Kaplica św. Barbary przy Silesia City Center w Katowicach
| kaplica, kościół rektoralny | |||||||||||
 Kaplica św. Barbary w dawnym budynku maszyny wyciągowej (na pierwszym planie) oraz dawna wieża wyciągowa szybu „Jerzy” Kopalni Węgla Kamiennego „Gottwald” (w tle) w 2019 roku | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Adres |
ul. Chorzowska 111 | ||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||
 50°16′09,6″N 19°00′19,5″E/50,269333 19,005417
| |||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||
Kaplica św. Barbary przy Silesia City Center w Katowicach – rzymskokatolicka kaplica w Katowicach, położona przy ulicy Chorzowskiej 111, na obszarze dzielnicy Dąb, przy galerii handlowej Silesia City Center.
Kaplicę zaadaptowano w budynku maszynowni zlikwidowanej kopalni „Eminenz” (późniejszy „Gottwald”) z inicjatywy węgierskiej spółki TriGranit, będącej inwestorem Silesia City Center. Budynek kaplicy pochodzący z 1920 roku posiada cechy historyzujące i znajduje się w gminnej ewidencji zabytków. Została poświęcona w 2005 roku. Od 2012 roku jest kościołem rektoralnym do dzieł nowej ewangelizacji. Obsługiwana jest przez duszpasterza rezydującego w parafii św. Jana i Pawła Męczenników w Katowicach-Dębie.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Kaplica św. Barbary położona jest przy ulicy Chorzowskiej 111 w Katowicach[1], w granicach dzielnicy Dąb, przy centrum handlowym Silesia City Center[2]. Usytuowana jest ona w centralnej części zespołu zlikwidowanej kopalni węgla kamiennego „Eminenz” (późniejszy „Gottwald”), po wschodniej stronie szybu „Georg” („Jerzy”)[3][4].
W pobliżu kaplicy św. Barbary położony jest przystanek tramwajowy ZTM Dąb Silesia City Center[5], a także stacja wypożyczalni rowerów miejskich Metrorower nr 27071[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
_02_Eminence_Mine.jpg)
Kaplica św. Barbary została ustanowiona w zabudowie po kopalni węgla kamiennego „Eminenz” (późniejsza kopalnia „Gottwald”) z początków XX wieku[7]. 30 września 1903 roku zostało nadane pole górnicze „Eminenz”. Budowę kopalni rozpoczęto 1 lipca 1904 roku[8], a uroczyste poświęcenie głównego szybu „Georg” („Jerzy”) nastąpiło 8 sierpnia 1904 roku. W ten sposób chciano uhonorować arcybiskupa wrocławskiego kardynała Georga von Koppa, który osobiście dokonał aktu poświęcania[7]. Głębienie szybu rozpoczęto dzień później. W 1905 roku rozpoczęto wydobywanie węgla kamiennego z pokładu „Fanny”[7]. Prace przy budowie szybu ukończono w marcu 1907 roku, osiągnąwszy głębokość 304 m. Nad szybem ustawiono dwie stalowe wieże szybowe[7].
Kaplica powstała w budynku maszyny wyciągowej, która w późniejszym okresie pełniła funkcję budynku wymiennikowni ciepła[1]. Pierwszy budynek maszynowni z lat 1905–1908 znajdował się w ciągu budynków przy późniejszej ulicy Chorzowskiej, w jednym z segmentów dawnego budynku kotłowni. W 1920 roku zdemontowano starą maszyną wyciągową firmy Bülow, która pochodziła z kopalni „Waterloo”[4] i postawiono nowy budynek maszyny wyciągowej na wschód od szybu „Georg”[1][2][3].
1 stycznia 1974 roku kopalnia „Gottwald” została połączona z kopalnią „Kleofas”[9]. W 1976 roku zmodernizowano szyb „Jerzy”, stawiając nowy budynek maszynowni, dobudowany po wschodniej stronie budynku późniejszej kaplicy, a dotychczasowy obiekt przeznaczono pod wymiennikownię ciepła[4].
Od 1 lipca 1993 roku zakład działał w ramach Katowickiego Holdingu Węglowego[7]. Po wstrzymaniu w 2004 roku wydobycia na terenie kopalni „Kleofas”, pozostałe wówczas obiekty kopalni „Eminencja” wyburzono, pozostawiając jedynie te, które już od dawna nie służyły celom wydobywczym, a rozległy teren przeznaczono pod nowe inwestycje. 17 listopada 2005 roku na tych terenach oficjalnie oddano do użytku Silesia City Center, największe wówczas centrum handlowe w województwie śląskim[10]. Inwestor przy budowie galerii handlowej zachował część zabudowy przykopalnianej oraz wieże szybu „Jerzy”[9].
Przedstawiciele spółki Silesia City Center zaproponowali kurii archidiecezjalnej w Katowicach przekształcenie budynku maszynowni w kaplicę pw. św. Barbary[11] i to z inicjatywy inwestora – węgierskiej spółka TriGranit – przygotowano i przebudowano obiekt do użytku na cele sakralne[12]. Kaplica została poświęcona 3 grudnia 2005 roku przez metropolitę katowickiego arcybiskupa Damiana Zimonia[13][11]. Do kaplicy przeniesiono ołtarz i figurkę św. Barbary z kopalni „Gottwald”, przechowywane do tej pory w dębskiej parafii św. Jana i Pawła, a w 2018 roku organy z kaplicy Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach[11].
W 2012 roku kaplicę ustanowiono kościołem rektoralnym dla dzieł nowej ewangelizacji. Pierwszym rektorem został ks. Krzysztof Biela, a 1 sierpnia 2015 roku został nim ks. Bogdan Kania[11]. 4 grudnia 2016 roku, w liturgiczne wspomnienie patronki górników św. Barbary, metropolita katowicki abp Wiktor Skworc odprawił w kaplicy mszę[14].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kaplica św. Barbary przy Silesia City Center w Katowicach jest budynkiem murowanym z cegły[4][3], nieotynkowanym, o wyrównanych gabarytach[3], powstałym na rzucie prostokątnym o wymiarach 18,5 × 14,0 m[4]. Zwieńczony jest dachem dwuspadowym[4]. Powierzchnia zabudowy kaplicy wynosi 273 m²[2], powierzchnia użytkowa według stanu z 1985 roku – 225 m², zaś kubatura – 3 481,92 m³[15]. Kaplica ma jedną kondygnację nadziemną[2].
Obiekt wykazuje cechy historyzujące[3]. Ma identyczne elewacje północne i południowe. Ich doły zwieńczone są pasami podłokietników z kamienia przechodzącymi także przez pilastry. Górna część budynku została podkreślona gzymsem i pasem kwadratowych okienek. Środkowy pas z okami podzielony jest pilastrami na pięć pól. W każdym z nich znajduje się wnęka okienna z łukiem pełnym, a w niej prostokątne okno. Elewacja zachodnia budynku ma trzy wydzielone pola, z czego środkowe jest zwieńczone trójkątnym tympanonem[4].
We wnętrzu kaplicy znajdują się m.in.: ołtarz poświęcony św. Barbarze (wcześniej pod ziemią w kopalni „Kleofas”)[12], figurka św. Barbary z kopalni „Gottwald”, stacje drogi krzyżowej autorstwa Mariusza Pałki[16], organy pochodzące z budynku Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach[12], obraz z błogosławieństwem papieża Franciszka oraz ikona św. Jana Pawła II[17]. Tabernakulum w kaplicy ma konstrukcję umożliwiającą prowadzenie adoracji bez potrzeby wystawiania monstrancji[12].
Budynek kaplicy wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[2].
Działalność duszpasterska[edytuj | edytuj kod]
Kaplica św. Barbary przy Silesia City Center w Katowicach to pierwsza w Polsce kaplica, która powstała przy centrum handlowym[13]. W założeniu miała nie tylko służyć odwiedzającym galerię, ale też mieszkańcom pobliskiego osiedla mieszkaniowego Dębowe Tarasy[12]. Pierwotnie przynależała do rzymskokatolickiej parafii św. Jana i Pawła Męczenników w Dębie[16], a od 2012 roku jest kościołem rektoralnym poświęconym głównie dziełom nowej ewangelizacji[11].
Według stanu z 2023 roku w kaplicy msze święte odprawiane są we wtorki, czwartki (po jednej) i niedziele (dwie), celebrowane są także inne nabożeństwa: adoracja Najświętszego Sakramentu, modlitwa różańcowa czy droga krzyżowa[18]. W niedzielnych eucharystiach uczestniczy około 100 osób – w porannej mszy św. przeważają osoby przychodzące przed pracą w galerii, a w wieczornej młodzież akademicka[19].
W kaplicy spotyka się także kilka wspólnot (m.in. katowicka Szkoła Nowej Ewangelizacji Chrystusa Króla, zespół uwielbieniowy „OMG”, jedna z gałęzi wspólnoty Mamre, a także gałąź kobieca wspólnoty Opus Dei). Organizowane są tu cykliczne wydarzenia oraz akcje ewangelizacyjne, w tym koncerty kolędowe. Cyklicznie odbywają się też Noce Konfesjonałów oraz, połączona z zajęciami warsztatowymi, Modlitwa o Dobrego Męża i Dobrą Żonę[19].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Fronton kaplicy -
Wnętrze -
Empora -
Ołtarz przedsoborowy -
Figura patronki w kruchcie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Niezabitowska i Szady 1985 ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-06-28]. (pol.).
- ↑ a b c d e Niezabitowska i Szady 1985 ↓, s. 47.
- ↑ a b c d e f g Niezabitowska i Szady 1985 ↓, s. 2.
- ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Katowice. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2023-06-29]. (pol.).
- ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Mapa - Rower Metropolitalny [online], metrorower.transportgzm.pl [dostęp 2024-03-03] (pol.).
- ↑ a b c d e Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 235.
- ↑ Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 216.
- ↑ a b Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 220.
- ↑ Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 236.
- ↑ a b c d e Kaplica św. Barbary przy centrum handlowym Silesia City Center: O kaplicy. kaplicaswbarbary.pl. [dostęp 2023-06-28]. (pol.).
- ↑ a b c d e E-ncyklopedia, Historia Kościoła na Śląsku: Kaplica pw. św. Barbary w Silesia City Center. silesia.edu.pl. [dostęp 2023-06-28]. (pol.).
- ↑ a b Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 234.
- ↑ Katowice: arcybiskup Skworc odprawi w Barbórkę mszę w kaplicy przy SCC. dziennikzachodni.pl, 2016-12-02. [dostęp 2023-06-28]. (pol.).
- ↑ Niezabitowska i Szady 1985 ↓, s. 3.
- ↑ a b Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 58.
- ↑ Katowice: uroczysta msza święta w kaplicy św. Barbary z udziałem abp Skworca. dziennikzachodni.pl, 2016-12-04. [dostęp 2023-06-28]. (pol.).
- ↑ Kaplica św. Barbary przy centrum handlowym Silesia City Center: Duszpasterstwo. kaplicaswbarbary.pl. [dostęp 2023-06-28]. (pol.).
- ↑ a b Wojciech Teister: Kaplica w galerii handlowej. Katowice to przetestowały. Czy to ma sens?. pl.aleteia.org, 2017-10-26. [dostęp 2023-06-28]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Frużyński, Grzegorz Grzegorek, Piotr Rygus, Kopalnie i huty Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2017, s. 99, ISBN 978-83-63780-23-4 (pol.).
- Grzegorz Grzegorek, Michał Bulsa, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic. Tom II, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2016, ISBN 978-83-63780-16-6 (pol.).
- Grzegorz Grzegorek, Piotr Tabaczyński, Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7.
- Elżbieta Niezabitowska, Ewa Szady, Karta biała. Budynek maszyny wyciągowej i ob. wymienniki cepła. Kopalnia Gottwald Rejon Gottwald, zabytek.pl, Katowice 1985 (pol.).