Kościół Najświętszego Zbawiciela w Lublinie
 A/1627 z dnia 27.05.2014[1]
| |||||||||||||||||
 widok ogólny | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Wezwanie |
Najświętszego Zbawiciela | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Lublina  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||||||||||||||
 51°15′39,05″N 22°34′44,04″E/51,260847 22,578900
| |||||||||||||||||
Kościół Najświętszego Zbawiciela – rzymskokatolicki kościół rektoralny znajdujący się na terenie cmentarza przy ulicy Unickiej w Lublinie. Wybudowany w roku 1935 jako kaplica pogrzebowa, reprezentuje styl klasycyzującego modernizmu o cechach narodowych w polskim budownictwie sakralnym okresu międzywojennego. Uznany za zabytek architektury.
Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]
Po założeniu w 1932 roku nowego cmentarza rzymskokatolickiego przy ulicy Unickiej podjęto decyzję o wybudowaniu na jego terenie dużej kaplicy pogrzebowej, którą wzniesiono w latach 1934–1935[2]. Autorem projektu był lubelski architekt Aleksander Gruchalski. Kaplicę poświęcono 3 listopada 1935 r[3].
Od 1985 roku kaplica pełni funkcję kościoła rektoralnego pw. Najświętszego Zbawiciela[4]. Na zewnętrznych ścianach świątyni wmurowano rzędy tablic z nazwiskami osób poległych lub pomordowanych w latach 1939–1956.
W roku 2014 Kościół Najświętszego Zbawiciela w Lublinie został wpisany na listę zabytków[5].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół Najświętszego Zbawiciela w Lublinie zaprojektowany przez Aleksandra Gruchalskiego jako jednonawowa budowla murowana zrealizowany został w klasycyzującym stylu modernistycznym o cechach narodowych[6]. Koncepcja architektoniczna łączyła swobodną interpretację motywów z różnych okresów historycznych[7].
O jego zwartej, malowniczej sylwetce decyduje spiętrzony układ proporcjonalnych brył architektonicznych przykrytych stromym dachem z czerwonej dachówki. W ogólnym kształcie z charakterystyczną niewysoką wieżą, wysuniętym ryzalitem kruchty i innymi detalami widoczne są nawiązania do fary w Kazimierzu Dolnym[8].
Fasadę świątyni zwieńczono po bokach dwoma posągami świętych Apostołów Piotra i Pawła. Kruchta została pokryta tynkiem z boniowaniami sugerującymi ciosy kamienne w kościołach romańskich, ma także arkadowy podcień odwołujący się do tzw. sobót, występujących w dawnym budownictwie drewnianym. Podobne rozwiązanie widnieje w modernistycznym kościele św. Jana Marii Vianney, zbudowanym wcześniej przez tego samego architekta w Polichnie[6]. Nawa lubelskiej kaplicy została otoczona skarpami na wzór kościołów gotyckich. W zewnętrznej części absydy znajduje się nisza mieszcząca rzeźbę, przywołująca tradycje architektury średniowiecznych ogrojców[7].
Wnętrze świątyni[edytuj | edytuj kod]
Otynkowane na biało wnętrze świątyni ma charakter surowy, pozbawiony zdobień architektonicznych. Łuki oraz sklepienia kolebkowe przypominają kościoły romańskie. W prezbiterium umieszczono witraż przedstawiający Chrystusa Ukrzyżowanego. Po przeciwnej stronie zbudowano chór muzyczny oparty na trzech arkadach[8].
Wnętrze kościoła posiada kilka ołtarzy. W głównym znajduje się obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. W jednym z ołtarzy bocznych są umieszczone trzy obrazy: Matki Bożej, św. Maksymiliana Marii Kolbego i bł. Marii Teresy Ledóchowskiej. W drugim tzw. chrzcielnym, znajduje się chrzcielnica oraz figury przedstawiające Mieszka I i Dąbrówkę[9].
Układ urbanistyczny[edytuj | edytuj kod]
Kaplica na cmentarzu przy ul. Unickiej od chwili budowy stanowiła główny akcent założenia przestrzennego nowej nekropolii. W latach 70. XX wieku wybudowanie obwodnicy Lublina spowodowało podział cmentarza na dwie części. Obecnie Kościół Najświętszego Zbawiciela znajduje się w północnej części cmentarza przy głównej alei naprzeciwko wejścia tworząc centralny punkt układu urbanistycznego[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2015-12-21].
- ↑ a b Rzymskokatolicki cmentarz przy ulicy Unickiej w Lublinie. Historia. [dostęp 2016-01-05].
- ↑ Nowa kaplica cmentarna. „Głos Lubelski”, s. 5, 30.10.1935.
- ↑ red. M.T. Zahajkiewicz: Archidiecezja Lubelska. Historia i administracja. Lublin: 2000, s. 385-386. ISBN 83-87143-71-5.
- ↑ A. Frąckiewicz. Sprawozdanie Wydziału Rejestru Zabytków i Dokumentacji Zabytków WUOZ w Lublinie z działalności merytorycznej w 2014 r. „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego”. s. 170.
- ↑ a b J. Żywicki. Aleksander Gruchalski – lubelski architekt okresu międzywojennego. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”. 2, s. 60-61, 2015.
- ↑ a b A. Stawinoga. Zabytki nieruchome objęte ochroną konserwatorską poprzez wpis do wojewódzkiego rejestru zabytków „A” w 2014 r. „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego”, s. 220-221, 2015.
- ↑ a b H. Mącik: Kaplica na cmentarzu przy ulicy Unickiej w Lublinie, „Leksykon Lublin”. Teatr NN. PL. [dostęp 2016-01-05].
- ↑ Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela. Archidiecezja Lubelska. [dostęp 2015-12-21]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Nowa kaplica cmentarna, „Głos Lubelski” nr 297 z 30 X 1935, s. 5.
- Nowy cmentarz i kaplica-kościół przy ulicy Unickiej w Lublinie, „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie”, R XIX, nr 10, 1937, s. 305-307.
- Aleksander Gruchalski [w:] S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 104.
- H. Gawarecki, Rozwój urbanistyczny i architektoniczny miasta w latach 1918–1938, [w:] Dzieje Lublina, red. S. Krzykała, Lublin 1975. s. 243–265.
- Diecezja Lubelska. Informator historyczny i administracyjny, red. M.T. Zahajkiewicz, Lublin 1985, s. 98.
- Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, t. 22, Województwo lubelskie, red. I. Kochanowska, Lublin 1995.
- Archidiecezja Lubelska. Historia i administracja, Marek Tomasz Zahajkiewicz (red.), Włodzimierz Bielak, Lublin: Kuria Metropolitalna, 2000, s. 385-386, ISBN 83-87143-71-5, OCLC 830272679.
- H. Mącik, Kaplica na cmentarzu przy ulicy Unickiej w Lublinie, „Leksykon Lublin”, Teatr NN. PL. [dostęp 5-01-2016]
- A. Frąckiewicz, Sprawozdanie Wydziału Rejestru Zabytków i Dokumentacji Zabytków WUOZ w Lublinie z działalności merytorycznej w 2014 r., „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2015, s. 170.
- A. Stawinoga, Zabytki nieruchome objęte ochroną konserwatorską poprzez wpis do wojewódzkiego rejestru zabytków „A” w 2014 r., „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2015, s. 220-221.
- J. Żywicki, Aleksander Gruchalski (1894-1943), „Leksykon Lublin”, Teatr NN. PL. [dostęp 5-01-2016]
- J. Żywicki, Aleksander Gruchalski – lubelski architekt okresu międzywojennego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2015, nr 2, s. 51-65. [dostęp 5-01-2016]