Kościół Świętych Piotra i Pawła w Tworkowie
 151/55 z 17 lutego 1955 (rejestr woj. opolskiego)1735/98 z 31 grudnia 1998 570/2019 z 5 listopada 2019 | |||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||
.jpg) widok kościoła od strony ulicy Głównej | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Adres |
ul. Główna 19 | ||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Krzyżanowice  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |||||||||||||||
 50°00′30,3″N 18°14′07,2″E/50,008417 18,235333
| |||||||||||||||
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła – zabytkowy parafialny kościół rzymskokatolicki znajdujący się w Tworkowie przy ul. Głównej 19. Kościół należy do dekanatu tworkowskiego diecezji opolskiej[1].
Kościół Świętych Piotra i Pawła został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 151/55 decyzją z 17 lutego 1955 roku (w 2019 roku przepisany do rejestru zabytków województwa śląskiego pod numerem 570/2019)[2][3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o kościele w Tworkowie pochodzą z 1339 roku[4]. 2 maja 1676 roku we wsi wybuchł pożar, który zniszczył kościół, plebanię i część wiejskich zabudowań[4]. Do początku lat 90. XVII wieku we wsi funkcjonował tymczasowy, drewniany kościół. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto 6 kwietnia 1691 roku. Do roku 1692 pracami kierował mistrz Graffenrenter, następnie, do ukończenia kościoła w 1694, budowniczy Jan Zeller z Opawy[4][5].
Nową świątynię konsekrował w roku 1697 sufragan wrocławski Johann Brunetti[5].
W 1749 roku powiększono zakrystię[5].
W 1945 roku kościół został uszkodzony w wyniku działań wojennych[6]. Zniszczeniu uległa między innymi wieża oraz dach kościoła. Uszkodzenia naprawiono w latach 1946–1948[5].
W latach 90. XX wieku rozpoczęto kompleksowy remont kościoła[6].
W 1998 roku boczną kaplicę (marowni) przeznaczono na ekspozycję sarkofagów i trumien z krypty kościoła[6].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół znajduje się w centrum wsi, na wzniesieniu. Orientowany, murowany z cegły, otynkowany. Kościół jest jednonawowy, z prezbiterium zamkniętym prostą ścianą. Do prezbiterium od strony wschodniej przylega zakrystia, od północy przybudówka miesząca w przyziemiu dawną marownię i kaplicę, na piętrze lożę kolatorską. Od zachodu do kościoła dostawiona jest wieża nakryta baniastym hełmem. Dachy nawy i prezbiterium wysokie, dwuspadowe. W dachu nad prezbiterium umieszczona jest sygnaturka[5].
Elewacje o podziałach ramowych. Fasada symetryczna z dominującą czterokondygnacyjną wieżą, ozdobiona pilastrami. Wieża w trzeciej kondygnacji ujęta w spływy wolutowe. Elewacje boczne 5-osiowe dzielone lizenami. W elewacji południowej, w lizenach, znajdują się dwie wnęki, w których umieszczone są rzeźby Świętych Piotra i Pawła, prawdopodobnie przeniesione z pałacu. Elewacja wschodnia zwieńczona szczytem ujętym w spływy wolutowe[5].
Wnętrze i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Kościół z trójprzęsłową nawą i jednoprzęsłowym prezbiterium. Ściany dzielone lizenami, na których umieszczone są jońskie pilastry z festonami, na nich belkowanie z dekoracyjnym fryzem oraz wydatnym gzymsem. Łuk tęczowy o wykroju półkolistym z herbem Reisswietzów w kluczu. W części zachodniej nawy chór muzyczny wsparty na dwóch kolumnach i dwóch półkolumnach. Nawa i prezbiterium przykryte sklepieniami kolebkowymi na gurtach, z lunetami, kaplice, kruchty oraz przestrzeń pod wieżą - sklepieniami krzyżowo-żebrowymi[5].
Większość wyposażenia kościoła jest w stylu barokowym i pochodzi z XVII i XVIII wieku[6]. Ołtarz główny wykonany w XVII/XVIII wieku, posiada w centralnej części obrazy Nakarmienie rzesz (XVII/XVIII wiek) i Wręczenie kluczy świętemu Piotrowi (XIX wiek)[5]. W kościele są trzy ołtarze boczne: dwa barokowe z XVII/XVIII wieku (św. Małgorzaty i Chrystusa Bolesnego) oraz jeden późnobarokowy sprzed 1719 roku, pod wezwaniem św. Jana Nepomucena. Z XVII/XVIII wieku pochodzą również: ambona, chrzcielnica oraz nadwieszona, drewniana loża kolatorska[5].
Krypta[edytuj | edytuj kod]
W części południowej nawy znajduje się krypta, będąca pozostałością po wcześniejszym kościele[5], miejsce pochówku zmarłych z rodziny Reisswietzów, dawnych właścicieli Tworkowa. We wrześniu 1993 roku w krypcie odkryto zespół XVII-wiecznych sarkofagów[5][6].
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Na cmentarzu wokół kościoła zachowało się wiele zabytkowych nagrobków. Naprzeciw głównego wejścia do kościoła znajduje się grób proboszcza tworkowskiego Augustyna Weltzla (1817-1879), który zasłynął jako autor opracowań historycznych dotyczących Górnego Śląska[7].
Od strony południowej przy bramie znajduje się kamienna, barokowa figura św. Floriana z 1751 roku oraz neogotycka rzeźba Męki Pańskiej z 2. połowy XIX wieku[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lista parafii: Tworków [online], Diecezja opolska [dostęp 2023-09-26] (pol.).
- ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach [online], wkz.katowice.pl [dostęp 2023-09-26].
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-11-02]
- ↑ a b c Irena Kontny, Sarkofagi tworkowskie, [w:] Ewa Chojecka (red.), Sztuka Górnego Śląska na przecięciu dróg europejskich i regionalnych, Katowice: Muzeum Śląskie, 1999, s. 325, ISBN 83-47455-11-3 (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Irena Kontny, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa: kościół parafialny pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła w Tworkowie [online], zabytek.pl, 1998 [dostęp 2023-09-26] (pol.).
- ↑ a b c d e Historia Parafii | Parafia w Tworkowie [online] [dostęp 2023-09-26] (pol.).
- ↑ Instytut Gość Media, Był zwykłym wiejskim proboszczem i wielkim historykiem [online], Instytut Gość Media, 4 marca 2015 [dostęp 2023-09-26].