Kościół św. Michała Archanioła w Czarni k. Lipnik
53°16′06″N 21°36′47″E/53,268333 21,613056 A-621 z 5 grudnia 1997
| |||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||
| |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Adres |
Czarnia 12 | ||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia | |||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie gminy Kadzidło  | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego  | |||||||||||
| 53°16′06″N 21°36′47″E/53,268333 21,613056
| |||||||||||
Kościół św. Michała Archanioła w Czarni – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu Kadzidło oraz diecezji łomżyńskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na początku 1920 gospodarze z Baby, Czarni, Brzozowej i Plewek uchwalili decyzję o budowie kościoła w Czarni, przekazali na jej potrzeby grunt i powołali komitet budowy. Zobowiązali się do utrzymania kapłana[1].
Projektantem kościoła był Rudolf Macura. Projekt sporządził w 2 czerwca 1921. Budowę rozpoczęto jeszcze bez zezwolenia władz cywilnych, co zapewne było spowodowane chęcią uprzedzenia mieszkańców Kuziów, którzy w tym czasie też stawiali świątynię. Projekt kościoła w Czarni Ministerstwo Robót Publicznych zatwierdziło w październiku 1921[1].
Świątynię wystawili mieszkańcy wsi Czarnia i Brzozowa. Jako majstrowie pracowali: Marcel Tumiński z Brzozowej, Józef Bacławski z Czarni i Skopek z Dylewa[2]. W trakcie realizacji inwestycji zmieniono plany. Kościół wystawiono w konstrukcji ramowo-słupowej, nie wieńcowej, jak zaprojektował Macura. Zmieniono prosty szczyt fasady z kwadratowym oknem na dwustopniowy półszczyt z ośmiobocznym otworem. Uproszczono hełm na sygnaturce. Z naw bocznych wydzielono dwa pomieszczenia obok kruchty. Nie zrealizowano dekoracyjnych drzwi i portalu[1]. Zmiany wynikały zapewne z oszczędności i względów praktycznych[3], ale zmniejszyły walory architektoniczne kościoła[1].
Nie wyznaczono proboszcza, bowiem po zbudowaniu kościoła chęć jego utrzymania deklarowali już tylko mieszkańcy Czarni i Brzozowej. Pozostałe wsie, które wcześniej deklarowały wsparcie dla projektu w Czarni, albo pozostały w parafii Lipniki (Baba), albo zostały przyłączone do parafii Kuzie (Plewki)[1].
Ks. Stanisław Jakacki, proboszcz z Kuziów zajmujący się kościołem w Czarni w latach 1958–1964, wzmocnił ściany świątyni. Po 1957 kościół oszalowano. Ks. Piotr Łada, rektor w Czarni w latach 1964–1970, ułożył w kościele podłogę i wstawił ławki. Ks. Jerzy Stec (1970–1981) pokrył kościół blachą ocynkowaną, a ks. Marek Truszczyński (1997–1999) przeprowadził generalny remont wieży. Za probostwa ks. Krzysztofa Malinowskiego (1999–2007) wykonano remont dachu i wymieniono instalację elektryczną, a na sklepieniu kościoła położono nową boazerię. Zerwano też niezabytkową płytę pilśniową. Nad głównym wejściem do kościoła powstał daszek. Ks. Sławomir Idźkowski (2013–2018) zadbał o nowe doświetlenie obrazów w ołtarzu głównym i mechanizm automatycznego zasłaniania obrazu Matki Bożej Częstochowskiej[2].
Świątynia jest wpisana do rejestru zabytków (nr rej. A-621 z 5 grudnia 1997)[4].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół stoi po wschodniej stronie drogi w niewielkiej od niej odległości. Jest drewniany, o konstrukcji szkieletowej, na fundamencie z cegły pokrytej tynkiem cementowym. Jest orientowany. Zbudowano go na planie prostokąta, który podzielono za pomocą słupów na trzy nawy. Na przedłużeniu nawy głównej zlokalizowano prezbiterium o tej samej szerokości co nawa. Zakończono je trójbocznie. Po obu stronach prezbiterium zaplanowano kwadratowe zakrystie. Do kościoła wchodzi się przez dwuskrzydłowe drzwi i prostokątną kruchtę flankowaną dwoma pomieszczeniami pomocniczymi. Nad kruchtą umieszczono chór muzyczny. Kościół pokryty jest dachem dwuspadowym, tylko nad tyłem prezbiterium dach jest wielospadowy, a zakrystie mają dachy dwuspadowe. Wszystkie dachy są oparte o konstrukcję drewnianą i pokryte cynkową blachą. Na dachu na styku nawy głównej i prezbiterium widoczna jest ośmioboczna drewniana sygnaturka zwieńczona szpiczastym hełmem[5].
Kościół jest oszalowany pionowymi deskami z listwowaniem na stykach. Elewacja frontowa jest jednoosiowa z naczółkowym dachem. W szczycie elewacji zamontowano ośmiokątne okno z witrażem. Elewacje boczne są czteroosiowe. Zamontowano tu prostokątne okna o ściętych od góry narożach. Podobne okna są umieszczone w skośnych ścianach prezbiterium. W zakrystiach okna są prostokątne[5].
Plan kościoła w Czarni jest podobny do innych świątyń na Kurpiach, ale wyróżnia się konstrukcją słupowo-ryglową. Poza tym na ścianie szczytowej są dwa daszki okapowe, czego nie spotyka się w innych kościołach w regionie[3].
Wewnętrzne ściany kościoła są oszalowane. Podłogi są drewniane. W nawach bocznych i zakrystiach strop jest drewniany z podsufitką. W nawie głównej widoczne pozorne sklepienie kolebkowe o drewnianej konstrukcji[5].
Powierzchnia kościoła to 364 m², długość 28 m, szerokość 13 m. Wysokość do sklepienia kolebkowego głównej nawy wynosi 8 m, a wysokość nawy bocznej to ok. 4 m[2].
W świątyni są trzy ołtarze. W głównym widzimy obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej zasuwany obrazem św. Michała Archanioła, a u góry obraz św. Antoniego[5]. Obrazy do ołtarza głównego zamówił ks. Stanisław Jakacki. W latach 1959–1961 przedstawienia namalował Gyarfas Jeno Lörinczy (1903–1986) z Łomży, z pochodzenia Węgier[2]. Lewy ołtarz boczny zawiera obraz Serca Pana Jezusa, a prawy – obraz Niepokalanego Poczęcia NMP[5]. Nawę oddziela od prezbiterium belka tęczowa ze współczesnym krucyfiksem[2].
Ks. Stanisław Jakacki zbudował ołtarz przedsoborowy z nastawą. Przygotowanie drewnianej chrzcielnicy zlecił stolarzowi Stanisławowi Siwikowi z Kuziów. Została wykonana w 1965[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Widok na kościół od frontu -
Widok na kościół od strony prezbiterium -
Widok na prezbiterium -
Ołtarz główny -
Nawa boczna -
Nawa boczna -
Chór muzyczny
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Sebastian Wicher, Rudolf Macura (1886–1940). Portret architekta niestrudzonego, Białystok 2022, s. 249–256, ISBN 978-83-64413-59-9.
- ↑ a b c d e f Józef Wyzner, Krótki zarys dziejów wsi i parafii Czarnia (gmina Kadzidło) i okolicznych miejscowości, Czarnia 2014, s. 57, 60–64, 66–70.
- ↑ a b Marian Pokropek, Budownictwo drewniane Kurpiów Puszczy Zielonej, Ostrołęka: Muzeum Kultury Kurpiowskiej, [cop. 2016], s. 213–214, ISBN 978-83-937286-7-1, OCLC 1005156264 [dostęp 2022-08-18].
- ↑ Rejestr Zabytków Delegatura Ostrołęka [online] [dostęp 2022-09-01].
- ↑ a b c d e Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła [online], zabytek.pl [dostęp 2022-09-03] (pol.).