1795 roku) majątek leżał w gminie Rzesza powiecie wileńskim (ujeździe) guberni wileńskiej (w latach 1797–1801 guberni litewskiej) Imperium Rosyjskiego[3];
- w II Rzeczypospolitej (od 1922 roku) – w gminie Rzesza w powiecie wileńsko-trockim województwa wileńskiego;
- po zajęciu tych terenów przez Armię Czerwoną wieś należała do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR;
- od 1990 roku wieś leży na terenie niepodległej Litwy;
W latach 1954–1988 wieś była siedzibą gminy Rzesza.
Nieistniejący dwór[edytuj | edytuj kod]
W Kalinach stał drewniany późnoklasycystyczny dwór wzniesiony najprawdopodobniej w pierwszej połowie XIX wieku. Był to dziewięcioosiowy dom zbudowany na planie prostokąta. W środkowej trójosiowej części był podniesiony o jedną kondygnację. W tym miejscu na dość niskim tarasie stał płytki portyk w wielkim porządku, którego dwie pary doryckich kolumn dźwigały trójkątny fronton z dużym półkolistym oknem. W portyku znajdował się balkon ograniczony tralkową balustradą. Elewacje dworu nie były malowane, zachowując barwę naturalnego drewna, co kontrastowało z białymi obramieniami prostokątnych drzwi i okien. Dom był przykryty zapewne gontowym, czterospadowym dachem, nad częścią środkową – dwuspadowym[5].
Majątek Kalnia został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1: Województwo wileńskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. 74.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1: Województwo wileńskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. 75.
- ↑ a b c Miedziechowszczyzna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 332.
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, wyd. 2, Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019, s. 161, ISBN 978-83-254-2578-4 [dostęp 2020-11-28] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-07].
- ↑ a b c d e Kalnia, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 11: Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1-10, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 547–548, ISBN 83-04-04369-6, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Helena Głogowska. Adolf Popławski – artysta malarz i nauczyciel Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Gdybi-Orłowie. „Zeszyty Gdyńskie. Tożsamość kulturowo-cywilizacyjna Gdyni”. 9, s. 51–84, 2014. Gdynia. ISSN 1896-3463.
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2020-11-28] (ang.).